— Мікалай Васільевіч, я ведаю, колькі сіл і сродкаў вы ўклалі ў стварэнне ўніверсітэта. І тое, што зараз адбываецца, — гэта ў пэўным сэнсе шок. Чаго ў гэтай гісторыі больш: палітыкі ці сапраўды грубых парушэнняў адукацыйнага працэсу з вашага боку?
— Я думаю, што ўсё заснавана на асабістай непрыязнасці міністра адукацыі Карпенкі да ВНУ і да маёй асобы. Больш нічога тут няма. З 27 сакавіка гэтага года ўсё лета нас трымалі ў праверачным стане, камісію за камісіяй адпраўлялі, пісалі розныя скаргі ў пракуратуру, каб мяне прыцягнулі да адказнасці за парушэнне заканадаўства адукацыі. Праверкі прайшлі, але пракуратура парушэнняў не выявіла.
— А раскажыце, што за недахопы ў вас усё-ткі выявілі, з-за якіх вы пазбавіліся пяці спецыяльнасцяў?
— Справа ў тым, што даведка аб акрэдытацыі напісаная на 120 старонках, але канкрэтна не ўказана, за што не акрэдытаваная тая ці іншая спецыяльнасць. Пішуць «не акрэдытаваць», а за што — не пішуць!
— Але як гэта? Павінна ж быць хоць нешта канкрэтнае ў дакументах…
— Ёсць заўвагі. Напрыклад, не падпісаны навучальны план. Ці, дапусцім, пайшоў выкладчык чытаць лекцыю, у журнале напісаў тэму заняткаў і прапусціў адно слова. Або ўказаў тэму не зусім так, як загадвае навучальны план. Ну, памыліўся, не звярнуў увагі. Гэта сур'ёзная заўвага.
Але ёсць паняцце «грубыя парушэнні», на падставе якіх адмаўляюць у акрэдытацыі. У нас грубых парушэнняў няма.
І ўявіце сабе: нам акрэдытоўваюць від універсітэта і захоўваюць дзве спецыяльнасці дзённай формы навучання, на якіх вучыцца 140 чалавек — гэта дызайнеры і сучасныя замежныя мовы. Пры гэтым падрыхтоўку дызайнераў мы спыняем, гэта апошні выпуск, мы больш не набіраем.
— Але ключавыя спецыяльнасці закрываюць…
— Так.
— Мікалай Васільевіч, а можа, гэта рэўнасць? Бо некаторым дзяржаўным ВНУ нават у бытавым плане да вас яшчэ цягнуцца і цягнуцца: у вас усе аўдыторыі з сучасным абсталяваннем, ідэальныя прыбіральні, добраўпарадкаваная тэрыторыя. І я ведаю, што нават некаторыя выкладчыкі кажуць: «А вось у МІУ…» Дарэчы, і выкладчыкі ў вас з імёнамі і са ступенямі.
— Універсітэт павінен мець 43% выкладчыкаў са ступенню, а ў нас 45,6%.
Не менш за 70% выпускнікоў павінны быць працаўладкаваны, а ў нас працаўладкаваны 97,3%, прычым ўсе гады! І гэта звесткі Міністэрства працы і сацыяльнай абароны.
У нас па ўсіх пяці неакрэдытаваных спецыяльнасцях праведзены комплексы кантрольнай работы, у выніку якіх 60 працэнтаў навучэнцаў павінны пацвердзіць свае веды.
У нас самы нізкі паказчык — 72, самы высокі — 91 працэнт. Ды гэта мара ўсіх ВНУ, у тым ліку і дзяржаўных, мець такі ўзровень падрыхтоўкі студэнтаў! Але пры ўсім пры гэтым мы не акрэдытаваныя! Таму я не магу вам адказаць на пытанне, чаму нам не працягнулі акрэдытацыю. Я сам не ведаю, шчыра кажу! Мне ніхто не патлумачыў.
— А вы размаўлялі з міністрам адукацыі сам-насам?
— Няма сэнсу. Яму не датэлефанавацца. І ён сам не выходзіць на сувязь. Толькі даў tut.by каментар адной фразай: «Няхай студэнты не хвалююцца…».
