Фільм «Іронія лёсу», шпроты ў масле, чырвоная ікра, савецкае шампанскае, потым канцэрт зорак эстрады, Пугачова, Петрасян, бой курантаў (sic!), віншаванне Пуціна і ўрэшце ба-бах — таннае шампанскае дае шмат пены, якой будзе зранку пахнуць уся хата, далей — гарэлка, Петрасян, Пугачова, віншаванне «нашага», усе ўжо п’яныя, усім ужо пофіг.Потым — Укупнік, вечны Лявонцьеў, вечная П’еха, якая-небудзь Ратару абавязкова — карацей, усе гэтыя зомбі, якія нам пяюць з васьмідзясятых і праз якіх хацелася пераключыць канал яшчэ тады, калі іх было ўсяго толькі тры ў наяўнасці.
У галаве — каламуць, у страўніку — камень, недзе з другой гадзіны пачынаеш піць, спрабуючы прадухіліць наступленне пахмелля, а не каб уласна нажлуктацца. Але яно неадступна наступае, і шэрасць святла, што залівае стол з аліўе, адкрытым шампанскім, нічым не адрозніваецца ад шэрасці раніцы 1 студня, у якую ты пакутаваў ад пахмелля год, два, пяць гадоў таму.
Мы не сустракаем Новы год, бо няма ў нас ніякага Новага года — мы баімся Новага, як зомбі баяцца срэбных куляў, Бруса Уіліса, ці чаго там яшчэ баяцца зомбі. Мы чакаем 31-га, каб усё паўтарылася.Калі раптам 31-га нам не пакажуць Петрасяна, «Іроніі лёсу», Укупніка, Растаргуева, наш Новы год (ці лепей так — наш «Новы год») будзе сапсаваны.
Гэтае свята паведамляе нам: што б вы ні зрабілі ў жыцці, як бы моцна яно ні змянілася за мінулыя гады, усё роўна ў найбольш адказны момант года вы будзеце сядзець за сталом з савецкімі салатамі, глядзець савецкіх выканаўцаў па БТ, і гэта гарантуе, што— кім бы вы сябе ні лічылі — алігархам, беларускім нацыянальным пісьменнікам, ліцвінскім інтэлігентам, — вы ўсё роўна да смерці ці прынамсі да наступнага «Новага» будзеце тымі самымі, якімі вас стварыў піянерскі лагер, піянерская лінейка, школа, Ленін і песня «Миру на земле — да, да, да. Ядерной войне — нет, нет, нет».
Вы кажаце: мова, незалежнасць, суверэнітэт. Вы кажаце: культура, нацыя, самавызначэнне.
Я вам кажу: паглядзіце на наш Новы год. Вось ужо дваццаць гадоў мы сустракаем новы, 1991-ы. Перабудовы не адбылося.Не было ніякага Прыднястроўя, Саюдыса, сутычак каля тэлевежы ў Вільні, мітынгаў у Мінску. Не было ніякіх Віскулёў. Мы ўсе жывем у СССР у самым важным аспекце свайго існавання — у побытавым рытуале сустрэчы Новага.
Вывучаны намі на памяць савецкі фільм «Іронія лёсу» прысвечаны людзям, якія кожны год робяць адно і тое ж (ідуць у лазню і напіваюцца там у сіську). Ці не таму ён нам так падабаецца?
Гэта фільм пра немагчымасць Пераменаў — пра тое, што адзіны спосаб нешта трохі (дэкаратыўна) змяніць у жыцці — гэта напіцца не проста ў сіську, а да поўнай адключкі нервовай сістэмы.І тады замест 3-й вуліцы Будаўнікоў, 25 у Маскве ты, можа, трапіш на 3-ю вуліцу Будаўнікоў, 25 у Ленінградзе (быццам гэта нешта істотна выпраўляе).
