Успамінаючы пра сваю працу на ТБ і ў кіно, Сяргей смяецца і закрывае твар рукамі: «Бітва экстрасэнсаў» — гэта, вядома, дзіч».
Сыходзіць у падрабязнасці здымак серыялаў мужчына не хоча, бянтэжыцца. Хоць яго кампаньён Глеб падказвае нам: Сяргей здымаў «Дом з лілеямі», там сярод акцёраў Дар'я Мароз, Алеся Судзілоўская — чым не падстава для гонару?
Кіно і тэлебачанне ўжо ў мінулым. Амаль год таму Сяргей разам з Глебам адкрылі пад Мінскам ферму па вырошчванні лічынак мух чорнай ільвінкі. Хтосьці скажа, што гэта нават больш падобна на дзіч, чым «Бітва экстрасэнсаў». Але не спяшайцеся з высновамі.
Злева Глеб, дырэктар кампаніі, справа Сяргей, яе заснавальнік
Усё аформілі афіцыйна, кампанію назвалі dib protein. Не спрабуйце расшыфраваць абрэвіятуру або перакласці яе з англійскай: слова dib выбралі таму, што гэтыя літары разам нагадваюць вочы мухі. Слова protein у назве намякае на карысныя харчовыя ўласцівасці лічынак. На ферме нам настойліва прапануюць пакаштаваць іх у засушаным выглядзе: «Яны смачныя, з прысмакам белых семак, мы іх усё тут ямо».
Каштуем. На смак і праўда як белыя семкі. А пах як у арахісавага алею.
Фірма знаходзіцца ў Гатава. Гэты будынак з некалькімі памяшканнямі, і яшчэ на вуліцы стаіць марскі кантэйнер. Унутры кантэйнера — як у Іспаніі: тэмпература плюс 32 градусы, вільготнасць 70%. Такія ўмовы патрэбныя мухам чорнай ільвінкі і іх кукалкам: калі выпусціць іх на волю, у беларускім клімаце яны доўга не працягнуць. А чалавек доўга не працягне ў кантэйнеры: у непадрыхтаванага (журналіста) хутка пагаршаецца самаадчуванне праз спякоту і вільготнасць.
Кантэйнер падзелены на дзве зоны: у першай жывуць кукалкі, па другой (інсектары) лётаюць мухі. Лічынак вырошчваюць не тут, а ў асноўным будынку — там іншыя «ўмовы» надвор'я.
Дырэктар Глеб кажа, што ўсяго па ферме лётае каля 200 тыс. ільвінак. Іх галоўная мэта для фермы — адкласці яйкі, каб можна было вырасціць новыя лічынкі.
— Ідэя займацца насякомымі прыйшла да мяне, калі я працаваў у Кіеве. Там я паглядзеў праграму «Брудная работка» па Discovery Channel, выпуск пра ферму цвыркуноў у Амерыцы. Мяне заўсёды прыцягвалі насякомыя, я нават хацеў паступаць на ветэрынарыю або на біяфак, але вырашыў, што не здам хімію, — распавядае Сяргей.
У 2014 годзе ён разам з сям'ёй — жонкай і дачкой — вырашыў з'ехаць з Украіны. Вярнуўшыся ў Мінск, зрабіў першыя спробы пачаць бізнэс, звязаны з насякомымі. У мінулым у Сяргея дзве фермы цвыркуноў у Беларусі (пра іх крыху пазней), але львінка аказалася больш перспектыўнай для заробку.
У адным з памяшканняў асноўнага будынка фермы стаяць скрыні з камбікормам. Калі зачэрпнуць камбікорм рукой, на вашай далоні апынуцца лічынкі. Яны відавочна пачынаюць нервавацца, жвава варушацца і просяць пакласці іх на месца.
— Як быццам робяць мікрамасаж маёй руцэ — дзеліцца адчуваннямі Глеб. — Хочаце таксама зачэрпнуць? Тут, у адрозненне ад марскога кантэйнера, халаднавата, працуе вентылятар.
Прасейванне лічынак перад сушкай
Працэс сушкі нам засняць не дазволілі: сказалі, што робяць не так, як усе, і не хочуць паказваць свае знаходкі канкурэнтам.
Ужо высушаныя лічынкі абястлушчваюць — так атрымліваецца алей чорнай ільвінкі, яно ж ліпідны канцэнтрат.
У кампаніі працуюць дырэктар Глеб і яшчэ два нанятыя супрацоўнікі. Столькі ж у кампаніі інвестараў?
Пытанне: навошта ўсё гэта трэба?
