Кіеў у першы дзень вайны. Фота: Уніан.
Аскепкі ад беспілотніка-камікадзэ разарвалі палатку, у якой спалі ўкраінскія памежнікі, што служылі каля беларускай мяжы. Віктар Дзеравянка прачнуўся ад пякучага болю, яго цела гарэла. Кавалак металу прайшоў праз яго руку і жывот і ўвайшоў у цягліцу вакол сэрца.
«Я не мог зарыентавацца, — сказаў Дзеравянка, намеснік начальніка аддзела. — Толькі пасля трэцяга выбуху мне ўдалося падняцца з ложка і паспрабаваць знайсці сховішча, таму што выбухі не спыняліся».
Так у 4:15 раніцы 24 лютага пачалася вайна.
За некалькі гадзін да гэтага Дзеравянка і іншыя ўкраінскія сілавікі кпілі з прэзідэнта ЗША Байдэна, які чарговы раз папярэдзіў аб расійскім уварванні.
Міністр унутраных спраў Украіны Дзяніс Манастырскі прачнуўся ад званка свайго мабільнага тэлефона. Начальнік памежнай службы Украіны быў на лініі і сказаў, што ягоныя падраздзяленні змагаюцца з расейцамі.
Гэта было не частковае ўварванне на ўсходзе краіны, якога чакалі ўкраінскія чыноўнікі. Гэта была паўнавартасная вайна. Манастырскі павесіў трубку і набраў нумар Зяленскага.
«Пачалося», — сказаў Манастырскі ўкраінскаму лідару.
«Што менавіта?» — спытаў Зяленскі.
«Мяркуючы па тым факце, што напады адбываюцца ў розных месцах адначасова, гэта яно, поўнамаштабнае ўварванне», — сказаў чыноўнік.
«У першыя хвіліны яны нанеслі страшныя ўдары па нашай супрацьпаветранай абароне, страшныя ўдары па нашых войсках у цэлым. Там былі 20-метровыя кратары, якіх ніхто не бачыў за ўсё сваё жыццё», — успамінаў пазней Манастырскі.
Калі б расіяне змаглі захапіць уладу ва Украіне, або прымусіць урад у паніцы бегчы, абарона краіны хутка развалілася б. Масква магла б ўсталяваць марыянеткавы ўрад. Такі быў план Крамля.
Але атака Кіева, якая працягвалася 36 дзён, стала найбуйнейшай памылкай Пуціна за ўсю ягоную палітычную кар’еру. Наступ на ўкраінскую сталіцу скончыўся ганебным адступленнем.
Вынік бітвы за Кіеў быў далёка не наканаваны. Washington Post рэканструюе падзеі першых дзён вайны і тлумачыць, як украінскія войскі абаранялі і ратавалі сталіцу.
Украінскім сілам не хапала дастатковай колькасці ўзбраення, боепрыпасаў і сродкаў сувязі. Але ў украінскіх вайскоўцаў, палітыкаў і звычайных грамадзян была воля да барацьбы.
Абаронцы таксама скарысталіся рэльефам мясцовасці вакол сталіцы — густымі лясамі, вузкімі дарогамі, звілістымі рэкамі, а таксама надвор'ем, якое не было халодным, у выніку чаго расійская тэхніка не магла праехаць па вясновай гразі.
Украінцам пашанцавала і таму, што Крэмль моцна пралічыўся з ацэнкай здольнасці ўкраінцаў да барацьбы.
Як толькі Пуцін скончыў свой тэлевізійны выступ, у якім расказаў пра пачатак вайны, па Кіеву пракаціўся гул. Першая лэдзі Украіны Алена Зяленская расказала, што перакулілася ў ложку, а мужа побач з ёй не было. Яна ўстала і пабачыла, як прэзідэнт Украіны апранае касцюм і белую кашулю без гальштука.
«Што адбываецца?» — спытала яна.
«Пачалося», — адказаў Зяленскі.
Зяленскі склікаў нараду сваіх галоўных дарадцаў. Яны вырашылі, што частка кабінета міністраў, уключаючы тых, хто адказвае за абарону, застанецца ў Кіеве, у той час як іншыя пераедуць у Заходнюю Украіну. Чыноўнікі назіралі, як камеры памежнага назірання перадаюць відэа з сотнямі расійскіх танкаў.
