8 снежня адзначае свой юбілей — выдатны, цудоўны юбілей! — блакадная дзяўчынка Аліса. Аліса Брунаўна Фрэйндліх. Дачка выдатнага акцёра Бруна Фрэйндліха, сама якая стала геніяльнай актрысай.
Нарадзіся яна ў Францыі, яна стала б Сарай Бернар і сыграла б Гамлета. У Савецкім Саюзе ёй дазволілі сыграць фрагменты з «Урыэля Акосты». Здаецца, гэта адзіная яе мужчынская роля.
Але больш і не трэба. Яна — цудоўная, чароўная жанчына, не баялася быць непрыгожай на экране. Таму ў яе улюбляліся заўсёды.
Першы фільм, у якім я яе памятаю, вядома ж, — «Службовы раман». І я да гэтага часу люблю яе Людмілу Пракоф'еўну.
Але камедыя — яна камедыя і ёсць. А цяпер, перабіраючы ў памяці яе ролі, я раптам высвятляю, што запомніў нейкія іншыя, негалоўныя, ледзь не эпізадычныя — і зусім не камедыйныя.
Вось не надта старая яшчэ ўдава Агудалава ў нелюбімым мною «Жорсткі рамансе» какетнічае з Кнуравым (Пятрэнка). А потым адходзіць у бок — і ніякага какецтва ў сумных вачах маці, якая толькі што прыняла падачку на ганьбу дачкі. І выйсця ж няма. Грошай няма. Дачка — яна беспасажніца.
Вось фрэйліна Вырубава, ахвяра бязвыйсцевай адданасці царскай фаміліі і адна з віноўніц яе гібелі, у «Агоніі». Цяжка кульгае яна, толькі-толькі выкараскаліся пасля чыгуначнай катастрофы. І ў яе качынай хадзе — нібы кульгавасць ўсёй імперыі: няма на каго абаперціся ўладару, няма на каго.
Вось яна ў маленькай ролі ў «Сталкеры» Таркоўскага — б'ецца ў істэрыцы. Кажуць, што пасля аднаго з дубляў прыйшлося выклікаць хуткую дапамогу. Адзіная жанчына ў гэтым фільме, яна — як сталкер, які мог бы вывесці ўсіх нас адтуль, з зоны, але мужыкі чамусьці імкнуцца ў зону. І яна застаецца адна, з бесталковым мужам, які нічога іншага проста не ўмее…
Якая яна ў худзякоўскім «Поспеху»! Актрыса, якая грае актрысу, якая грае актрысу! Зорка галоўнай расійскай сцэны — БДТ! — грае правінцыйную зорку на ролю чэхаўскай Аркадзінай! Кожны рух, кожны погляд вывераныя, чароўныя, непаўторныя.
А «Падмаскоўныя вечары»! Колькіх супернікаў з'ела яе гераіня, перш чым дамагчыся прызнання і поспеху… І вось прыходзіць бяздарнае, убогае душой дзяўчо, каб з'есці яе саму!
Мне не спадабалася яе Маскалёва ў «Дзядзькавым сне». Напалеоністасці не хапіла. Яе Мар'я Аляксандраўна — занадта хатняя, занадта маці, каб глядзець у Напалеоны. Але ж не абавязкова яе прачытанне Дастаеўскага павінна супадаць з прачытаннем любога іншага чалавека на зямлі. Аліса Брунаўна і ў гэтай ролі — цудоўная…
І я хацеў бы ўбачыць яе ў Кацярыне Іванаўне і ў лэдзі Макбет. Але на жаль, у гэтых ролях яна ўжо не выходзіць на сцэну…
З юбілеем Вас, Аліса Брунаўна! Доўгіх, яшчэ больш доўгіх гадоў Вам!