— А што значыць — няхай не хвалююцца, калі яны выбралі вашу ВНУ, канкрэтную спецыяльнасць, а цяпер атрыманне дыплома пад пытаннем…
— Ёсць спецыяльнасць, па якой ужо праз два месяцы трэба ўручаць дыплом. Ужо пішуцца дыпломныя работы, ёсць дыпломны праект, навуковы кіраўнік. Куды пераводзіць гэтых студэнтаў? Гэта немагчыма. Відаць, чалавек не разбіраецца ў сістэме адукацыі, таму што не мае ні вучонай ступені, ні вучонага звання. Наогул абсурд нейкі!
— А з-за чаго ў вас паўстаў канфлікт з Карпенкам?
— Па ўзгадненні з яго папярэднікамі і ініцыятыве Міністэрства ўнутраных спраў мы прыступілі да рэалізацыі еўрапейскай праграмы па дыстанцыйным навучанні зняволеных.
— Ведаю, гэта класны праект.
— Але ён спыніў сваё існаванне.
— Чаму?
— Міністэрства адукацыі вырашыла, што мы не выконваем шэраг патрабаванняў, што выкладчык павінен візуальна кантактаваць са студэнтамі, дыхаць адным паветрам і трымацца за руку. Гэта значыць, па іх логіцы ён павінен сесці ў турму і вучыць студэнтаў там.
У Міністэрстве адукацыі, мабыць, не думаюць, што кантакт з выкладчыкам можа быць дыстанцыйным.
Міністр Карпенка сваім лістом забараніў мне рэалізоўваць гэты праект. І калі я ўжо вырашыў скончыць гэтую справу, ён дасылае новы ліст, які адмяняе ранейшую забарону. Але гэта проста здзек!
А я яму ўвесь час пісаў строгія лісты, не прагінаўся, не прасіў нічога. Але аргументаваў, у чым чыноўнікі не маюць рацыі, даваў спасылкі на нарматыўныя акты і гэтак далей.
Ім такія мае паводзіны, мабыць, не спадабалася. І адыграліся на студэнтах, іх бацьках, выкладчыках. Цяпер да мяне выкладчыкі ў слязах маладыя прыходзяць: застанемся без працы, а ў нас дзеці, што рабіць, дзе працу знайсці?
А што я магу сказаць…
Я казаў чыноўнікам: што вы робіце, паклічце мяне, давайце сядзем за стол і ўсё абмяркуем, знойдзем нейкі выхад, кампраміс. Што вы хочаце ад ВНУ? Ніхто не хоча размаўляць!
Начальнік Дэпартамента якасці адукацыі Мірончык уцякае ад мяне! Я яму тэлефаную, а ён кідае трубку.
— Мікалай Васільевіч, а што вы будзеце рабіць далей? Вы ж усё роўна ВНУ проста так на разарванне не аддасце, гэта ж ваша жыццё.
— Змагацца будзем! Ёсць заканадаўства, ёсць суды, ёсць законныя меры, ёсць грамадская падтрымка.
А страйкаваць супраць Карпенкі — вялікі гонар, гэта не тая асоба, каб з-за яго падымаць нейкія хваляванні, тым больш напярэдадні розных палітычных кампаній…
Я патрыёт сваёй краіны, я зацікаўлены ў справядлівым вырашэнні. І хачу, каб і мне, і студэнтам, і выкладчыкам дакладна растлумачылі, за што не акрэдытаваныя гэтыя пяць спецыяльнасцяў. Толькі канкрэтна!
Дапусцім, прававеды. Яны паказалі свае веды пры правядзенні кантрольных работ на 91 працэнт пры патрабаванні 60. І хай міністр і ўсе яго памочнікі раскажуць, чаму гэтым студэнтам не выдадуць дыплом.
— А вам не здаецца, што ў вас хочуць проста адабраць ВНУ?
— Гэта наўрад ці ўдасца, таму што гэта ўласнасць заснавальніка, а ён можа адным росчыркам пяра і спыняць адукацыйны працэс, і ўсё астатняе. Былі, вядома, у нашай гісторыі рэпрэсіі, экспрапрыяцыі, нацыяналізацыя ўласнасці…
— Ну і цяпер здараюцца гісторыі, калі бізнэс нацыяналізуюць…
— Я не мяркую, што да гэтага дойдзе.