Мэтай захопнікаў было пракрасціся і захапіць Кіеў. Калі ў Кіеве настала раніца, Зяленскі пачаў гаварыць па тэлефоне з сусветнымі лідарамі, каб папрасіць аб дапамозе. Праз некалькі гадзін ён сеў за стол і самастойна запісаў відэа для ўкраінскага народа.
Кіраўніку Офіса Зяленскага Андрэю Ярмаку патэлефанавалі з Крамля. Ён пачуў хрыплы голас Дзмітрыя Козака, намесніка кіраўніка адміністрацыі Крамля, які нарадзіўся ва Украіне, але даўно ўвайшоў у найбліжэйшае атачэнне Пуціна. Козак сказаў, што ўкраінцам пара здавацца. Ярмак вылаяўся на Козака і павесіў трубку.
Улічваючы размяшчэнне расійскіх сіл уздоўж межаў Украіны, украінскі генерал Аляксандр Сырскі прыйшоў да высновы, што, калі расейцы сапраўды нападуць на Кіеў, іх калоны будуць прасоўвацца па двух або трох асноўных магістралях. У Крамлі верылі, што горад будуць абараняць толькі слабыя ўкраінскія сілы, дэзарыентаваныя палітычным хаосам у краіне.
Каб абараніць горад, Сырскі арганізаваў два кольцы войскаў, адно на ўскраінах, а іншае ў сталіцы. Ён хацеў, каб знешняе кальцо было як мага далей ад унутранага кальца, каб абараніць цэнтр горада ад абстрэлаў і ўтрымаць расіян ад баёў на подступах да Кіева.
Сырскі падзяліў горад і раён на сектары і прызначыў генералаў кіраваць кожным раёнам, стварыўшы сістэму падпарадкавання. Тактычныя рашэнні прымаліся афіцэрамі на месцах неадкладна, без неабходнасці кансультавацца са штабам.
Прыкладна за тыдзень да ўварвання ўкраінскія вайскоўцы перамясцілі усе камандныя пункты. Сырскі таксама аддаў загад вывесці вайсковую авіяцыю, уключаючы верталёты і рэактыўныя самалёты, з асноўных баз.
Аднак калі гаворка ідзе пра танкавыя механізаваныя брыгады, то для абароны сталіцы была даступная толькі адна. Генерал Сырскі загадаў усім вайсковым навучальным цэнтрам стварыць спецыяльныя імправізаваныя батальёны, а артылерыйскія сістэмы, якія звычайна выкарыстоўваюцца для навучання, былі дастаўленыя ў раён сталіцы.
Сырскі загадаў сваім артылерыстам заняць абарончыя пазіцыі за межамі горада, на паўночным усходзе і паўночным захадзе, у раёнах, якія, імаверна, сутыкнуцца з націскам расіян.
Палітычнае кіраўніцтва краіны казала грамадзянам, што вайны не будзе, але вайскоўцы рыхтаваліся да яе.
Украінцы трымалі сваю падрыхтоўку ў сакрэце. Высокапастаўлены прадстаўнік міністэрства абароны ЗША заявіў, што Вашынгтон ведаў больш пра план ўварвання Расіі, чым пра план абароны Украіны.
22 лютага Рэзнікаў размаўляў па тэлефоне са сваім калегам з Беларусі Віктарам Хрэніным, які паабяцаў, што расійскія войскі з беларускай тэрыторыі не ўварвуцца, даўшы слова афіцэра.
Праз два дні пасля пачатку ўварвання міністры зноў пагаварылі. Рэзнікаў пачуў нервовы голас на іншым канцы проваду. Беларускі міністр заявіў, што перадае пасланне свайго расійскага калегі Сяргея Шайгу: калі Украіна падпіша акт аб капітуляцыі, уварванне спыніцца.
Рэзнікаў адказаў: «Я гатовы прыняць капітуляцыю з расійскага боку».
Расійскія верталёты Ка-52 «Алігатар» нізка пранесліся над Дняпром. Яны вылецелі з Беларусі ў Гастомель.
Віталь Рудэнка, камандзір базы Нацыянальнай гвардыі, якая знаходзілася ў аэрапорце, недаверліва падняў вочы.
«Да апошняга моманту я ў гэта не верыў. Можа быць, я не хацеў у гэта верыць», — сказаў ён.
