Фота з фэйсбука Арцёма Шрайбмана
«Палітыку» ў войску, вядома ж, абмяркоўвалі.
«Статыстыка па групе цалкам красамоўная — нас было 30 чалавек з розных гарадоў, мужчыны ад 22 да 45 гадоў, усе з вышэйшай адукацыяй. Дзесьці 12-15 чалавек апалітычныя, іх гэтая тэма альбо не цікавіла, альбо яны не хацелі яе абмяркоўваць.
Трое — адкрытыя прыхільнікі ўлады, хоць правільней было б двух з іх назваць апанентамі пратэсту. Нічога добрага пра ўладу гэтыя двое сказаць не маглі, нават часам самі крытыкавалі нейкія яе дзеянні. Але ў іх у галаве пратэст — варожая знешняя сіла, якая патрабуе згуртавацца нават вакол лідара, які паднадакучыў. Аргументы стандартныя, вы іх чулі па тэлевізары.
Яшчэ, як мінімум, адзін чалавек прагаласаваў за Ціханоўскую, але рэзка расчараваўся ў ёй з-за таго, што яна з'ехала на Захад. Як мінімум, адзін чалавек прагаласаваў супраць усіх, таму што і Лукашэнка надакучыў, і Святлана не пераканала.
Астатнія (10-12 чалавек) — прыхільнікі пратэсту, хтосьці ўдзельнічаў сам, хтосьці проста сімпатызуе.
Тры тыдні на зборах былі крутым досведам узаемадзеяння з людзьмі з іншага боку. Мець зносіны трэба было так, каб не пасварыцца ўшчэнт — у закрытым калектыве, які 24/6 жыве разам (нас адпускалі дадому на паўтара выходныя), гэтага нельга было дазваляць. Ты не можаш бразнуць дзвярыма і сысці.
Гэтак жа, як ключ да грамадзянскай вайны і генацыду — расчалавечванне апанента, параўнанне яго з пацукамі і паразітамі, ключ да прымірэння — яго ачалавечванне. Трэба было разглядаць людзей за іх палітычнымі поглядамі, абмяркоўваць тое, што нас усіх аб'ядноўвае (побыт, праца, сем'і), а не толькі тое, дзе мы кардынальна адрозніваемся.
Спрэчкі пра палітыку цяпер, хоць і цікавыя, але бясплодныя. Пры такой палярызацыі і герметычнасці інфармацыйных бурбалак ніхто нікога не пераканае. Але жартачкі пра тое, хто з якога боку шчытоў будзе 25 сакавіка, вядома, былі пастаянна.
Аб палітычных поглядах усіх вайскоўцаў па маім кароткім апусканні толькі ў адну са структур — Вайсковую акадэмію — пэўна меркаваць немагчыма.
Рызыкну выказаць здагадку, што сярод афіцэраў па краіне больш прыхільнікаў улады, чым у сярэднім у грамадстве. Справа не ў прывілеях і статусе, а ў псіхалогіі. Вайскоўцы лічаць парадак найвышэйшым дабром. Любая пагроза ўстойліваму парадку — рызыка скачвання ў хаос, які ў такой карціне свету занадта небяспечны, каб спрабаваць.
У вайскоўцаў невялікія зарплаты, часта — кабальныя кантракты, але і невялікія патрэбы. Калі ты ўсё дарослае жыццё прывучаеш сябе цярпець побытавыя нязручнасці, калі скардзіцца на ўмовы жыцця або службы — ганебна і не па-мужчынску, гэты ж падыход пашыраецца і на палітыку. Гэта не значыць, што вайскоўцы задаволеныя статус-кво, проста многія з іх лічаць, што іх незадаволенасць — норма, нейкі ўзровень дыскамфорту — норма. А вось перакройваць парадак, які хоць неяк, але працаваў, — не норма.
Пры гэтым я шмат разоў чуў шчырую крыўду на намёкі аб тым, што ўсе людзі ў форме сябе заплямілі. Некалькі нашых старшых афіцэраў выразна аддзялялі сябе ад міліцыі. Далей уключалася псіхалагічная абарона — так, яны, напэўна, нажарсцілі, але я гэтага асабіста не бачыў, я да іх не адношуся, а значыць лепш вазьму я ды выцясню гэта са сваёй свядомасці.
Дарэчы, нізкі ўзровень запатрабаванняў — глыбінная штука, якая многае тлумачыць пра «той» лагер. Нас некалькі разоў пыталіся пра скаргі на побыт (трэба наогул аддаць належнае Акадэміі — нам спрабавалі стварыць найлепшыя, наколькі гэта магчыма ў сённяшняй беларускай арміі, умовы). Але як толькі хтосьці вырашаў паскардзіцца на нейкія дробязі, афіцэр з таго боку адказваў па шаблоне: так, гэта вядома фігова, але ў нас раней / у іншых частках / на ранейшых зборах — было яшчэ горш, а вам яшчэ пашанцавала. Гэта фундаментальна чужая для прыхільнікаў пераменаў кропка адліку — параўнанне свайго жыцця не з тым, якім бы добрым яно магло быць, а з тым, якім дрэнным яно калісьці было ці цяпер ёсць у кагосьці іншага.
