Папуляцыі садовай аўсянкі (Emberiza hortulana) і палявога жаўрука (Alauda arvensis) у Еўропе за апошнія 40 гадоў страцілі 93%. Фота: Wikimedia Commons
Вынікі даследавання былі апублікаваныя ў часопісе Proceedings of the National Academy of Sciences, які выдаецца Амерыканскай акадэміяй навук.
Для правядзення свайго аналізу вучоныя выкарысталі самыя поўныя звесткі з агульнаеўрапейскай праграмы маніторынгу 170 звычайных відаў птушак, якія гняздуюцца на больш чым 20 000 участках у 28 еўрапейскіх краінах (25 краін Еўрасаюза (за выключэннем Харватыі і Мальты), Вялікабрытаніі, Нарвегіі і Швейцарыі) на працягу 37 гадоў (з 1980 па 2016 гады).
Каманда даследчыкаў, якая аб'яднала каля пяцідзесяці вучоных з еўрапейскіх краін, параўнала гэтыя даныя з паказчыкамі змены чатырох асноўных антрапагенных фактараў: інтэнсіфікацыі сельскай гаспадаркі, змянення ляснога покрыва, урбанізацыі і змянення тэмпературы за апошнія дзесяцігоддзі.
Вучоныя здолелі дасканала прааналізаваць уплыў змен і ваганняў рознага ціску ў прасторы і часе на змены папуляцый птушак. Гэтыя змены былі прааналізаваныя з улікам відавых прыкмет птушак: насякомаедныя ці не, холада— ці цеплалюбівыя, гняздуюцца ў лесе, у горадзе ці ў сельскагаспадарчых зонах.
У цэлым для ўсіх відаў птушак зніжэнне папуляцыі адбылося на 25%, ці на 800 мільёнаў адзінак. Для відаў, якія пражываюць у сельскагаспадарчых зонах, падзенне дасягнула 60%, у гарадскіх — 28%, у лясных — 18%.
Даследчыкі прыводзяць прыклад. Папуляцыя такой насякомаеднай птушкі, як мухалоўка шэрая (Muscicapa striata), скарацілася на 63%, а папуляцыі палявога жаўрука (Alauda arvensis) і садовай аўсянкі (Emberiza hortulana) страцілі 93%.
Вучоныя даказалі, што асноўная прычына такіх наступстваў — інтэнсіфікацыя сельскай гаспадаркі, якая вызначаецца інтэнсіўным выкарыстаннем штучных угнаенняў і пестыцыдаў.
У даследаванні адзначаецца, што гэты негатыўны эфект найбольш выяўлены ў краінах з больш нізкай сярэдняй аграрнай інтэнсіўнасцю. Акрамя таго, папуляцыі птушак у краінах з меншымі сельскагаспадарчымі вытворчымі адзінкамі знаходзяцца ў лепшым стане.
Гэта сведчыць аб тым, што павелічэнне памеру вытворчых адзінак — яшчэ адзін ключавы аспект аграрнай інтэнсіфікацыі — таксама спрыяе зніжэнню колькасці птушак, верагодна, за кошт памяншэння разнастайнасці месцаў пражывання.
Многія неспрыяльныя наступствы аграрнай інтэнсіфікацыі добра вядомыя, асабліва ў дачыненні да пестыцыдаў і штучных угнаенняў, якія аказваюць уплыў на насякомых і іншых беспазваночных, якія складаюць значную частку рацыёну многіх відаў птушак на розных стадыях іх развіцця.
Вучоныя адзначаюць, што розныя беспазваночныя асабліва важныя ў перыяд размнажэння для 143 з 170 вывучаных імі відаў. Зніжэнне даступнасці ежы можа паўплываць на змены паводзін бацькоў і выжывальнасці птушанят, а таксама прывесці да прамога заражэння пры спажыванні насення і назапашвання сублятальных эфектаў праз харчовы ланцуг (іерархічную паслядоўнасць арганізмаў у экасістэме).
Негатыўны ўплыў пестыцыдаў на навакольнае асяроддзе апошнія гады стаў адной з тэм форумаў па біяразнастайнасці. Так, на 15-й канферэнцыі ўдзельнікаў Канвенцыі ААН па біяразнастайнасці, якая адбылася ў снежні 2022 года ў Манрэалі (Канада), 195 краін і Еўрапейскі саюз абавязаліся скараціць рызыку, звязаную з пестыцыдамі, напалову.
У Еўропе дзейнічае стратэгія «Ад фермы да відэльца», што была прынята Еўрапейскай камісіяй 20 мая 2022 года, якая таксама прадугледжвае такую задачу.
Другі важны фактар, які ўплывае на скарачэнне колькасці птушак, — гэта змена клімату. Напрыклад, як адзначаюць даследчыкі, папуляцыя цеплалюбівых птушак скарацілася «толькі» на 18%, у той час як папуляцыя холадалюбівых у два разы больш (на 40%).
У даследаванні падкрэсліваецца, што паміж краінамі існуе значная неаднароднасць у патэнцыйных фактарах змены колькасці птушак, асабліва ў дачыненні да тыпу і інтэнсіўнасці змяненняў у землекарыстанні.
Напрыклад, інтэнсіфікацыя сельскай гаспадаркі больш сурʼёзная ў краінах Заходняй Еўропы ў параўнанні з усходнееўрапейскімі краінамі. Змена тэмпературы адбываецца хутчэй у высокіх шыротах, у той час як развіццё натуральных лясоў або лясных насаджэнняў залежыць ад краіны.
Чытайце яшчэ:
На Гомельшчыне заўважылі вельмі рэдкую для Беларусі птушку
У Прыкарпацці размножыліся зялёныя папугаі. Здаецца, хутка яны расселяцца і на поўдні Беларусі
Павярталіся з выраю вялікія арляцы. Але не ва ўсіх гэтых рэдкіх у нас птушак усё добра
