Законапраект «Аб унясенні змяненняў у ваенны бюджэт» яшчэ павінен ухваліць Сенат, а затым падпісаць амерыканскі прэзідэнт. Калі Украіна атрымае і заходнія самалёты, і пілотаў, якія ўмеюць ваяваць на іх, — як гэта адаб'ецца на ходзе вайны з Расіяй?
«Гэты законапраект дае магчымасць Злучаным Штатам пачаць падрыхтоўку ўкраінскіх пілотаў і членаў лётных экіпажаў на F-15 і F-16, а таксама на іншых платформах, пакуль адміністрацыя [прэзідэнта ЗША] працягвае разглядаць пытанне аб перадачы гэтага абсталявання», — гаворыцца ў заяве кангрэсмена-рэспубліканца Адама Кінзінгера, аднаго з аўтараў законапраекта.
Калі заканадаўчую ініцыятыву канчаткова зацвердзяць, гэта стане вялікай падзеяй у расійска-ўкраінскай вайне, дзе актыўнасць украінскай авіяцыі дагэтуль была вельмі невысокая. Як, зрэшты, і актыўнасць расійскай авіяцыі, што часцей за ўсё абмяжоўваецца дзеяннямі на лініі фронту.
Па словах экспертаў, ваенныя самалёты патрэбныя Украіне для таго, каб УСУ маглі наступаць — без авіяцыйнай падтрымкі зрабіць гэта будзе цяжка.
На Захадзе аб планах перадаць знішчальнікі Украіне пакуль афіцыйна не абвяшчалі. Але амерыканская ваенная прэса і экспертная супольнасць абмяркоўваюць магчымасць пастаўкі Украіне знішчальнікаў F-16.
Міністр абароны Украіны Аляксей Рэзнікаў у інтэрв'ю ВВС заявіў, што Украіна разглядае магчымасць атрымання не толькі гэтых машын.
«Будуць самалёты. Пытанне ў тым — якія. Калі хто-небудзь думае, што самалёты F-16 — гэта рашэнне, то яны глыбока памыляюцца. Нашы аэрадромы не гатовыя да F-16, там ёсць нюансы. Таму, магчыма, нам патрэбныя іншыя самалёты. Не толькі F-16 — добрыя. Ёсць і іншыя самалёты сучаснага стандарту. Напрыклад, Gripen шведскай вытворчасці», — сказаў ён.
Што гэта за самалёт F-16?
Пра пастаўкі ва Украіну амерыканскіх самалётаў гаворка пакуль не вядзецца. Аднак, як стала вядома ў снежні, ЗША збіраюцца спісаць вялікую колькасць ваенных самалётаў, у прыватнасці, 47 знішчальнікаў F-16 серый C і D, а таксама 48 знішчальнікаў F-15 двух серый з такімі ж індэксамі.
Такая колькасць F-16 дазволіла б укамплектаваць тры-чатыры ўкраінскія эскадрыллі.
Акрамя таго, F-16 стаіць на ўзбраенні ў 25 краінах, многія з якіх, верагодна, у будучыні захочуць абнавіць свае ВПС. Напрыклад, у 2021 годзе Нарвегія прадала ўсе свае F-16 у сувязі з пераходам на F-35A.
За ўсю гісторыю выпусцілі больш за чатыры з паловай тысячы такіх самалётаў. Гэта сапраўды масавая машына, у якой выявілі «дзіцячыя хваробы», вопыт яе абслугоўвання маюць многія спецыялісты.
Вытворчасць F-16 пачалася ў канцы 1970-х, а сучасныя мадыфікацыі — аднамесная F-16C і двухмесная F-16D — з'явіліся ў сярэдзіне 1980-х. З тых часоў гэтыя самалёты неаднаразова мадэрнізавалі.
Гэта адзін з самых удалых знішчальнікаў чацвёртага пакалення.
Ва ўсіх відах узброеных сіл ЗША, па даных на верасень 2021 года, было 1017 самалётаў серый C і D. Апошняя масавая мадэрнізацыя ўзроўню Block 50-52 пачалася ў 1994 годзе.
