5 ліпеня лідар «Вопляў Відаплясава» Алег Скрыпка адкрывае фестываль «Країна Мрій», сродкі на які плануе сабраць шляхам народнага фінансавання.
У апошні час яго часта крытыкуюць за тое, што падчас Майдану ён не выяўляў грамадзянскай пазіцыі і не даваў канцэртаў у падтрымку актывістаў пратэсту. Цяпер жа Алег Скрыпка плануе зладзіць на фестывалі галерэю фатаграфій з Майдану і выставу артэфактаў рэвалюцыі.
Прапануем гутарку з музыкам, размешчаную на партале «Украінская Праўда»: пра мову, культуру, зброю,бандэраўцаў і пра тое, як паяднаць усходнюю і заходнюю Украіну.
– Я толькі што вярнулася з Адэсы…
– Як там? Я вельмі перажываю за Адэсу. Мы, кіяўляне, па-першае, заслужылі нашу гісторыю, а па-другое, мы нават прызвычаіліся ўжо да ваенных дзеянняў. Але ніколі б не мог падумаць, што ў Адэсе такое здарыцца.
Адэсітам, напэўна, і да галавы прыйсці не магло, што там такое адбудзецца. Настолькі мірны горад, настолькі людзі па-добраму ўмеюць абыходзіць вострыя вуглы … Вельмі люблю і паважаю адэсітаў. А пагатоў – цяпер.
– А чаму вы сказалі, што кіяўляне гэта заслужылі?
– Кіеў заслужыў, бо для сваёй свабоды нічога не рабіў да гэтага часу. Актыўнасць узнялася адно ў 2004 годзе і цяпер, праз дзесяць гадоў. Вынік цяперашняга Майдану паказвае, што адказнасць з сябе здымаць нельга. Калі ізноў мы спадзяемся, што прыйдзе нейкі добры «папік» і «павырашае» нашыя праблемы, то гэтага не будзе.
– А якім вы бачыце выйсце з сітуацыі? Што могуць зрабіць кіяўляне?
– Цяпер трэба быць гатовымі ўзяць у рукі зброю.
– А вы гатовыя?
– Я гатовы.
– У Нацгвардыю будзеце запісвацца?
– Не, не настолькі. Я 20 гадоў знаходжуся на франтах ўкраінскай культуры, што ў мірны час вельмі важна. Паколькі раней грамадства гэтым эфектыўна не займалася, то зараз мы вымушаныя страляць.
Гэтага можна было б пазбегнуць. Калі б мы ўсе разам былі украінцамі, ведалі мову, уласную гісторыю, слухалі добрую музыку, хадзілі на ўкраінскія канцэрты, чыталі ўкраінскія кнігі – немагчыма было б стварыць пятую калону і абапірацца на расейскамоўных людзей, каб знішчаць краіну і забіваць патрыётаў на вуліцах.
Трэба было стаць культурнымі людзьмі, што ведаюць сваю ўласную мову і не прыкрываць уласную ляноту і непісьменнасць ханжаскай талерантнасцю да моваў. Па сабе ведаю, мова вучыцца два месяцы.
Была б Украіна ўкраінскай, як Францыя – французскай або як Чэхія – чэшскай, – гэтых праблемаў не было б.
– Гэта значыць, вы падтрымліваеце скасаванне моўнага закона?
– Дзве мовы – гэта ханжаства. Гэта слабасць – прыкрываць сваю непісьменнасць, ляноту і непавагу да гісторыі і культуры нейкай псеўдадэмакратыяй. У выніку ствараецца пятая калона, і гэта вельмі добры аргумент заваёўваць тэрыторыі і забіваць людзей на вуліцы.
– Скажыце, вы былі ў апошнія месяц-два на ўсходзе Украіны?
– Так, я быў у Данецку, Харкаве і ў Адэсе.
– Што гэта было? Сустрэчы з людзьмі ці проста канцэрты?
– Гэта былі розныя рэчы, творчыя. У Харкаве я граў героік-дыска, спяваў з «Ляпісамі» і быў на Майдане, у Данецку прадстаўляў сваю калекцыю адзення, граў этна-дыска і проста дачыняўся з людзьмі, у Адэсе – з джазавым канцэртам. Нядаўна я быў і ў Мінску, і ў Маскве.
