Маршрутка з Тыраны ў Скоп’е адпраўлялася а 21.00. Кіроўца, албанец гадоў 50, размаўляў па-англійску і, як выглядала, па-македонску. У салоне ехалі пераважна албанцы. З замежнікаў — двое туркаў.
«Вы ў Тыране на стрыптызе былі? — запыталіся ў нас туркі. — Мы схадзілі. Але дарагавата». Яны аказаліся студэнтамі, якія па абмене на год прыехалі ў македонскую Стругу. Будучыя архітэктары. У Албанію прыязджалі ж на выхадныя.
«А ў Беларусі размаўляюць па-руску?» — «Па-руску і па-беларуску». — «Калі будзеце ў Скоп’е каля дзяўчат гаварыць па-руску, то адны не застаняцеся, — давалі парады студэнты. — У Скоп’е шмат публічных дамоў — нелегальных і легальных».
Мы перавялі размову на іншае. На новага турэцкага прэзідэнта Эрдагана, які ў 2013 на пасадзе прэм’ер-міністра адзначыўся разгонам дэманстрантаў пры абароне імі стамбульскага парку Гезі. Летась ён стаў прэзідэнтам.
«А як імя вашага прэм’ера?», — пацікавіўся адзін з туркаў, Лукашэнку ён ведаў. — «Кабякоў». Ён прызадумаўся. «Ты яго не можаш ведаць: нават у Беларусі не кожны ведае яго імя».
У Скоп’е прыехалі ў 4.40 раніцы. Надвор’е моцна сапсавалася: тэмпература ўпала ўдвая. Пасля +23-25 у Тыране, +14 з ветрам былі пакутліва халоднымі. Нумар у хостэле быў забраніраваны толькі з 12.00. Вырашылі накіравацца туды раней: заплацім яшчэ за адзін дзень, але хаця б выспімся ў цяпле.
«Таксі!» — падышоў высокі македонец. Ён пачаў гаварыць на ламанай рускай. Па-англійску не размаўляў. Прапанаваў за пяць еўра падвезці.
Але ў хостэле, які знаходзіцца на беразе хуткаплыннага Вардара, ніхто не адамкнуў. Давялося ісці ў горад гуляць.
Вардар.
Скоп’е ўначы ўражвае. Падсвечаная крэпасць, дзясяткі вершнікаў на пастаментах. І не менш вялізных дзяржаўных сцягоў на вуліцах. А гістарычны цэнтр такі акуратны і чысты. І не верыцца, што гэта адна з найбяднейшых краін Еўропы.
Але як выходзіш за межы цэнтра, адразу бачыш горад без бляску: смецце, размаляваныя вулічнымі вандаламі будынкі, зарослыя травой тратуары.
У Македоніі большасць вызнае хрысціянства (праваслаўе).
Але шмат і мусульманаў.
Калі пры дзённым святле аглядаеш горад, у вачах проста пачынае рабаціць ад усіх помнікаў: пры начным асвятленні не заўважаеш, наколькі іх шмат. Складаецца ўражанне, што нацыя спрабуе самасцвердзіцца за кошт гэтых высачэзных Аляксандра Македонскага і Філіпа ІІ Македонскага, дзясяткаў іншых. Комплекс малой нацыі.
Пасля, калі наведалі Музей македонскага змагання, зразумеў, у чым прычына. Краіна, разарваная тэрытарыяльна сваімі суседкамі (найперш Балгарыяй і Грэцыяй), сёння займае прыкладна траціну ад тэрыторыі Старажытнай Македоніі. Усе гэтыя помнікі — спроба звярнуць увагу на сваю велічнасць. У мінулым.
На вулачках старога горада.
У Скоп’е шмат старых машын. Нават у Тыране іх менш. Гэта да пытання дабрабыту. Мала кавярняў і кропак з фастфудам.
Па вуліцах Скоп'е ездзяць двухпавярховыя аўтобусы.
Дарэчы, мы так і не бачылі намёкаў нават на публічныя дамы ў македонскай сталіцы, пра што расказвалі турэцкія студэнты. Хоць і не шукалі іх.
У нядзелю мы выправіліся на Нацыянальную арэну Філіп ІІ Македонскі, каб паглядзець футбольную атрыбутыку. І акурат трапілі туды на пачатак матчу паміж «Вардарам» і «Ранова» (1 і 3 радкі турнірнай табліцы на той момант). Білет каштаваў 100 дынараў (1,4 еўра). Якім было здзіўленне, калі на гульні фактычна наймацнейшых каманд краіны было прыкладна 500 (!) гледачоў. Пры змяшчальнасці стадыёна ў 36 тысяч. «Вардар» тады выйграў. Ніякай атрыбутыкі, між іншым, на стадыёне не прадавалася. Нават у сувенірных лаўках у цэнтры іх не было: прадавалі бірулькі «Ювентуса» і «Барселоны», але родныя не.
Археалагічны музей.
Што да цэн, яны прымальныя. Нумар у хостэле — 1760 дынараў (1 еўра — 61 дынар), білет у Музей македонскага змагання з англамоўнай экскурсіяй — 300 дынараў на чалавека, праезд у гарадскім аўтобусе — 35 дынараў. Кава — 30-50 дынараў, абед — 200 дынараў на чалавека, піва ў кавярні — 60 дынараў.
Помнік албанскаму нацыянальнаму герою Скандэрбегу. У Македоніі каля чвэрці насельніцтва складаюць албанцы.
Такая прыгажосць знаходзіцца побач са Скоп'е. Каньён Матка.
Са Скоп’е мы з’язджалі начным цягніком да Белграда (білет 23 еўра ў сядзячым вагоне, у спальным — на 6 еўра даражэй). На Балканах, папярэджвалі, гэты від транспарту ненадзейны. Але нам пашанцавала: затрымка было ўсяго паўгадзіны. Цягнік ехаў з Салонікаў праз Скоп’е ў сербскую сталіцу. Састаў налічваў тры вагоны: два сядзячыя і адзін спальны. У спальным мы спачатку былі аднымі: проста сюжэт для фільма жахаў. Пасля, праўда, усё-такі з’явіліся яшчэ пару чалавек.
Чыгуначны вакзал.
Дарэчы, чыгуначны вакзал у Скоп’е злучаны з аўтобусным. Калі апошні адрамантавалі, то чыгуначны яшчэ не. Гэта сумнае відовішча.