Першапачаткова самалёт ствараўся для паветраных баёў — панавання ў паветры. У гэтым ён падобны да савецкага Міг-29. Ён меў добрую аснашчанасць і нядрэнную манеўранасць.
У амерыканскай авіяцыі ён выконвае ролю «працоўнага коніка» — у паветраных місіях, для якіх не патрэбныя больш магутныя і цяжкія F-15 або сучасныя (і вельмі дарагія) F-22 і F-35.
«Бі-бі-сі» звярнулася па каментарый да расійскага пілота Аляксандра Гарнаева, які ў 1980-х працаваў выпрабавальнікам і тэставаў розныя мадыфікацыі МіГ-29. Пілот падзяліўся сваімі ўражаннямі аб палётах на савецкім і амерыканскім знішчальніках (ён лётаў на F-16).
«Чыста тэхнічна розніца паміж МіГ-29 і F-16 — гэта як розніца паміж «Запарожцам»і «Аўдзі». F-16 — самалёт з бакавымі органамі кіравання, нахіленай спінкай крэсла… Але зручнасць пілатавання самалёта — толькі малая частка яго пераваг. Большая частка яго пераваг — гэта абсталяванне і ўзбраенне, якое на ім стаіць», — сказаў расійскі лётчык.
F-16 можа несці 7,7 тоны рознага ўзбраення на 11 падвесах (дзве супрацьпаветраныя ракеты на канах крылаў, шэсць пілонаў пад крыламі і тры пад фюзеляжам).
Баявая нагрузка МіГ-29 — тры тоны. Узбраенне можа размяшчацца на шасці вузлах падвескі, і яшчэ адзін пілон — для падвеснага бака.
Яшчэ адна перавага F-16 над МіГ-29 — адзін рухавік. Гэта павялічвае вагавую аддачу, то-бок суадносіны вагі карыснай нагрузкі да максімальнай узлётнай. F-16 — лягчэйшы за МіГ прыкладна на тону, і гэта пры тым, што можа несці значна больш зброі.
Альтэрнатыва F-16
Шведскі знішчальнік JAS-39 Gripen, які згадаў у сваім інтэрв'ю Аляксей Рэзнікаў, — значна навейшы. Яго вытворчасць пачалася ў 1990-х гадах. Хоць ён і ствараўся як шматмэтавы самалёт, гэта, па сутнасці, лёгкі аднаматорны знішчальнік таго ж класу, што і F-16.
Маючы добрыя лётныя характарыстыкі, Gripen можа пераносіць менш баявой нагрузкі, чым F-16 — толькі 5,3 тоны зброі на 10 падвесах.
Gripen — больш сучасны знішчальнік, і ў яго канструкцыі выкарыстаныя тэхналогіі зніжэння радыёлакацыйнай прыкметнасці.
Адна з важных пераваг Gripen — таннае абслугоўванне. Гэты самалёт, з аднаго боку, прыстасаваны для палётаў з аэрадромаў з дрэннымі ўмовамі.
З іншага ён, паводле ацэнак экспертаў, мае найлепшую эканамічную эфектыўнасць. Кошт лётнай гадзіны Gripen, па ацэнцы Jane's defense ў 2012 годзе, складала толькі 4,7 тысячы даляраў. У F-16 — 7 тысяч.
Для параўнання — у тым жа рэйтынгу кошт лётнай гадзіны Eurofighter складаў 18 тысяч даляраў, а F-35 — 31 тысячу. Гэтая сума ўключае не толькі паліва, але і падрыхтоўку да палёту, рамонт і абслугоўванне самалёта.
Новы Gripen, праўда, у некалькі разоў даражэйшы, чым F-16, кошт якога, па даных сайта ВПС ЗША, — 18.8 млн даляраў за F-16C/D. Дакладных звестак пра кошт Gripen у сеціве няма.
Навошта Украіне F-16?