Адбываецца вельмі цікавая гісторыя. Тыя людзі, з якімі я дачыняюся і якія прыходзяць на мае выступы – усё ж такі выбарачныя, гэта не поўны зрэз грамадства. Гэта людзі, якія цікавяцца ўкраінскай культурай і любяць яе.
Што ў Маскве, што ў Мінску, што ў Адэсе – ніводзін канцэрт не праходзіць без гімна Украіны, прычым не з нашай падачы. Людзі літаральна не адпускаюць са сцэны без гімна. Гэта не толькі ўкраінцы, але і беларусы, і расейцы. Мяне гэта не толькі натхняе і радуе, але і моцна здзіўляе. Змены цяпер ідуць дзіўныя і цудоўныя.
– Пра што вы размаўлялі, напрыклад, з людзьмі ў Данецку? Якія высновы зрабілі?
– Увогуле, усход Украіны – гэта аўдыторыя, якая з 2004 года практычна закрытая для мяне, для «ВВ». А Крым заўсёды быў закрыты, немагчыма было туды прабіцца.
Даўно было зразумела, што гэтыя рэгіёны адпадуць або стануць праблемнымі кропкамі. Калі ты спяваеш на ўкраінскай мове і таму там ты ізгой, значыцца, гэта рэальна праблема.Чамусьці ў Маскву, Піцер ці Краснаярск паехаць з канцэртам можна, а Харкаў, Данецк і нават Запарожжа з Днепрапятроўскам выклікаюць цяжкасці.
– Чаму? Вас там не любяць, ці што?
– Што значыць «не любяць»? Не, проста ёсць схема, па якой складана арганізаваць канцэрт. Нават тыя «георгіеўскія бабулі», якія лямантуюць зараз на вуліцах – не тое каб не любяць украінцаў; яны проста ахвяры эфектыўнай «прамыўкі мазгоў». Супраць гэтай схемы ўкраінцы не абароненыя. Яны не высоўваюць контртэзу. Я высоўваю, але маіх намаганняў недастаткова. Недастаткова намаганняў маіх і тых артыстаў, нешматлікіх актыўных грамадзян, якія гэтым займаюцца.
Грамадства пасіўнае – вось чаму я кажу пра Кіеў, які не рабіў раней нічога для сваёй волі. Пра «дзяржаву» мы ўжо даўно забыліся, і я спадзяюся, што хутка мы пра яе наагул забудзем. Як яна ў нас ніколі не працавала, так і не будзе працаваць, мы будзем функцыянаваць без яе. Трэба яе адкінуць, каб яна не перашкаджала.
– Мне здаецца, падзеі на Майдане, наадварот, паказалі, што грамадства, асабліва ў Кіеве і на Захадзе, вельмі актыўнае.
– Грамадства актыўнае, калі трэба змагацца з чымсьці. Калі трэба пайсці надаваць пінкоў пад зад нейкаму дзядзьку, каб яго прагнаць. Гэта мы можам. А калі штодня трэба адстойваць сваё, гэта нашмат складанейшае і важнейшае.
Каб не біць морды на вуліцах раз на дзесяць гадоў, трэба кожны дзень, кожную хвіліну быць напагатове. Грае чужынская музыка – выключыў. Перадаюць па тэлевізары нешта чужынскае – выключыў і напісаў заяву, каб сродак масавай інфармацыі пазбавілі ліцэнзіі. Калі ты адказваеш за білборд, ты гаспадар плошчаў, дык зрабі так, каб варожыя морды не з’явіліся ў нас на вуліцах, каб не трэба было б білборд з імі мазаць зялёнкай. Гэта адказнасць кожнага чалавека.
– Многія пераймаюцца пытаннем, чаму вы публічна не выказвалі за ўвесь гэты перыяд сваю пазіцыю.
– Як не выказваў? – вельмі нават выказваў! Проста мая пазіцыя не папулярная сёння.
Папулярна гаварыць: усе падонкі і злодзеі, усіх далоў. Урад павінен прыняць папраўкі, выпраўкі і канстытуцыі. Многія гэтую пазіцыю выказваюць, і нешта мы ўвесь час вяртаемся да аднаго і таго ж.
