Павел Леўшын — прыгожы 28-гадовы хлопец. Прараб УП «Цепласеткі». З добрай сям’і, дзе тата быў настаўнікам, а мама ўсё жыццё прапрацавала на кіроўных пасадах на маторным заводзе. Дзве вышэйшыя адукацыі. Не заўважаны, не ўдзельнічаў, не прыцягваўся ...
Пасля збіцця ў Паўла распух твар.
Па назе білі, як па мячы, цалялі ў адну кропку.
«У мяне ёсць сур’ёзныя падставы баяцца помсты з боку міліцыі. Я хачу расказаць сваю гісторыю», — сказаў ён. «Расказвай», — і я ўключыла дыктафон.
Міліцыю выклікалі?
— З 18 па 21 верасня мінулага года я ездзіў на экскурсію ў Санкт-Пецярбург, якую ладзіў наш прафкам. Цудоўная была экскурсія, цудоўнае надвор’е, прыгожы горад ... Нават не памятаю, калі да гэтага быў у Расіі, — у цэлым, уражанняў аказалася шмат.
У аўторак я выйшаў на працу (а наша прадпрыемства вяло работы ў той час у раёне вуліц Мірашнічэнкі — Гамарніка), і ўсё было, як звычайна, да пятніцы. Квартал у нас вялікі, мы працавалі на адным яго участку, а да пятніцы апынуліся на другім. І тут я ўбачыў, што зніклі раней прывезеныя трубы. Каб вы ўявілі памер крадзяжу, скажу, што гэта сем тон металу — 30 трубаў па 11,5 метра даўжынёй. То бок у легкавіку, у сумцы іх забраць ніхто не мог. Трэба было і кран падагнаць, і спецыяльную бартавую машыну-доўгамер...
Я патэлефанаваў свайму кіраўніцтву, патлумачыў, што здарылася, і спытаў, ці выклікаць міліцыю? Натуральна, яны сказалі выклікаць. Ну, я і набраў «102».
Прыехалі супрацоўнікі Савецкага РУУС, усіх дапыталі, распачалі крымінальную справу. Неаднаразова выклікалі да сябе нашых людзей, мяне таксама не адзін раз апытвалі-дапытвалі. Я спецыяльна дзяліў брыгаду так, каб усе маглі трапіць на гэтыя «сустрэчы». Карацей, праца вялася.
Праз нейкі час на трое сутак затрымліваюць нашага брыгадзіра. Быццам бы не па гэтай справе — там нейкая іншая была гісторыя. Але калі яго выпусцілі, ён расказаў, што дапытвалі яго менавіта па гэтым крадзяжы труб. Агаварыўся, што яго білі, катавалі іншымі спосабамі, але асабліва размаўляць не хацеў — быў вельмі запалоханы, рукі трэсліся...Брыгадзір сказаў толькі, што ўсіх нашых людзей яшчэ будуць тузаць, што, па звестках міліцыі, трубы везла машына з жодзінскімі нумарамі, ну і яшчэ ўсялякія дэталі...
9 снежня ў пачатку адзінаццатай мне нехта патэлефанаваў на мабільны. Нумар не вызначыўся. Тэлефанаваў оперупаўнаважаны Савецкага РУУС Якжык. Спытаў, дзе я і ці магу да іх падысці. Я адказаў, што знаходжуся недалёка на аб’екце і магу быць хвілін праз 10-15. Але ён загадаў яго чакаць. Прыехаў на службовых «Жыгулях», запрасіў сесці ў машыну і адразу стаў пытацца, што чуваць па крадзяжы труб. Я кажу: «Нічога не чуваць, гэта ў вас трэба пытацца». Ён адказвае: «У нас іншая інфармацыя». І павёз мяне ў ГАМ (гарадскі аддзел міліцыі) на вуліцы Кальцова, 25.
Тут мяне завялі ў кабінет №9. Там быў другі оперупаўнаважаны — Высакоўскі. Ён не прадстаўляўся, але цяпер я ведаю яго імя, паколькі пазней апазнаў яго па фота ва Упраўленні ўласнай бяспекі МУС. І гэтыя двое — Якжык і Высакоўскі — пачалі мне распавядаць, што ім «усё вядома». Нібыта да мяне неаднаразова падыходзіў нейкі чалавек па імені Аляксандр, які цікавіўся трубамі. Што нашы сустрэчы бачылі і нашы размовы чулі рабочыя. Але справа ў тым, што я не ведаю ніякага Аляксандра, і ніхто да мяне не прыязджаў. Гэта глупства нейкае! Я так ім і сказаў.