Гэта ж транслюецца і на палітыку. Асноўны аргумент усіх, каго прынята называць «ябацькамі» — страх 90-х. Чаму раптам 90-я павінны вярнуцца і хто іх прапануе вярнуць — усё роўна. Важна, што цяпер гэтым людзям лепш (ці здаецца, што лепш), чым было раней, а ад «дабра» дабра не шукаюць.
Наогул вайскоўцы імкнуліся абыходзіць палітыку ў нашых зносінах і на занятках, разумеючы, што сярод нас шмат праціўнікаў улады, а яны, афіцэры, не могуць сабе дазволіць як лаяцца з адноснай большасцю групы, так і падтрымліваць такі пункт гледжання. Выключэннем з гэтага правіла стаў начальнік Вайсковай акадэміі, які ператварыў сесію зносін з афіцэрамі запасу (намі) у паўгадзіны палітінфармацыі.
Генерал-маёр зладзіў апытанне, хто ў зале вернік (і асобна — хто праваслаўны), назваў нас усіх «дзяржаўнікамі», таму што мы не сталі касіць ад збораў, і адукаваў нас пра звар'яцелыя натоўпы падлеткаў, каляровыя рэвалюцыі, кіраваны хаос, лгбт-лобі і тэхнікі НЛП ад заходніх СМІ. Зусім не наш смех, а толькі намеснікі, якія махалі рукамі, і абмежаваны час сустрэчы ўтрымалі генерал-маёра ад апавяданняў пра рэптылоідаў.
Ніводзін ніжэйстаячы афіцэр, з якімі мы размаўлялі за гэтыя тыдні, такога б сабе не дазволіў. І гэта шмат у чым адказвае на пытанні аб прычынах лаяльнасці сілавікоў.
Уключыце на 20 гадоў адмоўны кадравы адбор праз ідэалагічнае сіта — і ў вас на выхадзе будзе маналітная як браня сілавая вярхушка. Занадта рэфлексіўны чалавек проста не праб'ецца на пазіцыі, дзе ад яго поглядаў нешта залежыць.
Ідэалагічна ў арміі шмат савецкага. Усё канструюецца вакол перамогі ў Другой сусветнай. Нават музей ваеннай гісторыі ў Акадэміі — адна мікраскапічная зала на ўсю гісторыю да 1941, адна вялікая зала — на ВАВ, яшчэ адна — асобна на аперацыю «Баграціён», яшчэ адна вялікая — на перыяд пасля 1945 года і да нашых дзён.
Савецкасць дыктуе антызаходняе мысленне. Калі ёсць пагроза, то толькі з аднаго боку, на пытанні пра рызыкі з другога боку выкладчыкі і ідэолаг губляліся. Толькі адзін малады выкладчык цвяроза сказаў, што не бачыць сэнсу Расіі нас захопліваць, калі можна проста перакрыць вентыль.
Пры гэтым жадання ўліцца ў склад Расіі ці змагацца за ідэалы рускага свету я там не ўбачыў. Адзін з самых палкоўнікаў, якія настальгуюць па Чырвонай Арміі, калі высмейваў і крытыкаваў беларускіх добраахвотнікаў, якія паехалі ваяваць на Данбас, рабіў гэта аднолькава ў абодва бакі. Дарэчы, было шмат адсылак да вопыту ўкраінскай арміі, на якім трэба вучыцца. Але не таму, як ваяваць з рускімі, а, хутчэй, тактыцы сучаснай вайны.
Мяне часта пытаюцца, як хутка войска пяройдзе на бок народа. Адказ, верагодна, расчаруе. Калі ў моманты праверак у частцы, прыезду высокіх чыноў з Мінабароны, прагуляцца па тэрыторыі, то за многімі будынкамі будзе ціхенька стаяць па некалькі афіцэраў. Гэта яны так чакаюць, пакуль правяраючы пройдзе міма, і можна будзе далей пайсці па сваіх справах.
Наша армія не будзе браць на сябе палітычную адказнасць і кудысьці пераходзіць. Калі войска будуць актыўна далучаць у палітыку, хутчэй асобныя афіцэры і генералы будуць займацца італьянскай забастоўкай, ухіляцца ад непрыемных загадаў, губляцца з вачэй.
Палітычная сіла, якая калісьці захоча атрымаць сабе сімпатыі гэтых людзей, павінна будзе пераканаць іх у тым, што крыніца нестабільнасці, анархіі і бязладдзя — якраз-такі статус-кво, а яны, лідары гэтай сілы, хочуць і могуць гэта выправіць».