Некалькі разоў на Майдане я агучваў: агрэсія – гэта вельмі небяспечна. Не майце зла ў сэрцы, таму што супраць нас усё гэта павернецца. Трэба змагацца «за», а не «супраць». Гэта не папулярныя рэчы, яны гучаць незразумела для людзей.
Трэба, каб кожны зразумеў: калі табе хтосьці не падабаецца, трэба пераадолець сваю нянавісць і нелюбоў – праз ўсведамленне, чаму гэта табе не падабаецца.
Не падабаецца, бо табе хацелася б, каб было па-іншаму? Дык займайся непасрэдна тым, што патрэбна вырашыць, а не спрабуй змагацца супраць людзей, з якімі ты не згодны.
Трэба быць канструктыўным, а не дэструктыўным. Напрыклад, у апошніх маіх інтэрв'ю я спрабую данесці сваю думку, а журналісты пытаюцца, што вы думаеце датычна Валерыі і іншых «падпісантаў». Спрабуюць выцягнуць што-кольвек востранькае. Давайце пакінем гэтых людзей сам-насам са сваім сумленнем.
Мы цяпер у стане вайны. Давайце перастанем разаграваць і без таго распаленую абстаноўку, займацца канструктывам і даваць людзям надзею.
– Папросту вы – адзін з такіх знакаў ўсяго ўкраінскага, як і ваш калега Вакарчук. Ён жа заўсёдна сустракаецца са студэнтамі, ездзіць па рэгіёнах. Ад яго зыходзіць пастаянная актыўнасць. На Майдане ён выступаў, а вы не выступалі. Вас увесь час параўноўваюць.
– Кожны мусіць займацца сваёй працай. Я не лектар і не палітык, і не займаюся перадвыбарчай кампаніяй.
Калі шчыра, я таксама разгублены і агаломшаны, як многія з нас. Мне складана гэта хаваць. Вельмі дзіўная гісторыя.
Падзеі, якія зараз адбываюцца на Майдане, агучаныя ў нашым альбоме «Файно» ужо 12 гадоў таму, пачытайце тэкст песні «Світ». Нядаўна выйшаў наш новы альбом «Цудоўны свет» у стылі «піс-энд-лаў».
Я не заклікаю кагосьці забіваць, я заклікаю да ўнутранай свабоды. Трэба нарадзіць у сабе ўкраінца. Але калі эвалюцыйным шляхам гэта не адбываецца, то гэта адбываецца цяпер шляхам рэвалюцыйным.
Мне не падабаецца, калі мяне параўноўваюць са Славам або з іншымі людзьмі. Кожны чалавек – гэта індывідуальнасць, тым больш артыст. У кожнага свой шлях. Калі хтосьці не разумее майго выбару, гэта сумна. Я сілком нічога не раблю. Прыходзьце на «Країну Мрій», прыходзьце на мае джазавыя канцэрты.
А калі людзі ідуць на барыкады, а потым наведваюцца ў караоке і спяваюць «А белый лебедь на пруду…», значыць, нам яшчэ шмат чаго трэба змяніць у сабе.
Калі мы не будзем спяваць у караоке «Рюмку водки», «Белый лебедь» і ўсе астатнія шэдэўры, нам не патрэбныя будуць Майданы. Вось мой мэсэдж.
– Што да фестывалю «Країна Мрій», то якім ён будзе сёлета? Наколькі будзе адрознівацца ад таго, што было раней?
–»Країна Мрій» сёлета будзе мадэляваць, я спадзяюся, грамадства будучыні, якую мы цяперака будуем.
– Якім чынам?
– Гэта грамадства, якое не мае жорсткай цэнтральнай улады. У нас будзе цэнтральны кіроўны орган – аргкамітэт, і ўсе, хто жадае ўзяць удзел, падаюць заяўку і могуць стварыць сваю культурную прастору, сцэну, семінар, школу, трэнінгі і гэтак далей. Можна нават стаць сузаснавальнікам фестывалю.
– Вы маеце на ўвазе краўдфандынг?
– Так. Можна купіць «акцыі» фестывалю. Калі ты набываеш «акцыю», то становішся актыўным удзельнікам, інвестарам фестывалю. Можна такім чынам ўздзейнічаць на выбар артыстаў і сцэны.