Некаторыя са сродкаў СПА, якія ўкраінцы ўсталявалі вакол аэрапорта, былі знішчаныя ўдарамі. Супрацоўнік аэрадрома, сын якога быў завербаваны расійскай разведкай, раскрыў іх месцазнаходжанне.
Найбольш баяздольны персанал базы быў перакінуты за некалькі тыдняў да вайны ва ўсходнюю частку Луганскай вобласці Украіны разам са сваім абсталяваннем, пакінуўшы аэрапорт і базу прыкладна з 300 салдатамі, уключаючы прызыўнікоў, якія адбывалі абавязковую вайсковую службу ва Украіне. Многія ніколі не бачылі бою.
Верталёты кружылі над аэрапортам, як зграя сцярвятнікаў. Яны адкрывалі агонь па ўсім, што знаходзілася ў межах дасяжнасці, па ўсіх будынках, па ўсіх людзях, як па вайскоўцах, так і па цывільных.
Некалькі ўкраінскіх сродкаў СПА былі перамешчаныя за дзень да ўварвання, таму яны заставаліся нераскрытымі для расіян. Расійскія пілоты змагаліся пад шквальным агнём ракет класа «зямля-паветра» і зенітнай артылерыі.
Дзясяткі цывільных службоўцаў па ўсім аэрапорце пабеглі ў бамбасховішча. Іншыя хаваліся дзе толькі маглі, у тым ліку і ў каналізацыі.
Украінскія салдаты трапілі пад пастаянны агонь. Апынуўшыся ў меншасці на тэрыторыі аэрапорта і сутыкнуўшыся з элітнымі расійскімі падраздзяленнямі, байцы Нацыянальнай гвардыі пачалі адчуваць недахоп боепрыпасаў. Украінцы вырашылі адступаць.
Выхад быў хаатычным. Аднак пасля адступлення ўкраінскія сілы адкрылі агонь па аэрапорце з цяжкай артылерыі, якую яны разгарнулі за межамі перыметра аэрапорта, падарваўшы ўзлётна-пасадачную паласу, каб прадухіліць будучыя пасадкі. Акрамя таго, позна ўвечары 24 лютага два ўкраінскія бамбавікі Су-24 пранесліся над аэрапортам і разбамбілі ўзлётна-пасадачную паласу, прычыніўшы яшчэ большую шкоду.
«Мы павінны вярнуць Гастомель», — сказаў галоўнакамандуючы УСУ Залужны.
«Спадар галоўнакамандуючы, пры ўсёй маёй павазе, у мяне недастаткова сіл, каб узяць Гастомель», — адказаў кіраўнік 72-й механізаванай брыгады палкоўнік Удавічэнка.
«Мы павінны паспрабаваць», — адказаў Залужны.
Разам з элітнымі ўкраінскімі падраздзяленнямі войскі 72-й брыгады некалькі дзён утрымлівалі аэрапорт, абстрэльваючы яго з артылерыі і блакуючы расійскія войскі, якія спрабавалі пакінуць аб'ект. Па словах украінскіх афіцыйных асоб, Масква планавала перакінуць цяжкую тэхніку і дадатковыя войскі на грузавым самалёце Іл-76, каб дапамагчы наступленню, але не змагла зрабіць гэта неадкладна.
«Тое, што яны змаглі штурмаваць аэрадром і ўзяць яго пад кантроль на працягу некалькіх гадзін, з аднаго боку, адыграла негатыўную ролю [для нас], — сказаў генерал Сырскі. — Але, з іншага боку, артылерыйскі агонь, накіраваны на ўзлётна-пасадачную паласу і месцы высадкі, значна затрымаў пасадку і сарваў план захопу Кіева, таму што цяпер мы ведаем, што ў прынцыпе праціўнік выдзеліў максімум да трох дзён на захоп Кіева».
Наступныя дні расійскія войскі, якія знаходзіліся ў прыгарадах Кіева, спрабавалі трапіць у Кіеў, але захраслі ў калоне на дзясяткі кіламетраў. У расіян былі сур’ёзныя лагістычныя праблемы.
У сховішчы пад урадавым кварталам Кіева Зяленскі слухаў справаздачу сакратара Рады нацыянальнай бяспекі і абароны Аляксея Данілава.
«Праблема ў тым, што ўсе нашы партнёры кажуць, што нам будзе вельмі цяжка, што ў нас амаль нулявыя шанцы на поспех», — сказаў Данілаў Зяленскаму.
