Таму з адной з найстарэйшых акторак трупы былога Купалаўскага тэатра, заслужанай артысткай Наталляй Качатковай «Народная Воля» сустрэлася ў прыўзнятым настроі. Яшчэ адзін спектакль «здадзены», рыхтуецца да выхаду наступны — гэта сюрпрыз. І на сэрцы, вядома, ужо менш смутку.
— Разумею, як цяжка пускацца ў гэтыя ўспаміны зноў і зноў, але ўсё ж такі спытаю: як асабіста вы прымалі рашэнне сысці з тэатра? Вы ж чалавек старэйшага пакалення, адпрацавалі ў Купалаўскім 50 гадоў. У гэтым узросце ўжо, як кажуць, і сцены трымаюць.
— Калі ў канцы жніўня скончыўся адпачынак і я прыйшла ў тэатр і даведалася пра падзеі ў Мінску і пра тое, што бесцырымонна звольнены наш дырэктар Павел Паўлавіч Латушка, у мяне і думкі не было заставацца. Але потым, прызнаюся, у душы пачаліся ваганні… Мне раптам стала страшна — бо ў нас такі калектыў, такі тэатр! Але на сходзе выступіў Мікалай Мікалаевіч Пінігін. Ён сказаў: «Я сыходжу. Але гэта не значыць, што вы павінны ісці за мной. Кожны вырашае сам за сябе». Ну, тут ужо двух меркаванняў быць не магло: без Пінігіна заставацца ў тэатры было бессэнсоўна. Ён наш найлепшы рэжысёр. Карацей, я напісала заяву. І мне стала так лёгка, так на душы чыста… Больш ніякія сумневы і шкадаванні мяне не раздзіралі.
— Не дарма кажуць, што шчасце — гэта чыстае сумленне.
— Іншага шляху быць не магло.
— А якія аргументы высоўвалі тыя акцёры, якія засталіся?
— Адна акцёрка моцна ўпірала на тое, што мы некультурна паводзілі сябе з міністрам, што не выслухалі яго. Гэта яшчэ больш пераканала мяне ў правільнасці майго рашэння: людзі нават не зразумелі, што справа зусім не ў міністры, у нейкім чыноўніку…
— Але антаганізму адно да аднаго вы тады яшчэ не адчувалі?
— Мы і цяпер, у прынцыпе, яго не адчуваем. А вось тыя, што засталіся, нашы былыя калегі, паводзяць сябе, я лічу, непрыстойна. З нашага боку на іх адрас не прагучала ніводнага зняважлівага слова. Кожны зрабіў свой выбар. Што ж вы атрутай зыходзіце? У мяне гэта выклікае пачуццё агіды.
— Там цяпер галоўны рупар «праведнага гневу» акцёрка Вольга Няфёдава.
— І не толькі. Давалі інтэрв'ю і іншыя. Прычым прыніжальныя інтэрв'ю: маўляў, хочаце граць у падваротні — калі ласка. Ну, а пра Олю… Столькі гадоў разам працавалі, і я нават не ўяўляла, колькі ў чалавеку тоіцца фанабэрыстасці.
— Цікава, на якой творчы працэс яны разлічваюць? Хто будзе ставіць ім новыя спектаклі?
— У тым і справа. Мяне ўразіла, як Аўсяннікаў на сходзе з Лукашэнкам прасіў: «Нам бы парачку рэжысёраў». А Лукашэнка адказваў у тым сэнсе, што давайце шукайце самі, са сваіх. Гэта значыць ясна, што чалавек нічога не разумее ў тэатральнай справе. Ды і хто будзе ставіць на ролі глыбока ўзроставых акцёраў?.. Так што цяпер яны, па сутнасці, проста абслугоўваюць уладу, і калі-небудзь ім будзе за гэта сорамна. Я ўсё ж такі веру…
— І я веру, што ход гісторыі не спыніць. Але каласальныя ахвяры — ці жарт, страціць Купалаўскі тэатр! Добра, што вы знаходзіце магчымасць працаваць.
— Мы вось толькі-толькі выйшлі з новых здымак, але фільм (а здымалі менавіта фільм) цяпер на мантажным стале. Які — даведаецеся пазней, усяму свой час.
— Як настрой у Мікалая Пінігіна?
— Ён малайчына. З верай у будучыню і з вялікімі планамі — гэта важна.
— Планы звязаны са «Свабоднымі купалаўцамі»?
— Ну, вядома.
— Вы лавілі сябе на думцы, што проста хочацца зайсці ў будынак тэатра?
— Нядаўна ехала з мужам міма на машыне. Ён пытаецца: «Ёкае сэрца?» Няма! Зусім не ёкае. Самой дзіўна. Калі сыходзіла з тэатра, я нават у грымёрку сваю не зайшла, не забрала рэчы. Не магла, усё раптам стала чужым. А цяпер яшчэ і затаптанае. Прыйшоў Лукашэнка — і ў вулічным абутку на сцэну! Што, месца мала? Сцэна — месца святое.
