Rudkoŭski: Navat kali ŭsia pratesnaja častka hramadstva źjedzie, represii praciahnucca
Akademičny dyrektar BISS Piotra Rudkoŭski raskazaŭ analityčnamu prajektu «Fiłin», ci moža masavy adjezd biełarusaŭ za miažu źmianić staŭleńnie režymu da hramadstva, i jak heta adabjecca na pierśpiektyvach pieramienaŭ u krainie.
14.04.2022 / 19:11
— Ci moža masavy adjezd biełarusaŭ z aktyŭnaj hramadzianskaj pazicyjaj vyklikać niejkija źmieny isnujučaha režymu? Umoŭna kažučy, ci mohuć pajści na spad represii i cisk na hramadstva, kali hety razdražnialny faktar kali nie źniknie zusim, to istotna źmienšycca? Ci ŭsio ž taki praces užo zapuščany i varta čakać čystak siarod svaich i padtrymańnia ŭzroŭniu strachu ŭ ludziach?
— Represiŭnaja sistema ciapier isnuje ŭ paŭaŭtanomnym režymie. Baraćba z patencyjnaj apazicyjaj stała častkaj abaviazkovaj ruciny siłavikoŭ. Raniej, da 2020 hoda, patrebien byŭ vyrazny zahad «źvierchu», kab ździejśnić značny represiŭny akt. Ciapier ža patrebny zahad «źvierchu», kab prypynić ci zapavolić kanviejer represij.
Takim čynam, toj fakt, što aktyŭnaja častka hramadstva źjazdžaje, ci toje, što publičnaja prajava niezadavolenaści stała redkaj źjavaj, tut praktyčna nie maje nijakaha značeńnia. Represiŭny kanviejer ciapier pracuje ŭ modusie baraćby z patencyjnym pratestam.
Tamu navat kali ŭsia pratesnaja častka hramadstva źjechała b, represii praciahnulisia b pa toj prostaj pryčynie, što niama nijakich harantyj, što ŭčarašnija łajalisty siońnia nie stanuć pratestoŭcami.
Inšaja sprava, što takaja voś stalinizacyja sistemy va ŭmovach vysokaj mabilnaści, infarmacyjnaj adkrytaści i najaŭnaści mocnaha siaredniaha kłasa — heta prosty šlach da kałapsu sistemy. Ale heta ŭžo asobnaja tema.
— Addalaje ci nie adjezd častki aktyŭnych hramadzian nadychod pieramien u krainie?
— Jak tut sfarmulavać adkaz, kab nie prynizić značeńnie i hieraizm tych biełarusaŭ, jakija pryncypova zastalisia ŭ Biełarusi, ryzykujučy stać abjektam represij?
Choć u ciapierašniaj situacyi jany pa zrazumiełych pryčynach nie mohuć kinuć adkryty vyklik sistemie, ich prysutnaść, ich udzieł u razmovach — navat na kuchniach — źjaŭlajecca tym zierniem, jakoje moža praź niejki čas akazacca mahutnym układam u vyzvaleńnie Biełarusi.
Ale, z punktu hledžańnia źmienaŭ, rola aktyŭnaj i vialikaj dyjaspary taksama vielmi važnaja.
Dziaržava Izrail była stvoranaja vyklučna dziakujučy dyjaspary. Toje, što bałtyjskija krainy zdoleli chutka jeŭrapieizavacca paśla vyzvaleńnia ad savieckaj impieryi, taksama ŭ značnaj stupieni zdaryłasia dziakujučy dyjasparam, jakija abo dystancyjna, abo viarnuŭšysia na radzimu aktyŭna ŭklučylisia ŭ pracu.
Zacisnutaja pamiž Rasijaj i Turcyjaj Armienija, znachodziačysia ŭ stanie vajennaha kanfliktu z Azierbajdžanam, zachoŭvaje suviaź z zachodnim śvietam pierš za ŭsio dziakujučy dyjaspary.
Na etapie isnavańnia raniejšaha režymu rola dyjaspary važnaja ŭ jakaści kalektyŭnaha pasła krainy na mižnarodnaj arenie. Jašče bolšaje značeńnie dyjaspary — na etapie, kali režym pačynaje chistacca (a heta pytańnie času).
Albo, kali paŭstanie novaja forma aŭtakratyi, ci nastupić pierachod da cyvilizavanaha hramadskaha ŭładkavańnia — tut rolu dyjaspary składana pieraacanić.