— Значыць, няма?
— Не.
Яны пачалі бегаць па ГАМу і шукаць кайданкі. Знайшлі. Адразу рукі за спіну, кайданкі моцна заціснулі, і недзе паўтары-дзве гадзіны я прасядзеў так. Рукі зацяклі, плечы-спіну не адчуваю ... А яны адно: «прызнавайся ў крадзяжы труб». У раёне трох гадзін зайшоў нейкі тамашні начальнік і пытаецца ў операў: «Гаворыць?» Яны: «Не, маўчыць пакуль». «Ну, тады п...ц яму».
Высакоўскі і Якжык павесялелі: як я зразумеў, дабро на сапраўдны допыт было імі атрымана.
«Добрыя парады»: лепш прызнацца
Пачалі афармляць пратакол затрымання.
— Дзе вы знаходзіліся 20 верасня, у дзень крадзяжу труб?
Я кажу: «У Санкт-Пецярбургу».
Якжык спачатку сумеўся і перапытаў: «Дзе???»
Я паўтарыў: «Горад Санкт-Пецярбург, Расійская Федэрацыя». Хаця мяне да іх ужо не адзін раз апытвалі, і я не адзін раз распавядаў пра тое, што быў у той дзень на экскурсіі, дзе мяне бачылі 45 чалавек. Што ёсць фота- і відэаздымкі на памяць, якія пацвярджаюць, дзе я быў у дзень крадзяжу. Але для операў гэтая навіна аказалася нечаканай. Якжык загадаў Высакоўскаму пачакаць з запісам ў пратаколе пра Санкт-Пецярбург, а сам выйшаў кудысьці хвілін на пяць-дзесяць, параіўшыся.
Вярнуўшыся, абвясціў:
— Нават калі ты і быў недзе там, то ўсё роўна мог быць датычным да крадзяжу, мог арганізаваць, ведаць і гэтак далей. Працягваем.
Пратакол затрымання ўсё-ткі аформілі. Дарэчы, дробная, але паказальная дэталь. Час затрымання адзначылі 14.55, хоць забралі мяне з аб’екта недзе ў 10.30. Усе рэчы, акрамя насоўкі, канфіскавалі: ключы, грошы, матузы з чаравікаў выцягнулі. Потым адвезлі ў Савецкае РУУС і там пасадзілі ў так званы «малпоўнік» — гэта закуток два на два метры з бетоннымі сценамі, на якіх па баках бетонныя лавы. Акрамя мяне, там увесь час знаходзіліся яшчэ 3-4 чалавекі.
Недзе каля пяці вечара выклікалі да следчай Наталлі Жагздрынай. Яна абвясціла, што мяне падазраюць у выкраданні труб, і выдала пастанову аб затрыманні. Пры гэтым папярэдзіла, што на наступны дзень мне трэба прайсці праверку на дэтэктары хлусні. Дарэчы, тут ужо прысутнічаў адвакат, якога абавязана выдзеліць міліцыя, і ён растлумачыў, што ад «паліграфа» я магу адмовіцца, так як гэтая працэдура праводзіцца толькі добраахвотна. Але я супраць дэтэктара пярэчыць не стаў, мне ж хаваць было абсалютна няма чаго.
Справа ўжо набліжаўся да вечара, займацца мной у іх часу не было, і мяне адвезлі ў ІЧУ на Акрэсціна.
Усім, з кім я сустракаўся, — у ІЧУ, у «малпоўніку», у аўтазаку, я адкрыта распавядаў сваю гісторыю. Што, маўляў, увогуле зразумець не магу, якім бокам мяне хочуць працягнуць да гэтай справы: я ж у дзень крадзяжу не толькі ў іншым горадзе, а нават у іншай краіне быў... Хтосьці ўсміхаўся, хтосьці супакойваў.
