Фільм з-пад вокладкі бэстсэлера
Вітольд Глінскі нарадзіўся ў цяперашняй Усходняй Беларусі, якая ў ранейшыя часы была ўласна ў складзе Заходняй, бо яе адсудзіў сабе польскі бок у Рызе. Родным яго горадам ёсьць Глыбокае, што на Віцебшчыне. Маючы прозьвішча старога беларускага шляхецкага роду, Вітольд Глінскі нарадзіўся пры польскай уладзе, служыў пазьней у арміі генэрала Андэрса (які, між іншым, меў нямецкае прозьвішча), і лічыць сябе палякам, што зусім ня дзіўна. Спадар Глінскі жыве ў Англіі, яму 87 год.
У Галівудзе зроблены фільм «The Way Back», у аснове якога неверагодная гісторыя Вітольда Глінскага, што здарылася шэсьцьдзесят гадоў таму, прынамсі сам ён цьвёрда стаіць на гэтым.
Пра яго жыцьцё і пра новы фільм распавядаецца ў польскім выданьні часопісу «Newsweek». Вітольд Глінскі ўцёк з ГУЛАГу, меў шчасьлівую зорку ў небе і дабраўся ажно да Індыі. Але яго гісторыя была выкарыстана іншымі і на ёй зарабілі мільёны. У Англіі сваім часам выйшла кніга «The Long Walk», у польскім перакладзе «Dlugi marsz». Вось што піша «Newsweek. Polska»: «Аповесьць была выдадзена ўпершыню ў 1956 годзе. Славамір Равіч і журналіст Рональд Даўнінг працавалі над ёй каля году», — і далей — «кніжка хутка зрабілася бэстсэлерам, была перакладзена на 25 моваў і да сёньняшняга дня прададзена накладам некалькі мільёнаў асобнікаў».
Вітольду Глінскаму было 17 гадоў, калі прыйшла Чырвоная армія. Ён распавядае, што трапіў у канцлягер N303 ажно пад Якуцкам і хутка зразумеў, што загіне там. Напачатку 1941‑га, у суровую зіму, уцёкі атрымаліся, але зь ім пабеглі яшчэ некалькі вязьняў, якіх ён не запрашаў. Сярод іх былі харват Зара, амэрыканскі інжынэр Сьміт, тры палякі і нават беларус Батко, якога «у Польшчы шукалі за забойства» і які «спрабаваў уцячы ў Замежны легіён», але таксама ў рэшце рэшт трапіў у савецкі лягер. У галівудзкай стужцы ролю менавіта гэтага Батко выконвае вядомы актор Колін Фарэл, на здымку ў часопісе ў яго на грудзёх вялікае татуіроўка зь ленінскім і сталінскім профілямі.
Скрадзеная гісторыя
Вядома ж, узьнікаюць сумневы — наколькі праўдзівы сёньня Вітольд Глінскі? Бо кніжку «Доўгі марш» ён, канечне, вывучыў ці не напамяць… Журналіст Макс Фузоўскі зазначае, што пасьля сьмерці Равіча, адзін ангельскі журналіст зрабіў пошук ў беларускіх архівах і ў расейскіх і пераканаўся, што Равіч апісаў у кнізе пад выглядам сваёй асабістай гісторыі — чужую. Ангельскі журналіст таксама знайшоў былога афіцэра брытанскай контрвыведкі, які служыў у Індыі ў 1940‑х. Той памятае, як да яго прывялі некалькіх чалавек і перакананы, што падчас іх допыту пачуў менавіта тую гісторыю, пра якую гаворыць Вітольд Глінскі, хаця ніякіх прозьвішчаў ужо ня памятае.
Па заканчэньні службы, будучы ў Англіі, Вітольд Глінскі напісаў рапарт, у якім выклаў сваю гісторыю з уцёкамі з ГУЛАГу.
Ён мяркуе, што былы афіцэр Славамір Равіч натрапіў на ягоны рапарт і выкарыстаў яго ў сваіх мэтах. Кнігу, дарэчы, крытыкавалі за недахоп геаграфічных апісаньняў, што магло сьведчыць пра кепскае веданьне Равічам маршруту ўцёкаў, увогуле высьветлілася, што ў час гэтых уцёкаў ён знаходзіўся ў польскай арміі ў Іраку. Дарэчы, верагодна і Глінскі меў бы пазьней магчымасьць трапіць у армію Андэрса, куды набіралі з канцлягераў вязьняў, што былі з былой польскай тэрыторыі. Але ж хіба ён мог уявіць такое — у той час, калі Польшчы не існавала, калі Гітлер яшчэ не напаў на Сталіна, калі апошні яшчэ ня мусіў нейк дамаўляцца з польскім эмігранцкім урадам?
Дарэчы будзе сказаць, што бралі ў армію Андэрса, зразумела, людзей з былым польскім грамадзянствам. І многія заходнія беларусы туды таксама на шчасьце трапілі, бо лепей было апынуцца на вайсковых могілках у Монтэ‑Касіна, дзе ўсяляк ушаноўваюць пахаваных там афіцэраў і жаўнераў, чымсьці зьгінуць бясьсьледна ў нетрах ГУЛАГу. Потым у Англіі заснаваліся вэтэранскія арганізацыі — польская, зразумела, і, асобна, невялікая, беларуская. У 1990‑х гадох кіраўнікі абедзьвюх былі з былой Беларусі Заходняй.