«Мы не атрымаем вялікай падтрымкі ў першыя дні, таму што яны будуць глядзець на тое, як мы здольныя абараніць краіну», — працягнуў ён.
Данілаў таксама папярэдзіў Зяленскага пра планы расіян яго захапіць альбо забіць. Некаторыя заклікалі Зяленскага выехаць у бяспечнае месца.
У Крамля былі падставы чакаць, што Зяленскі можа сысці. Васьмю гадамі раней Віктар Януковіч збег у Расію. Расійскія лідары бачылі ў Зяленскім камедыйнага акцёра, які не вытрымае такога ціску.
Але Зяленскі застаўся.
«Паслухайце, я жывы чалавек. Я не хачу паміраць, як любы іншы чалавек, — сказаў Зяленскі. — Але я дакладна ведаю, што калі я буду думаць аб гэтым, то я ўжо мёртвы».
У першыя гадзіны і дні Зяленскі і міністры жылі з пастаянным пачуццём вострага напружання. Рэзнікаву, міністру абароны, урэшце-рэшт давялося звярнуцца да псіхатэрапеўта.
Зяленскаму прапаноўвалі эвакуацыю і заходнія лідары. Але ўкраінскі прэзідэнт разумеў, што гэта прывяло б да неадкладнага краху, таму адмаўляўся.
«Я не спрабую ўтрымацца ва ўладзе», — сказаў Зяленскі, патлумачыўшы гэта заходнім чыноўнікам. Зяленскі падазраваў, што некаторыя з ягоных замежных суразмоўцаў проста хацелі, каб канфлікт скончыўся як мага хутчэй, а ягоная адміністрацыя фактычна здалася Расіі.
Ярмак, кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта, сказаў, што на працягу наступных тыдняў ён рэгулярна адпраўляў фатаграфіі забітых украінскіх дзяцей і разбураных украінскіх дамоў на мабільныя тэлефоны чыноўнікаў па ўсім свеце. Дзевяноста адсоткаў людзей, якія іх атрымалі, адрэагавалі, ператэлефанавалі і пачалі рабіць яшчэ больш.
Украінцы ўсіх узростаў, якія ніколі не трымалі ў руках зброі, кінуліся на абарону краіны пасля таго, як афіцыйныя асобы на працягу першых дзён уварвання раздалі зброю. Некаторыя ўкраінскія вайскоўцы былі не вельмі задаволеныя гэтым рашэннем, бо яно прывяло да інцыдэнтаў, калі свае стралялі ў сваіх.
Але кіраўнік МУС Манастырскі і Зяленскі назвалі гэта важным стрымліваючым фактарам не толькі для расіян, але і для патэнцыйных украінскіх перабежчыкаў.
У ноч на 25 лютага Зяленскі выйшаў са свайго бункера на вуліцу перад Офісам прэзідэнта, каб паказаць на камеру, што ён нікуды не ўцякае. Каля яго стаялі прэм'ер-міністр, кіраўнік яго палітычнай партыі, кіраўнік яго адміністрацыі і яшчэ адзін высокапастаўлены саветнік. Прэм'ер-міністр падняў свой тэлефон, каб паказаць дату і час.
«Мы ўсе тут, — сказаў Зяленскі. — Нашы войскі тут. Грамадзянская супольнасць тут. І мы тут. Мы абараняем незалежнасць нашай краіны. Мы будзем працягваць гэта рабіць».
Баі ўздоўж Кіева былі настолькі інтэнсіўнымі, што ў украінцаў амаль скончыліся боепрыпасы для 152-мм артылерыі.
Злучаныя Штаты ўзброілі Украіну партатыўнай зброяй, якая добрая для партызанскага супраціву. Гэта азначае, што амерыканцы чакалі хуткай перамогі расіян.
Расіяне сутыкнуліся з жорсткім супрацівам украінскіх сілаў у горадзе Ірпень. Не здолеўшы прарваць абарону Украіны там, расіяне вырашылі засяродзіцца на прасоўванні ў Кіеў праз вёску Мошчун. Там была самая небяспечная сітуацыя для ўкраінцаў, бо ўзяцце Мошчуна азначала б праход на Кіеў.
Важным эпізодам абароны Кіева быў падрыў шлюзаў на рацэ Ірпень, каб стварыць дадатковы бар’ер для расіян. Падраздзяленні ўкраінскага спецназа трапілі ў тыл ворага, каб падкласці выбухоўку.