Але ў ІЧУ са мной у камеры апынуліся дзіўныя людзі, яны раілі: «Ты лепш прызнавайся». І расказвалі, што ўсё не так проста, што допытаў сапраўдных у мяне яшчэ не было, што будуць здзекавацца і катаваць...То ці падсадныя гэта былі людзі, ці то яны неаднойчы праходзілі праз міліцэйскае гарніла — не ведаю.
На наступны дзень гэтыя самыя Якжык і Высакоўскі павезлі мяне на «паліграф». Там працэдура такая: аблепліваюць цябе прысоскамі і пачынаюць задаваць пытанні. Для пачатку правяраюць, як твой арганізм рэагуе на падман. Мне, напрыклад, сказалі, што на пытанне «Як ваша імя?», пачуўшы імя Павел, я павінен адказаць «не».
А далей пытанні такога тыпу. «Дзе вы знаходзіліся ў момант здзяйснення крадзяжу?»
Варыянты: горад Мінск, горад Бабруйск, Мінская вобласць, за межамі Беларусі. Адказваю: «За межамі Беларусі».
— Якое дачыненне маеце да крадзяжы?
— Ніякага.
— Куды «сышлі» трубы?
— Не ведаю.
Ну і гэтак далей.
Было зададзенае і правакацыйнае пытанне, ці былі правапарушэнні, за якія я не панёс пакарання?
Але я неяк не схільны да афёраў і прыгодаў, дый сям’я у нас прыстойная і законапаслухмяная, у цэлым, шчыра адказаў: «Не».
Працэдура заняла каля паўтары гадзіны. І я не думаю, што дэтэктар мог штосьці там цікавае паказаць, так як ніякіх пытанняў, якая збянтэжылі мяне, не было. Хоць, вядома, з гэтымі трубамі ёсць нюанс, які мне не дае спакою. Я не магу зразумець, як атрымалася, што з нядзелі (дня крадзяжу) да пятніцы, пакуль мы не з’явіліся на ўчастку, ніхто не бачыў, што яны зніклі. Дзіўна неяк...
Але ў той дзень Якжык і Высакоўскі пагутарылі з экспертамі і ў машыне былі вясёлыя, дружалюбныя: зараз, кажуць, завітаем да пракурора, і дадому пойдзеш. Але прыехалі мы не да пракурора, а на Кальцова, 25, у ГАМ.
— Даўно плакаў? — Пытаюцца. — Зараз заплачаш.
Метады «чыстасардэчных прызнанняў»
Спачатку білі па назе. Я сядзеў, а яны лупілі па мне, як па футбольным мячыку, імкнуліся патрапіць у адну кропку. Потым пачалі біць па галаве.
Нарэшце, кажуць: «легчы тварам ў падлогу». Вось тут я і даведаўся, што ж такое «ластаўка». Ты ляжыш тварам уніз, рукі ў кайданках за спіной, а яны загінаюць ногі пад гэтыя кайданкі. Кайданкі заціснутыя моцна, цела нямее адразу, пачынае дзіка балець, і ў гэты час на цябе сыплюцца пытанні:
— Дзе быў 20 верасня?
— У Санкт-Пецярбургу. Сведкаў больш за сорак чалавек, фота, відэа, пуцёўка ад прафсаюзаў...
А яны, не бянтэжацца, гавораць, што ёсць раздрукоўка маіх званкоў ад МТС, і што тэлефанаваў я не з Піцера.
І далей біць.
Я ў Санкт-Пецярбургу зрабіў толькі два тэлефанаванні. Калі мы туды прыехалі, было каля сямі раніцы; я ведаў, што мама збіраецца на працу, і патэлефанаваў ёй — сказаць, што дабраліся нармальна. А другое тэлефанаванне было, калі перад ад’ездам мы гулялі па Пецяргофе. Толькі мы сабраліся ўсёй групай сфатаграфавацца, як у мяне тэлефон запілікаў — мама тэлефануе. Я хуценька з ёй перамовіўся, сказаў, што праз пару гадзін мы ўжо выязджаем ў Мінск. Але на адным кадры нават аказаўся заснятым ў момант гэтай размовы. І гэта як раз было ў дзень крадзяжу, 20 верасня.
