Ва Украіне ўсё таннейшае, і жыхары поўдня Беларусі масава закупляюцца на мяжы і за мяжой. Рэпартаж Сяргея Макарэвіча і Сяргея Гудзіліна са Столінскага раёна.
«У каго тарты? У каго тарты?» — шукае пара беларусаў.
«Нэ знаю, можэ в Ніны. Дэ Ніна?» — адказвае ўкраінка.
«Дзеўкі, чаго булак не напяклі?» — пытаюцца іншыя купцы.
«Буў хтося з булочкамы!» — махае яна ў бок вакзала, адкуль яшчэ цягнецца народ.
Украінцы між сабой дружныя. Яны едуць і ведаюць, хто, што і колькі вязе.
«Ты шо, нэнормальна?» — ушчувае кабета суседку.
Тая дастала шматок свежага сала ў кульку і паклала на сцежку сярод іншага тавару. Адразу падумалася, што праблема ў брудзе на зямлі. І толькі праз хвіліну даходзіць, што мяса ж забаронена правозіць у Беларусь. Але ж вязуць.
«Хлопчыкі, патрымайце пакет! — просіць нас беларуска. — У нас у Лунінцы сала 80 тысяч, мяса абы-якое па 100, а ўкраінцы сала свежае прывозяць па 40 тысяч, бачок — па 55 тысяч, мяса — па 60. Гэта ж цудоўна! Каб толькі мяжу не перакрылі! Нам, «багатым беларусам», ёсць тут што ўзяць», — аж свеціцца ад радасці яна.
Кавуны па 5 тысяч за кіло. На іх прадрапана вага. Усе вераць — вагаў тут ніхто не возіць.
«Па чым перац?»
«Чырвоны па 12».
«А гэты?» — жанчына паказвае рукой на зялёны.
«Гэты аддам за 9».
Гарэлка — па 40 тысяч. Але яе так проста не выстаўляюць — трэба пытацца. Ва Украіне гарэлка на нашы грошы цяпер каштуе 28 тысяч, вось і вязуць, колькі змогуць.
Частка першая: украінцы бягуць
А ўсяму гэтаму папярэднічае вось такая карцінка.
Чуецца гудок і паказваецца дызель. Па раскладзе ён прыбывае ў 10.52. Гадоў 10 таму яго называлі «бобік». Ён быў чырвоны і абшарпаны. Цяперашні — сіні, адрозніваецца ад беларускіх калег формай.
Толькі ён спыніўся — з усіх дзвярэй «пасыпаліся» людзі з клункамі. Маладыя і старыя спрытна саскокваюць на зямлю і бягуць да памежнага пункту пропуску, які месціцца адразу на чыгуначнай станцыі.
Гэтая станцыя, відаць, найважнейшы пункт інфраструктуры рабочага пасёлка Рэчыца ў Столінскім раёне. Тут апошні беларускі прыпынак пасажырскіх цягнікоў. Наступны ўжо ва Украіне — Удрыцк.
Украінцы едуць сюды штодня. Зімой і летам. Рызыкуючы атрымаць штраф альбо адмову на ўезд. Яны прыязджаюць у Беларусь гандляваць.
Не на фурах ці бусах, а цягніком. А тавару ў іх — колькі рукі пацягнуць. Цягнецца гэта ўжо не адно дзесяцігоддзе…
Калі ўсе вязуць аднатыпны тавар — важна першым заняць чаргу для надгляду: апошні ў ёй можа вярнуцца назад з таварам.
Бо на ўсё пра ўсё ў гасцей Беларусі ёсць дзве гадзіны — праз столькі цягнік адпраўляецца назад ва Украіну. Праз колькі хвілін ужо па адным, па два пасажыры дызеля падцягваюцца да стыхійнага базару каля чыгуначнага перахода станцыі «Гарынь».
Могуць фотаапарат разбіць
Выходжу на платформу (часткова яна перакрытая памежнікамі). Углядаюся ў мост цераз раку Гарынь. Усутыч падыходзіць малады мужчына.