Апроч таго, мы пераходзім на новае месца, за горад – у парк «Феафанія», таму што нам патрэбна вялікая тэрыторыя. Яшчэ з новага – ствараецца сцэна кабарэ, якой дагэтуль яшчэ не было. Будзе і аўтэнтычная пляцоўка з фальклорам. Будзе прастора, прысвечаная, безумоўна, свежым падзеям: альбо выстава фотаздымкаў, альбо карцінная галерэя, выстава артэфактаў Майдану.
Вельмі хачу супрацоўнічаць з міністэрствам культуры, але пакуль што традыцыйна не атрымліваецца. Я б хацеў, каб яны дапамаглі мне гэта зрабіць.
– Вы лічыце дарэчным праводзіць фестываль у краіне, якая фактычна знаходзіцца ў стане вайны?
– Я лічу, што культурнае і духоўнае жыццё заўсёды дарэчнае. Гэта базіс, з якога ідзе ўсё. Якасць песень, якія мы зараз слухаем, потым адбіваецца на якасці дарог, па якіх мы ездзім. Можна прасачыць ланцужок. Мы проста гэтага пакуль дарэшты не ўсведамляем.
Нам трэба ствараць супольнасць будучыні. Мы пражывем вайну, і мы яе выйграем, і выйдзем ачышчаныя, абноўленыя.
Праблема Майдану вельмі простая. Усе людзі ведалі, чаго яны не хацелі. І тое, чаго яны не хацелі, яны скінулі. А пасля Майдану – вакуум, і нават горш, чым было. Чаму? Таму што людзі выйшлі на Майдан, не маючы дакладнай карціны, чаго яны хочуць.
Я дачыняўся з людзьмі, якія стаялі на Майдане. Прапаноўваў: давайце створым праект «Мары Майдану» пра тое, для чаго мы тут стаім. Мы прагналі Януковіча – але што далей? Цяпер у нас духоўны, эмацыйны вакуум. Глыбокая яма. Уся агрэсія, якая была на Майдане, абрынулася на нас.
Слоган «Банду гэць!» Бог успрымае адназначна, ён не разумее падтэкстаў.
Ён уяўляе: ага, вось стаіць банда, і яе гэць. На людзей, якія стаяць на Майдане, абрынуўся ўвесь гэты малох пуцінскі. Гэтага злога духа мы выклікалі ўсімі гэтымі слоганамі на Майдане. Так і ёсць!
Я артыст, займаюся тонкімі энергіямі і ведаю, што гэта так працуе, і хачу, каб людзі гэта зразумелі ў рэшце рэшт.
Калі мы спяваем «Пуцін … ла - ла- ла», гэта смешна, але неканструктыўна. Гумар ратуе, але трэба заўсёды рабіць канструктыўныя рэчы. Усё, што дэструктыўна гучыць, прыводзіць да дэструкцыі рэальнай.
– За апошні час вашыя адносіны з расейскімі калегамі і сябрамі неяк змяніліся? Вам асабіста прад’яўляюць прэтэнзіі, якія гучаць у адрас Майдану?
– Шчыра кажучы, я мала дачыняюся з расейцамі. Маю зносіны, толькі калі выступаю на канцэртах.
За трыста пяцьдзесят гадоў дыялог з расейцамі не змяніўся. Дыялог вельмі просты. З боку расейцаў ідзе мэсэдж: мы браты, мы любім адно аднаго. З нашага боку – маўчанне, таму што мы трохі па-іншаму думаем, вельмі ўжо дзіўнае нашае братэрства.
Расейцы: якія гады гэтыя палітыкі, яны нас падзялілі. Мы маўчым, таму што мы самі захацелі аддзялення.
Расейцы: дык калі ж мы будзем аб'ядноўвацца? Адказ з майго боку: хоць заўтра. Мы адкрытыя, мы хоць з усім светам гатовыя аб'яднацца, але дзе будзем сталіцу рабіць? Давайце – ні вашым, ні нашым. У Мінску, напрыклад? Ці ў Вільні? Яны: як гэта? Чаму не ў Маскве? Я: а, цяпер зразумела, хто будзе бабло дзяліць? Вы спачатку наш газ прадалі ўсёй Еўропе яшчэ ў часы Савецкага саюза, а зараз нашыя спецыялісты праз нашую трубу пампуюць газ і прадаюць яго ў Еўропу, а вы карыстаецеся ўсімі выгодамі. Мы ж застаемся ў пазіцыі незразумелых хахлоў, якія крадуць ў вас газ. Не па-пацанску неяк гэта.