— Ну, а ён па-гаспадарску… Напэўна, ужо звыкся з роляй ўласніка. Наталля Рыгораўна, калі я рыхтавалася да сустрэчы, хацела пабольш прачытаць аб вашай сям'і. Бо ваш бацька — Рыгор Аляксеевіч Качаткоў, народны артыст Узбекскай ССР і народны артыст БССР — служыў пасля вайны ў нашым Рускім — тэатры імя Горкага. І ваша мама Марыя Кузьменка там служыла. Але ў інтэрнэце пра іх амаль нічога няма — эпоха была іншая.
— Тата, на жаль, даволі рана сышоў, я яшчэ і дыпламаванай артысткай не стала, толькі вучылася. Сэрца… Тэатральны лёс паматаў яго па краіне. Падчас вайны працаваў у Ташкенце, а пасля — у Маскве ў тэатры Савецкай Арміі. Але яны з'ехалі са сталіцы. Я да праўды не змагла дакапацца, але мама распавядала (хоць мне цяжка ў гэта паверыць цяпер), што на ад'ездзе настаяў менавіта тата, які казаў ёй: «Я тут, у Маскве, памру». Што там адбылося? Ён баяўся палітычных рэпрэсій? Сямейная таямніца…
— Спачатку вы былі занадта маладыя, а потым мама, хутчэй за ўсё, не хацела ўспамінаць. Знаёмая сітуацыя.
— Мама распавядала, што Рыгор Качаткоў быў такі папулярны, што прыхільніцы адрывалі гузікі ад яго паліто і пінжакоў. Гэта былі 1950-я гады. Ён быў вельмі абаяльны, сын памешчыка, сям'ю якога разбурыла рэвалюцыя. Яго бацькі ўсё кінулі і ўцяклі ў Маскву, каб згубіцца. Жылі вельмі цяжка. Мая бабуля, напрыклад, памірала, лежачы на велізарным куфры, у якім пасля яе смерці знайшлі кіпу абмылкаў — вось што робіць з чалавекам галеча. Вядома, тата ўсё жыццё хаваў сваё паходжанне.
— Тата паспеў убачыць вас у спектаклях?
— Толькі ў студэнцкіх і студыйных, на прафесійнай сцэне, на жаль, не. Але ён, вядома, цікавіўся маёй вучобай, рабіў заўвагі: «не пераціскай, не старайся ты так моцна!» Сам ён на сцэне быў вельмі арганічны.
— А вас пасля дыплома адразу запрасілі ў Купалаўскі тэатр?
— Так, але ў мяне быў выбар: запрашалі яшчэ ў абласны тэатр імя Якуба Коласа ў Віцебск. Але… я не палюбіла гэты паўночны горад, мне ён чамусьці заўсёды здаваўся занадта халодным, які прадзьмувае ўсімі вятрамі.
— Хто з рэжысёраў быў, як гаворыцца, вашай пуцяводнай зоркай?
— Мабыць, мне такое шчасце не выпала. У Валерыя Раеўскага я грала больш, у Мікалая Пінігіна менш. Але калі ў тэатры не было працы, я хадзіла на агучку на тэлебачанне, не гультаявала. Хоць у апошнія гады ў мяне былі дзве ролі ў спектаклях, якія я вельмі любіла: «Зямля Эльзы» і «Ювелір». Зноў пачаўся плённы перыяд. І… хутка скончыўся.
— Вы лічыце, што трупа ўжо не вернецца ў гістарычны будынак?
— Цяжка сказаць… За сябе я не перажываю. Я вельмі перажываю за нашых маладых, 30-40-гадовых акцёраў (для мяне яны маладыя). Я бясконца іх паважаю, вельмі люблю. Цяпер ім трэба выстаяць. Веру: у іх потым усё складзецца, усё будзе ў поўным парадку. Падабраліся такія выдатныя, таленавітыя хлопцы!
— Дзякуй рэжысёру Пінігіну, гэта яго праца.
— Безумоўна. Дзіўна, які ў нас калектыў! Цяпер вось сустракаемся, здымаем у холадзе да ночы — вельмі цяжка. Але зносіны прыносіць такую радасць, такую ўзаемную любоў!.. Мы адчуваем вялікую павагу адно да аднаго. Я думаю, што калі б не здарыўся наш сыход, то мы, напэўна, ніколі не змаглі б так моцна адчуваць, так шчыра адно пра аднаго клапаціцца. Мы ўсе адкрыліся са сваіх лепшых бакоў.
— Як хатнія — ці падтрымліваюць вас?
— Падтрымліваюць, прычым з гумарам. Сын па раніцах, калі вітаецца, заўсёды дадае, што я — барацьбіт. Яны з мужам трохі з мяне кпяць. Але мне падабаецца мой новы стан свабоды. Вядома, калі б не кавід, мы ездзілі б на гастролі, бо нас чакаюць, запрашаюць краіны-суседзі. Так што планы ў нас ёсць.
