Антываенны мітынг у Таронта. 8 сакавіка 2022 года.
«Была агульная згода, што такі сімвал патрэбен»
Расіянцы Кай Катаніне — 31 год, яна працуе дызайнеркай у Берліне і з першага дня вайны ходзіць на акцыі супраць уварвання. Спачатку Кай пратэставала з плакатам «Не вайне», але хутка вырашыла, што для нязгодных патрэбен нейкі аб'яднаўчы сімвал. Без яго здавалася, што ўсе расіяне падтрымліваюць вайну, а на акцыі прыходзяць толькі ўкраінцы.
«Я зразумела гэта па знаёмых, якія пісалі на плакатах, што яны рускія і супраць вайны, — тлумачыць Кай. — Да іх вельмі ахвотна падыходзілі журналісты і казалі «Ого, вы рускія! Вы супраць вайны і прыйшлі сюды!». Гэта выклікала здзіўленне, хоць у натоўпе было ўсё рускамоўнае насельніцтва Берліна — гэта і беларусы, і мноства расіян. Стала зразумела, што нам трэба сябе відавочна пазначаць як расіян супраць вайны, а не проста нейкіх людзей. Была агульная згода, што такі сімвал патрэбен».
28 лютага Кай апублікавала ў Фэйсбуку сваю версію расійскага сцяга — «без крывавай чырвонай паласы». Сімвал хутка разышоўся па сацыяльных сетках.
Ідэя аказалася народнай — падобная канцэпцыя бела-сіняга сцяга практычна адначасова прыйшла ў галаву і іншым людзям у Расіі і за яе межамі. За дзень да Кай выкарыстоўваць для новага сцяга бела-сіне-белую расфарбоўку прапанаваў аўтар Твітара «Гукі рыб» — арт-менеджар і PR-спецыяліст, які жыве ў Расіі (у мэтах бяспекі герой пажадаў захаваць ананімнасць).
«Яшчэ ў 2019 годзе я, зацікавіўшыся каларыстыкай і геральдыкай, даведаўся, што расійскі сцяг парушае вексілалагічныя правілы і вырашыў, што патрэбен новы, — расказвае ў гутарцы з «Медузай» «Гукі рыб». — З дзясятых гадоў я ўдзельнічаў у вулічных акцыях і яшчэ тады зразумеў, што расійскаму пратэсту не хапае агульнага сімвала. Трыкалор выкарыстоўваецца і Крамлём, і апазіцыяй, а пасля войнаў, спартыўных скандалаў і іншых непрыемных падзей ён сябе дыскрэдытаваў. А белая стужачка, напрыклад, даўно забытая. Таму патрэба ў новым сімвале, як мне здавалася, была вельмі высокая».
«Гукі рыб» прыдумаў канцэпцыю сцяга без чырвонай паласы, абмеркаваў яе з сябрамі і апублікаваў на старонцы. А потым наткнуўся на пост Кай і даведаўся, што тую ж ідэю прапануюць і іншыя актывісты, апазіцыянеры і людзі, што выступаюць супраць палітыкі краіны.
Спрэчак аб аўтарскім праве не было. І Кай, і «Гукі рыб» ўпэўненыя, што сцяг — гэта сумесная народная творчасць.
«Гэта рэальна калектыўны пратэст. Шмат зроблена рознымі людзьмі, незалежнымі адзін ад аднаго. Хтосьці ўбачыў карцінку і зрабіў сайт, хтосьці арт-праект. Агульнае натхненне — і гэта гарантыя поспеху», — адзначае Кай.
Кай тлумачыць, што для іх заявіць аўтарства было прынцыпова, каб ніхто не падумаў, што гэтая ініцыятыва — «сумнеўны крамлёўскі праект».
З ёй згаджаецца і «Гукі рыб»: «Усё роўна хто аўтар, сцяг, я ўпэўнены, усе прыдумалі паралельна. Галоўнае, каб ён прыжыўся. А наогул проста неверагодна, наколькі супала ідэя і абгрунтаванне».
«Адмаўленне ідэй аўтарытарызму і ваеннай экспансіі»
У адмовы ад чырвонага колеру ёсць некалькі прычын, тлумачаць актывісты.
Новы сцяг:
- адсылае да рэспубліканскага сцяга Францыі;
- нагадвае неба і снег;
- не заняты іншымі краінамі;
- рыфмуецца з пратэсным беларускім бел-чырвона-белым сцягам;
- адсылае да колераў сцяга Ноўгарада;
Апошні пункт ідэалагічна важны менавіта цяпер, калі ідзе вайна.
