Нешта штурханула ў паўсне, і я расплюшчыў вочы.
Праз шчыліны ў жалюзі прабівалася дрыготкае святло, але ў пакоі панавала цяжкая цемра. Я намацаў гадзіннік на тумбачцы, углядзеўся ў стрэлкі — палова на трэцюю, ноч…
Хто ведае, па якіх лабірынтах блукае падсвядомасць людзей сталага веку, чаго шукае ўначы? Але гэтым разам я ведаў, што зруйнавала сон. Быццам нейкая птушка дзяўбла стомленую падкорку — «добрая навіна», «добрая навіна»…
Што за добрая навіна?
Напярэдадні ў мяне запыталіся: ці думаў я, народжаны ў 41-м, што дажыву да вайны? Я адказаў нешта няўцямнае. А познім вечарам настойліва заенчыў скайп. «Ну, што, — з’едліва спытаў Гедымінас, — чуеш, як набліжаецца Армагедон?»
Гедымінас — былы калега, ад студзеня 1991-га, ад пачатку крывавых літоўскіх падзей, — сябра. Як сышоў на пенсію, бавіць жыццё з малымі ўнукамі на фазэндавых сотках. І, па ім відаць, задаволены гэтым жыццём. Нават кніжку напісаў пра цяпліцы, агуркі, памідоры і перцы…
Але ёсць іншы, непрыкметны бок ягонай асобы: цікавасць да глабальнай геапалітыкі. Не тое што ён нейкі палітолаг, аналітык ці наўпрост заўзятар палітычных гульняў на стадыёне пад назвай Зямля. Але амаль пры кожнай сустрэчы, рэальнай ці віртуальнай, размовы пра будзённыя турботы, пра бядоты і ціхія радасці жыцця ён пачынае і заканчвае прадбачаннем канца свету.
Усё кладзецца ў падмурак жахлівага прадбачання, важкія і не вельмі цагліны аргументаў і доказаў: і глабальнае пацяпленне, і глабальнае пахаладанне, і нафтапераапрацоўчы завод у Мажэйкяі, скрадзены амерыканцамі, і фінансавы крызіс, і тэхнагенныя катастрофы, і нават хуткае вывяржэнне вулкана Тэйдэ на выспе Тэнерыфе, дзе Гедымінас з Юратэ вельмі любяць адпачываць…
Апошні «Армагедон» тычыўся Украіны, дакладней, падзей вакол.
«…Што, не чуеш? А я ўжо назапасіў мукі…» — «Чаму мукі? Звычайна пачынаецца з запалак і солі. Ці гэта ў літоўцаў — з мукі?» — «Соль я ўжо назапасіў. А канец свету пачнецца са знікнення мукі і паліва…» — «Ну, наконт мукі забыўся, а знікненне паліва мы ўжо перажылі. З сярэдзіны 80-х. Памятаеш чэргі на запраўках? Па 5—6 гадзін. Вось дзе быў сапраўдны Армагедон! Я трымаў тады ў гаражы бочку на 200 літраў…» —« А дзе яна зараз?» — «На фазэндзе. З гаўном…»
Вось так, на паўжарце, доўжылася наша размова, пакуль Гедымінас не пачаў гладзіць паголеную галаву — дакладная прыкмета сапраўднага хвалявання: «Не. Я не жартую. Будзе вайна. Сусветная. Расія не саступіць. І Амерыка не саступіць… Геапалітыка, стары… Барацьба за рэсурсы, рынкі збыту…» — «Пачакай, ёсць і добрая навіна. Ты слухаў прэсканферэнцыю Пуціна?» — «Абрыўкамі. І што?» — «А тое, што тармазнуў. Круціўся, як вужака, хлусіў на кожным кроку, але тармазнуў…» — «А, стары, кідай глядзець тэлевізар, ідзі па муку…»
…Я падняўся з ложка, расхінуў жалюзі. У доме насупраць было цёмна, свяцілася толькі адно акно — нехта таксама не спаў…
Узгадалася восеньская ноч 1962 года.
Удзень да мяне завітаў Раберта, мой, так бы мовіць, падшэфны з ліку першых кубінскіх студэнтаў універсітэта. Мы расклалі на стале мапу. «Вось, глядзі, — Раберта тыцнуў рудаватым пальцам у Маскву, — Мікіта… ракета… Амерыка…» — палец апісаў даволі дакладную траекторыю і ўпёрся ў НьюЁрк. Раберта задаволена засмяяўся. «Пачакай, ракеты ж на Кубе, вось тут…» — «Ты верыш імперыялістам? Ніякіх ракетаў на Кубе няма!»
Чамусьці я, студэнт савецкага гістфака, верыў.
Апоўначы ўключыў радыёпрыёмнік, як рабіў гэта падчас Карыбскага крызісу штоноч, калі трохі сцішваліся трэск і скуголенне глушылак — шукаў добрых навін. Але навіны былі спрэс дрэнныя. Свет таропка і безупынна каціўся да ядзернай вайны. Хаця ў пакоі было ціха, мірна, і толькі мільгаценне зялёнага агеньчыка сведчыла, што ў суцэльным свеце я не адзін. Амаль па Вазнясенскім: «Мой кот, как радиоприемник, зеленым глазом ловит мир…» Толькі наадварот.
…Азірнуўся — ні ката, ні радыёпрымніка, ні зялёнага вока. Толькі прыглушанае святло ў акне насупраць. Хаця не, міргае зялёны агеньчык мадэма, кліча ў сусвет…
Я націснуў кнопку, адкрыўся фэйсбук. Божухна, колькі сяброў не спіць! Алена, Андрэй, Саша, Юра, Зміцер…
«А добрыя навіны ёсць?» — пытаецца Алена з Масквы. «Сёння серада, — адказвае Саша з Мінска. — Чаго калаціцца? Усе войны пачынаюцца ў нядзелю, калі няма аніякіх навін…»
Серада, серада… Ужо серада, перадранішні змрок, 5 сакавіка. Памёр Сталін. Ніхто і не ўспомніў…
Шкада. Бо, калі ўдумацца, за ўсё маё свядомае жыццё ў савецкай гісторыі мо адзіная добрая навіна…
Сярод ночы.
