Магіла Дзяніса Кірэева на прэстыжных Байкавых могілках у Кіеве. Фота JOSEPH SYWENKYJ / THE WALL STREET JOURNAL
Дзяніс Кірэеў працаваў у структурах еўрапейскіх і амерыканскіх банкаў, а таксама ва ўкраінскім «Ашчадбанку». У нулявых ён пачаў працаваць з бізнэсменамі, якіх лічылі блізкімі да экс-прэзідэнта Украіны Віктара Януковіча. Калегі Кірэева сказалі WSJ, што пазней Кірэеў дапамагаў ім вывесці актывы з Украіны.
Адзін са сваякоў банкіра яшчэ ў 2003 годзе стаў намеснікам кіраўніка Службы бяспекі Украіны. А сябар Кірэева сказаў WSJ, што банкіру «падабалася іграць ролю агента 007». У 2021 годзе дзейнасць Кірэева прыцягнула ўвагу генерала Кірылы Буданава, незадоўга да таго прызначанага кіраўніком вайсковай разведкі.
Увосень 2021 года, калі амерыканскія вайскоўцы і шпіёнскія ўстановы пачалі папярэджваць аб расейскай пагрозе, Кірэеў даведаўся са сваіх крыніц, што Масква рыхтуецца да ўварвання, сказаў Буданаў, і стаў першым, хто забіў трывогу ва Украіне.
Днём 23 лютага Кірэеў перадаў Буданаву новыя разведвальныя звесткі: прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін толькі што аддаў загад аб уварванні раніцай. Па словах кіраўніка ГУР, Кірэеў таксама ведаў галоўную кропку ўдару.
У 8 гадзін раніцы 24 лютага расейскія баявыя верталёты высадзілі дэсант у аэрапорце «Антонаў» пад Кіевам. Крэмль планаваў захапіць аэрапорт, каб перакінуць туды войскі і тэхніку для штурму сталіцы.
Са слоў Буданава, падказка Кірэева дала Украіне некалькі каштоўных гадзін, каб перакінуць войскі для процідзеяння расейскаму нападу. Пасля жорсткага бою з расейцамі аэрапорт быў пашкоджаны і не мог выкарыстоўвацца сіламі акупантаў.
Калі планы Расеі па хуткім удары былі сарваныя, бакі дамовіліся аб перамовах аб спыненні агню ў Беларусі. Паколькі Кірэеў быў знаёмы з двума членамі расійскай дэлегацыі, Буданаў прапанаваў яму прыняць удзел у перамовах — і той пагадзіўся.
«Пасля яго з'яўлення там яго сувязь са спецслужбамі стала відавочнай для ўсіх. На жаль, сітуацыя тады была крытычнай, і мы вымушаныя былі рызыкаваць», — сказаў Буданаў.
Вярнуўшыся з Беларусі, Кірэеў сустрэўся з Буданавым на некалькі гадзін. Кірэеў, па словах сябра яго службы бяспекі, усведамляў, што яму пагражае небяспека, і пакінуў сустрэчу ў маўклівым настроі.
Праз некалькі дзён сябра наведаў Кірэева ў яго доме на паўночнай ўскраіне Кіева. Трымаючы ў руках буйнакаліберную паляўнічую стрэльбу, Кірэеў сказаў, што страляў з яе ў рускіх аператыўнікаў, якія прыйшлі да яго дома некалькімі начамі раней.
Калі Расія і Украіна дамовіліся аб другім раўндзе перамоваў, запланаваным на 3 сакавіка, Буданаў зноў настаяў на тым, каб Кірэеў прыняў у іх удзел.
Але перад другім раўндам перамоваў Дзянісу Кірэеву патэлефанавалі з прыёмнай дырэктара контрразведкі СБУ Аляксандра Поклада, сказаў WSJ Буданаў. Пасля гэтага банкір прыехаў у Кіеў і папярэдзіў сваіх целаахоўнікаў і супрацоўнікаў вайсковай разведкі, якія былі ў яго групе, што яго могуць арыштаваць. Яны пад'ехалі да Сафійскага сабора, там з мікрааўтобусаў да іх выбеглі агенты СБУ і загадалі здаць зброю. Пасля гэтага Кірэева звезлі, а праз паўтары гадзіны ягоны труп знайшлі супрацоўнікі вайсковай разведкі з куляй у патыліцы.
Спачатку заяўлялася, што Кірэева забілі падчас затрымання па падазрэнні ў шпіянажы на карысць Расіі. Але ўжо праз некалькі дзён пасля забойства яго пахавалі з дзяржаўнымі ўшанаваннямі, а прэзідэнт Уладзімір Зяленскі пасмяротна ўзнагародзіў Дзяніса Кірэева медалём за «абарону дзяржаўнага суверэнітэту». Кірыла Буданаў заявіў WSJ, што «калі б не Кірэеў, хутчэй за ўсё, Кіеў быў бы ўзяты».
Праз некалькі месяцаў Уладзімір Зяленскі звольніў кіраўніка СБУ, правёў серыю перастановак сярод яе генералаў, было заведзена больш за 650 крымінальных спраў аб дзяржздрадзе.
Чытайце таксама:
Ваенная разведка Украіны: Забіты член перагаворнай групы Дзмітрый Кірэеў быў разведчыкам і загінуў на заданні