«У першапачатковай ідэі фігуруе адсылка да Ноўгарада, гістарычнага цэнтра «Паўночнай Русі», і ў гэтага ёсць некалькі прычын, — тлумачыць «Медузе» «Гукі рыб». — Па-першае, гэта сімвалічнае адмаўленне ад замахаў на «Паўднёвую», Кіеўскую Русь, і любых тэрытарыяльных прэтэнзій на незалежныя дзяржавы, якія раней уваходзілі ў склад Расійскай імперыі з трыкалорам. Па-другое, гэта сімвалічная даніна павагі Наўгародскай рэспубліцы з зародкамі дэцэнтралізаванага дзяржаўнага кіравання. Па-трэцяе, гэта адмова ад царскага, самадзяржаўнага трыкалора і ідэй аўтарытарызму і ваеннай экспансіі».
Яшчэ адна важная ідэалагічная асаблівасць, на якой настойваюць датычныя да стварэння сцяга — магчымасць вырабіць яго ў любых умовах. Кай Катаніна ў размове з «Медузай» адзначае, што сцяг павінен быць простым, каб яго мог зрабіць з паперы або пашыць любы чалавек. Таму няма і зацверджанага адцення сіняга колеру, які трэба выкарыстоўваць для сцяга.
«Яго робяць па ўсім зямным шары людзі незалежна адзін ад аднаго. Спрабаваць дамагчыся аднаго выгляду немагчыма», — кажа Кай.
Па словах «Гукі рыб», сімвал ужо зажыў сваім жыццём. У яго з'явіўся сайт з даведкавай інфармацыяй на розных мовах. Многія сталі называць яго «сцягам выдатнай Расіі будучыні».
З пачатку сакавіка людзі сталі друкаваць гэты сцяг і выходзіць з ім на плошчы, як з новым сімвалам міру. З ім выходзілі людзі на мітынгі ў Тбілісі,Кракаве, Таронта, Вільні, на Кіпры. Форум свабоднай Расіі ў Вільні назваў бела-сіне-белы сцяг «сцягам міру і свабоды».
«Чаму важны новы сімвал? Ён вызваляе расіян ад звязкі з Крамлём. Дэманструючы гэты сцяг, мы, як рускія, гаворым: не вайне, не дыктатуры і не цэнзуры. Гэта не сімвал дзяржаўнага сцяга, а сімвал аб'яднання людзей», — сказана на старонцы форуму, які арганізоўваў антываенную акцыю ў Вільні ў скверы імя Барыса Нямцова.
Акрамя гэтага, у расфарбоўцы новага сцяга людзі пачалі друкаваць значкі, рабіць эмадзі і прыдумляць альтэрнатыўную гісторыю.
«Сэнс у сімвалы ўкладаем мы самі»
Кай Катаніна мяркуе, што ў Расіі сцяг не будзе карыстацца папулярнасцю: «У Расеі дастаткова выцягнуць пусты ліст паперы, каб цябе загрэблі, таму там няма патрэбы». У Маскве сцяг ужо стаў нагодай для затрыманняў.
Аднак не ўсе, хто выступае супраць вайны ва Украіне, згодныя прыняць новы сімвал. Камусьці колеры новага сцяга нагадваюць аўтазак, для іншых чырвоны колер расійскага трыкалора нясе важнае сімвалічнае значэнне.
«Калі для кагосьці чырвоны колер — гэта нейкая там ганьба, то для мяне гэта сімвал крыві ўсіх рэвалюцый і людзей, хто прынёс сябе ў ахвяру і загінуў, будуючы грамадзянскую супольнасць Расіі. І ў вас няма ані найменшага права гэта сціраць», — піша ў сябе ў сацсетках актывістка Марыя Матузная.
На сайце сцяга тлумачаць, як быць, калі вам падабаецца класічны расійскі трыкалор: «І добра, проста не выкарыстоўвайце бела-сіне-белы сцяг. Або выкарыстоўвайце яго як сцяг руху супраць вайны. Гэта не праект дзяржаўнага сцяга. Гэта сімвал для аб'яднання людзей».
Камусьці дызайн новага сцяга нагадвае таксама швейцарскі кантон Цуг 1352 года і няісную дзяржаву Вейшнорыя. Іншым расфарбоўка нагадвае лагатып «Зеніта», «Дынама», згушчонку і Волгу ў снягах.
«Сэнс у сімвалы ўкладаем мы самі, — адзначаюць стваральнікі сайта. — У гэты сцяг ужо дзясяткі тысяч людзей ва ўсім свеце ўклалі свае надзеі на мір і свабоду. Здаецца, гэтага дастаткова».