Яны п’юць шампанскае («Аліта» замест «Савецкага», бо савецкая сімволіка забароненая, але паверце, вы не знойдзеце шмат адрозненняў ад прадукцыі мінскага завода), ядуць салат аліўе, які тут з нейкіх прычынаў называецца «хатнім салатам». Адзінае адрозненне — яны не ўздымаюць бакалы пад бой рускіх курантаў, бо віншаванне Пуціна ў Літве не транслюецца.Я баюся вас спужаць, але мае добрыя літоўскія сябры з ліку вельмі разумных, адукаваных, свядомых ды інтэлігентных прызналіся: нічога істотна не змянілася нават у іх, у краіне, якая была рухавіком выхаду з гэтага бясконцага цыклу савецкіх «Новых».
Украіна, Казахстан, Малдова, Прыбалтыка, Каўказ — усе «браты» з савецкага буквара тут, побач з намі, за савецкім сталом, з савецкім шампанскім, з сухой кілбаскай, шпротамі, побач з савецкім тэлевізарам, па якім зноў ідзе «Голубой огонёк».
Болей за тое, мы бачым, як імкліва знікаюць менавіта дасавецкія часткі рытуалу, напрыклад, у мінулым годзе профільныя ведамствы казалі пра тое, што попыт на жывыя елкі значна зменшыўся. Беларусы набываюць штучныя елкі, некаторыя лянуюцца даставаць нават іх. Але, відавочна, ніхто не адмаўляецца ад стала і Петрасяна — гэта святое.Дваццаць гадоў незалежнасці не дапамаглі стварыць на постсавецкай прасторы культуры несавецкай сустрэчы Новага года.
Свечка на падваконні. Шмат гасцей, але кожны збольшага ведае астатніх. Старабеларускія стравы і, відавочна, ніякага тэлевізара. Каб людзі, пакаштаваўшы крупніку, расселіся ля каміна і ўсю ноч расказвалі цікавыя, страшныя ці смешныя гісторыі, што здарыліся з імі за год.Я не ведаю, як у пададзеных умовах павінен выглядаць сапраўдны, добры, несавецкі, беларускі Новы год. Мне, калі шчыра, мроіцца нешта з Яна Баршчэўскага — вялікі маёнтак руплівага гаспадара на беразе возера.
Нехта, можа, кульне лішку і засне ў фатэлі. Нехта будзе курыць люльку да самага ранку. Нехта стане мудрэйшым. Нехта ўволю пасмяецца. Нехта зразумее важнае пра сваё жыццё і дзеі.
Не ў кожнага ёсць маёнтак ці добры сябра з маёнткам. Але амаль у кожнага ёсць бабуля на вёсцы і хата з грубкай, ля якой так прыемна размаўляць, выключыўшы святло, каб пакой асвятляла толькі полымя.
Карагоды, снегавікоў, петарды і салюты пакіньма нашым рускім сябрам.
І, дарэчы, не ўсё дрэннае на тым савецкім навагоднім стале. Акрамя таннага шампанскага і дохлых рыбінак з рыжскай кансервавай бляшанкі ёсць «мяса па-французску», ёсць тая ж ікра, якую, дарэчы, лепей за ўсё класці не на савецкі батон, а на беларускія «блінкі-наліснікі».І апошняе. Я не заклікаю ўсё кідаць і ехаць віншаваць у вёску, падалей ад цывілізацыі і тых посткаланіяльных схемаў, якія гэтая цывілізацыя ўбівае ў нашы галовы. Урэшце, годна сустрэць можна і ў Мінску.
І калі вы збіраецеся есці аліўе і запіваць яго савецкім шампанскім, я вас заклінаю, прыслухайцеся хаця б да гэтага: выключыце Петрасяна. Не давайце Хрысценку, Арлазораву, Ратару і Лявонцьеву вярнуць вас у 1991-ы.Але ведаеце, гэтыя рытуалы сапраўды ўплываюць на паўсядзённасць, у першую чаргу таму, што вы самі ў гэта верыце, кажаце: «Як сустрэнеш, так і правядзеш».
Хай 2013 стане сапраўды Новым.