Адказ: з ліпіднага канцэнтрату лічынак чорнай ільвінкі робяць прэміяльны прадукт — функцыянальную дэрматалагічную касметыку OSE. Абястлушчаная частка лічынак ідзе на вытворчасць прысмакаў для сабак Lododo — яна з'явілася нават раней за касметыку.
— Вы думаеце, жанчыны будуць наносіць на твар маску, зробленую з лічынак?
— Безумоўна. Мы разлічваем на рэкамендацыі. Жанчыны паспрабуюць, убачаць эфект і будуць рэкамендаваць яе іншым, — дырэктар наогул не бачыць праблемы.
— Усё пачыналася з цвыркуноў. У тыя часы, калі я вырашыў імі заняцца, у Беларусі было літаральна шэсць чалавек, якія дома разводзілі насякомых: прусакоў, мучных чарвякоў, ізафобусаў, цвыркуноў. Гэта ніякі не бізнэс, вядома ж, разводзіць насякомых дома, на гэтым шмат не заробіш. Гэтыя шасцёра забяспечвалі насякомымі ўсю Беларусь — тых, хто трымае ўсялякіх хамелеонаў, агам, павукоў. Я паспрабаваў разводзіць цвыркуноў дома — першая партыя здохла, — распавядае Сяргей. — Купіў зноў, і пакуль навучыўся іх даглядаць… Потым сказаў чалавеку, у якога купляў цвыркуноў: «Давай паспрабуем разам». Ён пагадзіўся.
Грошы на першую ферму Сяргей паспрабаваў сабраць праз краўдфандынгавыя пляцоўкі. Такім чынам сродкі сабраць не ўдалося, затое атрымалася пазнаёміцца з інвестарамі — яны даведваліся пра ідэю Сяргея менавіта праз краўдфандынг.
— Так у нас з'явіўся першы інвестар, ён даў $ 26 тыс. Мы арандавалі гараж у Азярцы, зрабілі ферму, адкрылі кампанію «Крыкетс бай», вырошчвалі цвыркуноў на корм, пастаўлялі яго ў зоакрамы. Цвыркунам у гаражы было нармальна: святло ім не патрэбна, галоўнае — тэмпература плюс 30 градусаў і вельмі добрая вентыляцыя. З кармленнем таксама не было праблем, яны елі камбікорм. На самай справе, гэты бізнэс першапачаткова быў асуджаны: я быў маладым і неспрактыкаваным, 32 гады. Я нічога не разумеў, а без кампетэнцый у прадпрымальніцтве кампанію адкрываць не варта.
Укладзеных $ 26 тыс. у ферму аказалася недастаткова.
— Гэта нармальныя ўкладанні для гаража з цвыркунамі, але з гэтымі грашыма складана зрабіць вялікі бізнэс.
Наступныя інвестары выйшлі на Сяргея праз яго інтэрв'ю ў СМІ. Мужчына распавядаў журналістам, што цвыркуноў можна есці людзям: рабіць з іх муку і дадаваць у прадукты харчавання як прэбіётык. У яго ідэю з харчовай вытворчасцю расіяне ўклалі $150 тыс. Замест фермы ў арандаваным гаражы з'явілася вялікая вытворчасць у Міханавічах.
— На гэтай жа ферме я паралельна спрабаваў разводзіць іншых насякомых: туркменскіх прусакоў, ізафобуса, мучнога чарвяка, муху чорнай ільвінкі. У Расіі ў нашай кампаніі сталі рабіць муку з цвыркуноў, батончыкі з даданнем гэтай мукі (расейцы настаялі, што вытворчасць павінна быць на іх тэрыторыі).
Нашым бізнэсам на насякомых зацікавіўся «Уралхім». Спачатку прадстаўнікі гэтай кампаніі прыляцелі да мяне ў Мінск на перамовы. А потым мой расійскі партнёр сказаў: «Навошта табе з імі размаўляць, мы самі». Мае кампаньёны выдалілі мяне з чата, дзе абмяркоўваліся фінансы: сказалі, што мне гэта не трэба, я ж толькі цвыркуноў разводжу. А калі атрымаліся першыя батончыкі з мукой з цвыркуноў, мне сказалі, што я вольны. Заснавальнікам мяне так і не аформілі, таму што быў каранавірус, межы зачыненыя, я не змог прыехаць і аформіць дакументы.
Сяргей вырашыў пачаць усё спачатку, але ўжо з чорнай ільвінкай — у тым ліку таму, што прадстаўнікі «Уралхіма» цікавіліся менавіта ёю, а не цвыркунамі.