Былі і іншыя прыклады таго, як украінцы разбуралі сваю інфраструктуру для таго, каб стварыць перашкоды для расіян.
Прыкладна на трэці тыдзень сакавіка расіяне высадзілі дэсант на ўкраінскім баку ракі каля вёскі Машчун,
Залужнаму паведамілі, што ўкраінскім войскам, магчыма, прыйдзецца адступіць з сяла, таму што ў іх больш няма сіл і сродкаў утрымліваць яго.
«Мы будзем шукаць сілы і сродкі», — адказаў Залужны.
Украінцы адціснулі расіян назад за раку, калі наступ Масквы пачаў захліпацца.
Расійская артылерыя працягвала абстрэльваць вёску, прымушаючы ўкраінцаў хавацца сярод трупаў сваіх таварышаў.
Генерал-лейтэнант Анатоль Крываножка, кіраўнік Цэнтральнага паветранага камандавання Украіны, знаходзіўся 24 лютага на бальнічным у Кіеве з кавідам. Калі першыя ракеты пачалі біць па ўкраінскіх ваенных аэрадромах і радыёлакацыйных станцыях, ён выцягнуў трубку для ўнутрывеннага ўлівання і выклікаў кіроўцу. Ён быў патрэбен на сваёй базе.
Знаходзячыся ў ізаляцыі, Крываножка працаваў дыстанцыйна і рыхтаваўся да магчымага нападу Расіі. Многія ўкраінскія знішчальнікі і сродкі СПА класа «зямля-паветра» былі перадыслакаваныя. У выніку, калі трапілі першыя ракеты, расіяне часта білі па пустэчы. Украінцы стваралі фальшывыя цэлі для ворагаў.
Маладыя пілоты ўзялі гранатамёты і занялі пазіцыі для абароны Васількоўскай авіябазы ў гадзіне язды на поўдзень ад Кіева. Больш дасведчаныя пілоты лёталі, ведаючы, што гэтыя палёты будуць апошнімі.
Тое, што Украіна наогул супраціўлялася, здзівіла расіян і прымусіла іх змяніць тактыку, сказаў генерал Крываножка. Пасля першых хваляў расійскіх самалётаў ва Украіну лётала менш, і замест гэтага Масква пачала выкарыстоўваць больш крылатых ракет.
Украінскія знішчальнікі, якія ўсё яшчэ лёталі праз некалькі дзён пасля ўварвання, сталі сімваламі жорсткага супраціўлення ўкраінцаў.
«Усе, асабліва Расія, верылі, што наша супрацьпаветраная абарона пратрымаецца ўсяго некалькі дзён. Калі не некалькі гадзін», — сказаў падпалкоўнік Дзяніс Смажны, галоўны спецыяліст аддзела падрыхтоўкі зенітных ракетных войскаў.
Сродкі супрацьпаветранай абароны заставаліся галоўнай цэллю для расіян, і ўкраінцы пастаянна турбаваліся пра тое, што дыверсанты выявяць іх месцазнаходжанне.
Калабарацыяністы адзначалі некаторыя месцы фарбай для накіравання авіяўдараў. Таксама яны адпраўлялі закадаваныя паведамленні з каардынатамі.
Расійскім вайскоўцам сказалі, што ніякіх сістэм супрацьпаветранай абароны не будзе. Яны нахабна ўварваліся ў паветраную прастору і іх знішчалі.
Палкоўнік Леанід Хода, камандзір 1-й танкавай брыгады, праводзіў мабілізацыю на паўночны ўсход ад Кіева ў Ганчароўскім. Да пачатку ўварвання ён перавёз боепрыпасы, паліва і прадукты харчавання ў замаскіраваныя бяспечныя раёны і разгрупаваў свае войскі ўдалечыні ад базы ў палявых умовах. Палкоўнік нават развітаўся са сваёй жонкай. Праз некалькі гадзін пасля пачатку вайны здавалася, што адбываецца найгоршае.
Расійскія войскі перасякалі мяжу з трох напрамкаў у бок Чарнігава. Іх план быў у тым, каб хутка захапіць горад і прасунуцца на поўдзень уздоўж усходняга берага Дняпра ў Кіеў цягам трох дзён. Разам з сіламі ў Гастомелі расіяне планавалі заціснуць Кіеў у абцугі.