«Скажы яму, — ківае на Гудзіліна, — каб ён асцеражней. Могуць фотаапарат разбіць. Хай нават не думае тут здымаць».
Маўляў, украінцы баяцца, што за імі сочыць беларуская падатковая, каб аштрафаваць. Ён і сам не хоча трапіць у аб’ектыў. «І КДБ, і ФСБ, — менавіта так кажа ён, — і падатковая спрабавалі разагнаць гэты рынак. Усё марна».
Тавар ляжыць проста ў сумках на зямлі.
Метраў за сорак ад памежнікаў і вакзала ў Гарыні размясціўся і стыхійны рынак. Тут сядзяць беларускія бабулькі, якія прадаюць сваё сала, малако, агуркі, грушы… Сюды прыходзяць гандляваць і ўкраінцы.
На іншым баку чыгуначных шляхоў размясціўся агароджаны, афіцыйны мінірынак. Там трэба плаціць за месца — 20 тысяч рублёў. Украінцаў туды даходзяць адзінкі.
Заходжу ў крамы побач. Раней украінцы, спрадаўшы сваё, выстройваліся сюды ў чэргі, каб накупіць беларускага. «Больш не купляюць», — кажуць прадавачкі. Грыўня настолькі апусцілася, што ў Беларусі цяпер даражэйшае ўсё. Усё!
Кіруемся на рынак афіцыйны. Але там людзей амаль няма. «Бульбу цяпер капаюць», — тлумачыць баба. Бабуля чакала ўкраінку, якая прывязе туалетную паперу. Яна выкупляе ў яе оптам, а пасля перапрадае. «Рубля зарабляю! Ай, які там заробак? Гэта калі сваё прадаеш, то навар. Абы ў хаце не сядзець. Сам адзін — бы дзікі турак. А няма куды пайсці», — жаліцца яна.
Частка другая: беларусы бягуць
«…Посмотрите это кино. Будет интересно».
Жанчына вымаўляе чыста па-расійску — відаць, не мясцовая. Раніцай прыехала з Лунінца па ўкраінскія прадукты. А нам прапануе паглядзець, як беларусы, якія прыедуць на дызелі з Баранавіч, будуць перасядаць на цягнік да Украіны.
«Паглядзіце, як яны будуць бегчы! Лавіна! Шчаслівыя беларусы!» — з сарказмам кажа яна.
«А вы самі што купляеце тут?» — цікавімся ў новай знаёмай.
«Грушы, агуркі, памідоры. Чай, каву».
Дызель з Баранавіч прыбывае на станцыю Гарынь а 12.17. Як толькі расчыняюцца дзверы, з вагонаў вывальвае натоўп. Калі абагульняць, то гэта вельмі падобна на масстарт марафонскай дыстанцыі. Да пункту памежнага кантролю — амаль кіламетр.
Бягуць усе: прадпрымальнікі з Лунінца і сяляне з навакольных вёсак. Бягуць ва Украіну па тавар.
Бягуць з пустымі тачкамі. Хто сам, хто сем’ямі. «Валя, сумка, сумка ўпала!» — крычыць адна адной… Іх на ровары абганяе кемлівы мужчына. Ва Украіну веласіпед не паедзе, мужык вешае яго на замок да слупа побач з вакзалам.
«Багатыя беларусы» — прыгадваецца іронія лунінецкай жанчыны. А следам за імі няспешна ідуць украінцы. Э, вось і тое, што яны масава вязуць на радзіму з Беларусі. Гэта вялікія мяккія цацкі, кіслотных колераў. Тут, непадалёк у дварах, разбіраюць вырабы жлобінскай фабрыкі.
Ля агароджы станцыі мітусяцца жанчыны-мянялы. Мяняюць украінкам беларускія грошы на грыўні. Курс не банкаўскі, але ўсіх задавальняе.
Памежнікі робяць сваю работу па правілах, сваркі з-за чаргі іх асабліва не турбуюць.
Логіка памежнага гандлю простая: хочаш рабіць бізнэс — умей бегаць. Заўтра будзе тое самае. Першымі стартуюць украінцы.
І беларусы з украінцамі не сварацца. І ні слова пра вайну.