— Калі для мяне скончылася гэтая цвыркуновая гісторыя, з'явіўся Глеб. Мы былі знаёмыя раней па працы, ён пастаўляў камбікорм для цвыркуноў. Мы вырашылі рабіць нешта сваё і сышліся на ідэі, што трэба распрацоўваць ільвінку. Першых лічынак замовілі ў інтэрнэце, літаральна кілаграм. Нам іх прывезлі нейкім BlaBlaCar (анлайн-сэрвіс для пошуку аўтамабільных спадарожнікаў). Так з'явілася кампанія dib protein.
Пачаць вырашылі з кармоў для жывёл: як раз у той час кампанія Nestle выпусціла корм для сабак і катоў з чорнай ільвінкай. Сяргей з Глебам вырашылі зрабіць нешта падобнае — так з'явіўся ласунак для сабак з чорнай ільвінкай. Пасля абястлушчвання лічынак заставаўся алей. Спачатку ўзнікла ідэя дадаваць і яго ў корм як карысны элемент. Потым Сяргей прапанаваў рабіць касметыку. Пачалі з кавалкавага мыла.
— Гэта была хэндмэйд-гісторыя. Мы пачалі вывучаць, якія алеі дадаюць у самаробнае мыла. Там жа куча варыянтаў: какосавае, пальмавае і гэтак далей. Зрабілі зводную табліцу: адзін алей адказвае за цвёрдасць, іншы — за пенаўтварэнне, трэці — за мыйную ўласцівасць. І аказалася, што ўсе топавыя функцыі выконвае адно толькі алей чорнай ільвінкі.
Мыла з ліпідным канцэнтратам ільвінкі варылі ў Сяргея дома, прадавалі праз Instagram. Дорага, па 30 рублёў за 100-грамовы кавалак, але яно хутка разляталася — заказаў было больш, чым запасаў. Тады зразумелі, што трэба шукаць вытворцу, які зробіць шмат мыла.
— Так атрымалася, што мая жонка прынесла нейкі бальзам для вуснаў. Я паглядзеў: выраблены ў Беларусі. Патэлефанаваў вытворцу. Па тэлефоне сказалі, што іх тэхнолагі могуць распрацаваць для нас аўтарскую рэцэптуру і рабіць касметыку, а ўсе аўтарскія правы будуць у нас. Мы прынеслі тлушч ільвінкі тэхнолагу, яна была ў захапленні. На вытворчасці нас сталі ўгаворваць рабіць з тлушчу ільвінкі не мыла, а касметыку.
Так атрымалася прэміяльная лінія OSE: маска для твару — 80 рублёў за 100 мл, крэм для рук — 62 рублі за 75 мл, маска для валасоў — 58 рублёў за 100 мл. Нятанна, хоць Сяргей кажа, што прадукты такой якасці каштуюць значна даражэй, часам у разы.
— Гэта функцыянальная дэрматалагічная касметыка — яна зменьвае скуру з першых прыёмаў. Гэта наогул навінка, што яна ўтрымлівае экстракт насякомага. Калі мы рэгістравалі таварны знак, нам у патэнтным бюро сказалі, што толькі ў Паўднёвай Карэі зарэгістравалі таварны знак касметыкі з даданнем чорнай ільвінкі, і то яны яшчэ на стадыі распрацоўкі, а ў нас ужо ўсё гатова.
Цяпер кампанія працуе над тым, каб касметыка з'явілася ў вядомых беларускіх крамах касметыкі: «ДНК», «Кравт» і «Залатым яблыку». Пакуль ёсць праблемы: там кажуць, што тры прадукты ў лінейцы — гэта занадта мала, таму ў бліжэйшы час касметыку паспрабуюць прадаваць праз маркетплейсы і Instagram з дастаўкай СДЭК або «Еўрапоштай».
У ферму на старце ўклалі $ 250 тыс.
— Вы ўжо змаглі зарабіць на кватэру? — цікавімся ў Сяргея.
— У мяне ўжо і так была кватэра, а тут я аформлены як заснавальнік: навучаны папярэднім горкім досведам. Мяне, як заснавальніка, немагчыма адхіліць ад бізнэсу, але заробак я тут пакуль не атрымліваю. З верасня я жыву на тыя запасы, якія зарабіў раней.
— Але ў будучыні на гэтым бізнэсе можна зарабіць, скажам, мільён даляраў?
— Вядома! — адказаў Сяргей і працягнуў нам пакет з засушанымі лічынкамі — паесці ў дарозе і пачаставаць рэдакцыю.