Хода быў са сваёй брыгадай колькасцю каля 2000 чалавек. Ён пакінуў базу і паспяшаўся на поўнач, у Чарнігаў, каб стварыць перадавы камандны пункт. Яго роты знішчылі некалькі расійскіх калон. Атака спыніла наступаючыя сілы і дала ўкраінцам крытычны час, каб узвесці абарону і сабраць уласныя войскі.
Украінцы спрабавалі загнаць расійскія войскі на вузкія ўчасткі мясцовасці — непраходныя грунтавыя дарогі, палі і балоты. Транспартныя сродкі, якія заставаліся на асфальце, сталі мішэнню для мабільных украінскіх войскаў. Масты і пераправы былі замінаваныя і заблакаваныя.
Украінцы прымусілі расіян выбраць пэўныя маршруты, дзе іх затым адразалі і ўзрывалі. Гэтая стратэгія выклікала захапленне ў Пентагоне.
Праблемай расіян было тое, што яны ніяк не маглі з'ехаць з дарогі, бо ў іх малодшых афіцэраў не было ніякай ініцыятывы.
Стары савецкі спосаб вядзення вайны, калі камандзіры давалі афіцэрам невялікую свабоду дзеянняў для прыняцця рашэнняў, застаўся адметнай рысай расійскага войска. Гэта нагадвала 1941 год, калі жыццё асабовага складу нічога не значыла для камандзіраў.
А вось украінскія камандзіры навучыліся ад заходніх партнёраў перадаваць паўнамоцтвы па прыняцці рашэнняў па ланцужку камандавання. Афіцэры ніжэйшага ўзроўню маглі прымаць рашэнні без апоры на штаб.
Калі расіяне заблакавалі ўкраінскую сувязь і спадарожнікавыя сеткі, многія афіцэры засталіся без сувязі з салдатамі на перадавой.
Ваенныя камунікацыі былі цалкам паралізаваныя. Украінскаму войску прыйшлося працаваць праз інфарматараў.
Палкоўнік Хода кажа, што рашэнне Зяленскага застацца ў Кіеве ўзмацняла баявы дух украінскага войска.
Расійскія вайскова-паветраныя сілы спачатку дамінавалі ў небе над Чарнігавам. Толькі ў сярэдзіне сакавіка брыгада Ходы атрымала заходнія ПЗРК, што дазволіла ім збіваць расійскія самалёты.
З дапамогай грубай сілы і колькаснай перавагі расіяне здолелі прарвацца на поўдзень ад Чарнігава і амаль акружыць горад.
Кульмінацыяй баявых дзеянняў сталі падзеі ў вёсцы Лукашоўка. Расіяне сабралі цэлую батальённую тактычную групу колькасцю блізу 750 вайскоўцаў і склалі боепрыпасы паміж сценамі старой праваслаўнай царквы. Расійская бронетэхніка пазапаўняла вёску. Там было каля сямі танкаў, 19 баявых машын пяхоты і 12 або 13 бронетранспарцёраў, грузавікі.
Рашэнне Расіі засяродзіць там войскі было памылкай.
Выкарыстоўваючы невялікія групы, украінцы выйшлі і знішчылі адзін ці два танкі, адну баявую машыну пяхоты, частку асабовага складу. Астатняе зрабіла артылерыя. Большая частка расійскага абсталявання была спаленая.
Расіяне страцілі занадта шмат людзей, танкаў і баявых машын — і ў іх больш не было дастатковых сіл, каб прасунуцца ў сам Чарнігаў. Іх матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне было перагружана.
Расіяне дзейнічала нахабна і па-дурному. Ішлі дні, і ўкраінскія камандзіры, якія сачылі за расійскімі камунікацыямі, пачалі адчуваць змену тону сярод расійскіх салдат. Энтузіязм ператварыўся ў паніку і расчараванне. Кіеў трымаўся, а праблемы Расіі нарасталі.
Расія абвясціла ў канцы сакавіка, што яе войскі пераарыентуюцца на Усходнюю Украіну. Праз некалькі дзён яны пачалі адступаць.
Ратуючы Кіеў, Украіна абараніла сваю незалежнасць як суверэнная дзяржава. Але Расія працягвае аспрэчваць межы гэтай дзяржавы на поўдні і ўсходзе краіны.