На гэтым дыялог сканчаецца, без канфліктаў. Яны нас не разумеюць, а мы разумеем, што яны нас не разумеюць, і аніяк гэтаму не можам даць рады.
Дыялог можа ажыццяўляцца толькі мовай песень, мовай культуры. Трэба браць бесканфліктныя прасторы і ў іх дзейнічаць. Як толькі пачынаецца маніпуляванне і нас пераводзяць у прастору, дзе гульня ідзе не ў нашыя вароты, трэба сыходзіць з такой гульні.
Два гады таму была паказальная гісторыя на перадачы «Рынг» на адным з расейскіх каналаў, дзе мы былі з вядомым «падпісантам» Маршалам. Я так разумею, ён – даўні і амаль легальны супрацоўнік Крамля. Толькі нядаўна я зразумеў, што гэты «Рынг» быў спланаваны так, каб знайсці якіх-небудзь хахлоў, тыпу «ВВ», і зрабіць з іх хлопчыкаў для біцця.
Зразумела, што перамог Маршал. Але канфлікту ў нас не атрымалася, таму што з нашага боку быў мірны пасыл. Мы казалі мовай песні, мы з павагай падышлі да песні Маршала «Белый пепел», якую праспявалі па-ўкраінску. А ён у арыгінале праспяваў «Вясну». Ніхто не быў супраць. Я яе добра пераклаў, і песня загучала яшчэ лепш.
Але што цікава: толькі цяпер успомніў, што голасам яшчэ аднаго «падпісанта» супраць Украіны Міхаіла Баярскага было агучана, што «Крым – наш». Гэта значыць, яшчэ тады было зразумела, што Крым адцяпаюць. Прынамсі ад мяне яго адцяпалі ўжо даўно. Тое, што я не мог туды прыехаць з канцэртамі, азначае, што яго ад мяне адцяпалі. А цяпер забралі ў усёй Украіны.
– Не маглі прыехаць чаму? Аўдыторыя не была гатовая?
– Прычым тут аўдыторыя? Канцэрты робіць не аўдыторыя, а арганізатары. Ёсць гаспадары залаў, якія атрымліваюць дазвол…
– І што яны кажуць? Не пускаць «Воплі Відаплясава»?
– Не, мы проста хочам зрабіць канцэрт, а ён – не атрымліваецца. А як «не атрымліваецца», я не ведаю. Па факце: у Заходнюю Украіну можам прыехаць, а ўва Усходнюю – не. У Расею можам, у Беларусь, Казахстан і іншыя краіны можам, а ў Крым – не.
То бок, культурна ён адцяпаны ўжо даўно. Калі нейкая частка ў арганізма не рухаецца, яна проста адмірае і адпадае.
– А ў Расеі не пагражаюць яшчэ адмяніць канцэрты «ВВ», не пускаць вас выступаць?
– У нас пакуль не было запланавана актыўнай дзейнасці. Дзесьці паўгода таму праехалі там турам. З сучаснага нешта адмянілася, нешта маецца. Але яны баяцца, рэальна баяцца. Думаю, схема працуе гэтак жа, як у Крыме і на ўсходзе. Праўда, там не было такога жорсткага ўказання – «не пушчаць» украінцаў. А цяпер яна з'явілася, але не ведаю, у бок пэўных артыстаў або ўсіх запар.
– Паехалі б цяпер выступаць?
– Вядома!
– А ці збіраецеся?
– Не. Пакуль не было прапановаў. Я збіраюся ў Парыж ехаць выступаць. Канцэрт напалову палітычны, напалову культурны. Збіраецца «ВВ» французскага складу, з ядром ўкраінскай дыяспары ў Францыі.