Украінскія пілоты, якіх цытаваў Air Force Magazine, сказалі, што галоўнай прычынай, чаму яны хацелі б атрымаць F-16, з'яўляецца здольнасць самалёта выконваць задачы па падаўленні супрацьпаветранай абароны праціўніка (Suppression of Enemy Air Defenses — SEAD).
Амерыканцы адпрацоўвалі тэхніку падаўлення эшаланаванай супрацьпаветранай абароны праціўніка яшчэ з часоў вайны ў В'етнаме. З гэтай мэтай распрацоўваліся спецыяльныя самалёты, асаблівае абсталяванне і ўзбраенне.
У лінейцы F-16 таксама ёсць самалёты серый CJ і DJ, абсталяваныя для выканання такіх місій. Яны выкарыстоўваюць спецыяльныя сістэмы кіравання зброяй, якая змяшчае ракеты AGM-88 HARM, якія наводзяцца на крыніцу выпраменьвання радара.
Для выканання місій SEAD украінцам, магчыма, спатрэбіліся б такія самалёты.
Праблема эшаланаванай СПА ў вайне ва Украіне з'яўляецца актуальнай для абодвух бакоў. Расійскія ВКС не змаглі задушыць ўкраінскія супрацьпаветраныя сродкі, разбурыць сістэму, нягледзячы на тое, што яе аснову складаюць састарэлыя супрацьпаветраныя комплексы.
Адна з прычын гэтага — расійскім пілотам падобных задач не ставілі, і прарыў эшаланаванай сістэмы СПА не адпрацоўвалі.
Расійская сістэма СПА ўтварае адзіны контур, у які ўцягнутыя значна больш сучасныя ЗРК далёкага, сярэдняга і блізкага радыусу. Прарыў такой сістэмы — вельмі складаная задача, якая патрабавала б не толькі адпаведнага абсталявання самалётаў, але і спецыяльнай падрыхтоўкі пілотаў.
Вопыт і магчымасці для такой падрыхтоўкі маюць ЗША, але там такія задачы адпрацоўвалі некалькі пакаленняў пілотаў.
Падаўленне эшаланаванай супрацьпаветранай абароны спатрэбілася б украінцам у тым выпадку, калі б яны збіраліся пачаць наступ.
У сітуацыі, калі Расія мае перавагу ў артылерыі, бранятэхніцы, авіяцыі і іншых узбраеннях, УСУ спатрэбіліся б ударныя самалёты — замяніць пілатуемую авіяцыю беспілотнай немагчыма, перш за ўсё з-за малой карыснай нагрузкі ў дронаў.
Інстытут Мітчэла па аэракасмічных даследаваннях у Вашынгтоне 13 ліпеня правёў анлайн-канферэнцыю, на якой абмеркаваў перспектывы развіцця ўкраінскіх ВПС. Яе ўдзельнікі сышліся ў меркаванні, што авіяцыя патрэбная Кіеву для таго, каб змяніць дынаміку і перайсці ў наступ.
«Мы павінны даць Украіне нешта такое, што зменіць сітуацыю, зменіць правілы гульні. І ваенная авіяцыя — адзіная магчымасць зрабіць гэта. Авіяцыя створыць трэцяе вымярэнне ў баявых дзеяннях», — сказала эксперт Інстытута Мітчэла Хезэр Пэні.
Яшчэ адна асаблівасць F-16 — магчымасць хуткага атрымання аператыўнай інфармацыі, цэлеўказання ад знешніх разведвальных сродкаў. Ля ўкраінскіх межаў дзяжураць самалёты-разведчыкі краін НАТА.
Пасля гібелі расійскага ракетнага крэйсера «Масква» ў красавіку амерыканская прэса высветліла, што УСУ атрымалі інфармацыю пра месцазнаходжанне карабля ад амерыканскіх вайскоўцаў.
Калі ўкраінскія ВПС папоўняцца амерыканскімі самалётамі, атрымліваць інфармацыю ад радараў НАТА AWACS ім стала б прасцей чыста тэхнічна.