— Вы вельмі адкрыта кажаце пра свой канфлікт з Карпенкам…
— А ў мяне няма выйсця. І я адкрыта кажу, так. І калі б у мяне была такая магчымасць, я б і ў вочы яму ўсё гэта сказаў.
Як ёсць, так і кажу. Я не абражаю нікога. Але што думаю, тое і кажу, у культурнай форме. Калі ён лічыць, што я не маю рацыі, — хай дакажа, толькі аргументавана, са спасылкамі на нарматыўныя акты.
Яго папярэднікі, напрыклад, падтрымлівалі праект дыстанцыйнай адукацыі зняволеных. Няма ніякіх палажэнняў аб тым, як праводзіць заняткі, якая методыка, як ажыццяўляць кантроль ведаў. Нічога няма!
І Карпенка ні адной рыскі ў гэта не ўнёс. Ранейшы міністр мне палажэнне ўзгадніў, пячатку паставіў і подпіс. І ўсё ўсіх задавальняла, мы працавалі. А Карпенку нешта не задаволіла…
— А пасля другога ліста Карпенкі вы аднавілі праект навучання зняволеных?
— Не. У маі ён забараніў, а 15 жніўня адмяніў забарону. Але мне было загадана ў першым лісце да 31 жніўня спыніць праект. Ну я і спыніў, усе адлічыліся.
Няма зараз у беларускіх турмах вышэйшай адукацыі. Шэсць гадоў была, мяне прасіла аб гэтым Міністэрства ўнутраных спраў, таму што ні адна ВНУ не пагадзілася на гэтую справу, не гатовыя былі, у тым ліку і тэхнічна.
І разам з прадстаўніцтвам Еўрапейскай камісіі абралі нашу ВНУ. Я лічыў, што мне яшчэ пахвала нейкая будзе за гэты праект, можа, нават грамату дадуць. Ага, атрымаў…
Хоць гэты праект быў для мяне стратным, трэба было і аўтобус наймаць, і дзяржкамісію адпраўляць да зняволеных, камп'ютары я свае туды паставіў. Але я лічыў, што ўношу нейкую інавацыйную лепту, што спрыяю адаптацыі зняволеных да нармальнага жыцця.
Гэта вельмі важны быў праект на самай справе.
І калі міністра нешта не задавальняла, ён мог у любы час запрасіць мяне на размову і спытаць: можа, дапамагчы чымсьці трэба? Параду нейкую даць, прапановы свае выказаць. Гэта быў бы цывілізаваны падыход.
Не, ён проста забараніў. Даслаў нейкую правяраючую, якая правярала справы студэнтаў, сапраўдная ці не сапраўдная меддаведка, хто яе выдаваў…
Было бачна, што шукаюць, за што зачапіцца, звярталі ўвагу на любыя дробязі, якія, дарэчы, лёгка паправіць. І потым усё гэта ўзвялі ў абсалют і зрабілі падставай, па якой можна задаволіць падобныя ганенні. А тут яшчэ планавая акрэдытацыя падышла…
Прыехаў сам дырэктар Дэпартамента кантролю якасці адукацыі Мірончык Міхаіл Уладзіміравіч! І з 9 дзён праверкі ён 6 дзён асабіста хадзіў па аўдыторыях, раздаваў студэнтам анкеты. Ніколі такога не было ў гісторыі!
Ён не сябра камісіі, ён толькі падпісаў загад і павінен быў выконваць свае дырэктарскія функцыі. Але ён не вылазіў з універсітэта, не папярэджваў нават мяне.
Я яму казаў: маўляў, давайце абмяркуем, што вас хвалюе, я бачу, што атмасфера гарачая. Але ён усяляк пазбягаў кантакту. На званкі адказвае, што заняты, не стаў мець зносіны ні па тэлефоне са мной, ні так. І тут нам выкацілі ўсё гэта…
— Будзем спадзявацца, што ў рэшце рэшт усё добра скончыцца…
— Галоўнае — здароўе. Спадзяюся, што мы сумеснымі намаганнямі даб'емся справядлівасці, якой заслужылі. Раней у каментары «Беларускаму партызану» член Грамадскага Балонскага камітэта Уладзімір Дунаеў выказаў меркаванне, што пазбаўленне акрэдытацыі МІУ носіць палітычны характар.