Будзе сустрэча з людзьмі, дыскусія, размова пра тое, што зараз робіцца ўва Украіне. І нашы старыя сябры, калектыў «Les VRP», з якім мы ездзілі па Францыі і Украіне турамі, сабраліся першы раз за 20 гадоў і прысвячаюць канцэрт Украіне, таму што вельмі перажываюць. Еўрапейцы, французы вельмі перажываюць за нас.
І вось, тыдзень да канцэрту – прададзеныя ўсе квіткі. Відаць, што гэта вельмі актуальна для іх.
– У вас ёсць ідэі пра тое, як паяднаць Украіну, захад і ўсход?
– Так. Пазбавіць ліцэнзіі ўсе антыўкраінскія каналы. Усе! Не рэзка, а спакваля.
– Гэта ж не дэмакратычна.
– Дэмакратычным шляхам пазбавіць! Я не думаю, што хоць у аднаго СМІ ёсць у статуце альбо ў ліцэнзіі пункт «Развал Украіны». Усё, што звязана з расейскамоўнай культурай, развальвае краіну. Гэта ўнутраная такая інфармацыя.
Трэба змагацца за ўкраінскую мову. У нас велізарная праблема ўкраінскай культуры. Жахлівая. Пакуль не будзе ў нас ўкраінскай культуры, не будзе дзяржавы. Гэта пытанне дзяржаўнай бяспекі.
– На ўсходзе гэтага і баяцца, што пачнуць насаджваць ўкраінскую культуру. Яны гэтага баяцца шчыра.
– Не, яны з'яўляюцца ахвярамі. СМІ трэба прыраўняць да моцнадзейных псіхатропных наркотыкаў, каб людзі неслі такую ж адказнасць за апрацоўку мазгоў, як і за продаж наркотыкаў. Я згушчаю фарбы, але па сутнасці гэтак ёсць.
Калі людзі, наглядзеўшыся тэлевізара – «георгіеўскіх бабулі», пенсіянеры і вылюдкі – ідуць на вуліцы і забіваюць людзей, то гэта злачынства. Трэба вырашыць гэтую праблему.
Шлях – стоадстоткавая ўкраінізацыя ўсіх СМІ, увядзенне прывілеі ўкраінскай мовы, немагчымасць атрымаць працу ў дзяржструктурах без валодання дзяржаўнай мовай.
Калі вы можаце жыць ва Украіне, не ведаючы мовы, гэта значыць, што Украіны як дзяржавы не існуе.
Не ведаючы французскай мовы, вы б у Францыі нават батон не купілі, не тое каб працу знайсці. Нават вуліцу б не прыбіралі. Таму Францыя – гэта моцная дзяржава, і многія дзяржавы такія, акрамя Украіны. Таму Украіна развальваецца.
– А калі казаць не толькі пра мову, то якімі яшчэ метадамі можна гэтыя дзве часткі зрасціць?
– Мы жывем у новым інфармацыйным грамадстве, і займацца трэба інфармацыйнай палітыкай. Калі яна вырашаная, то вырашана 90 адсоткаў праблемаў. Калі мы ёю не займаемся, мы будзем толькі замазваць дзіркі на дарогах, а дарогі нармальнымі ніколі не будуць.
Неабходна цалкам зняць пакрыццё і пакласці новае, добрае, якаснае, і за ім сачыць. А за інфармацыйнай палітыкай ідзе і культурная палітыка, эканоміка і іншае.
Трэба пільна сачыць: калі СМІ працуе на разбурэнне дзяржаўнасці, значыць, трэба з ім уступаць у дыялог. СМІ павінна супрацоўнічаць з дзяржавай і працаваць на карысць краіны. Калі яно адмаўляецца так працаваць, яму трэба прапанаваць чамадан-вакзал-Ханты-Мансійск.
– Прызнайцеся наапошак, калі ласка. Вы бандэравец?
– Бандэраўцаў не існуе ў прыродзе. Не існуе Дзеда Мароза, не існуе Бабаяў, троляў і да таго падобнага.
Бандэраўцы змагаліся за свабоду Украіны і праіснавалі да 53-га года, а потым былі знішчаныя чэкістамі.
А хутка, я спадзяюся, украінцы стануць свабоднымі людзьмі добрай волі і пабудуюць выдатнае грамадства. Чаго і ўсім народам жадаю.