Аднак гэтыя мае расказы операў не цікавілі. Яны, не слухаючы, даюць мне нейкую паперку, у якой паказана, што адзін званок у тыя дні я зрабіў з вуліцы Лук’яновіча ў Мінску, а другі (20 верасня) — з горада Доўск. Шчыра скажу, я паняцця не меў не толькі, дзе такі горад, але нават ніколі не чуў пра яго існаванне. Потым ужо, калі выйшаў, дзеля цікавасці паглядзеў у інтэрнэце. Аказалася, і праўда, ёсць такое мястэчка ў Рагачоўскім раёне Гомельскай вобласці, і там прыгожая царква ... Але ўсё-ткі на той момант я быў ад яго вельмі далёка.
Збіццё, пагрозы... І так на працягу гадзін. Я ў «ластаўцы», а яны дамагаюцца ад мяне прызнання, што я быў у Мінску і скраў трубы. Калі мне зусім ужо дрэнна было, яны мяне вызвалялі з кайданоў. Ног не адчуваеш, стаяць не можаш. А яны: «Устаць!» І збіваюць. Па нагах, па твары... даюць мне гэтую сваю нібыта «раздрукоўку званкоў». Я кажу: «апытайце сведкаў». «Не, наша тэхніка не памыляецца».
Натуральна, калі цябе збіваюць, калі ты не адчуваеш ні рук ні ног, ты не маўчыш крычыш, стогнеш. Каб усе гэтыя крыкі не пачуў той, каму «не трэба», у іх выпрацавана пэўная сістэма сувязі. Перыядычна да дзвярэй з боку калідора хтосьці падыходзіў і кароткім стукам «тук-тук» папярэджваў аб з’яўленні непажаданых фігур.Збіццё спынялася. Альбо Якжык, альбо Высакоўскі выходзілі, аглядаліся, і потым усё пачыналася спачатку.
І ведаеце, што мяне больш за ўсё ўразіла? Што гэтыя садысты для кагосьці — нармальныя, мілыя і клапатлівыя мужы, сыны, бацькі. Збіваюць яны мяне — раптам званок на мабільны. «Алё, дачушка! Што табе купіць? Цалую-люблю...»І з новымі сіламі за сваю лютую працу.
Так я ўпершыню даведаўся, што збіваць можна не толькі гумовымі дубінкамі, але і пластыкавымі бутэлькамі з вадой. Гэтымі бутэлькамі б’юць па твары. Такім чынам, мабыць, наносяцца нейкія больш глыбокія ўнутраныя пашкоджанні, таму што сінякоў пасля такой «працэдуры» няма, але твар пухне. І галава нічога не цяміць. Пасля гэтага допыту ўрачы пазней прызналі у мяне закрытую чэрапна-мазгавую траўму. А вось сінякоў на твары не было...
Гумовай дубінцы яны знайшлі такое прымяненне. Ты ў «ластаўцы», рук амаль не адчуваеш, і раптам табе дубінкай па пальцах, па нервах, — боль пякельны. У мяне да гэтага часу пальцы быццам знямелыя, адчуванне — як пасля марозу. Я хадзіў да неўролага, мяне адправілі на працэдуры, на магніт, але пакуль не дапамагло.
Калі ўсе гэтыя «ластаўкі» і збіццё не развязваюць чалавеку язык, то на «закуску» у іх прадугледжаныя пакеты. Звычайны поліэтыленавы пакет табе апранаюць на галаву і заціскаюць на горле. Чалавек дыхаць не можа, вочы вылазяць з арбіт, пот градам, лёгкія быццам разрываюцца, пачынаюцца сутаргі...
Я пару раз проста прагрызаў гэтыя пакеты. Але яны скемілі, што я неяк умудраюся дыхаць. Мабыць, не раз выкарыстоўвалі гэтую працэдуру і добра ведаюць, як звычайна паводзяць сябе людзі з пакетам на галаве. Тады сталі проста браць поліэтылен на руку і заціскаць нос-рот — душыць... адпускаюць толькі, калі ты пачынаеш губляць прытомнасць і па целе ідуць сутаргі...
«У працэсе» ў кабінет нехта патэлефанаваў, верагодна, хтосьці з кіраўніцтва. Як я зразумеў, пыталіся пра поспехі ў маім допыце, таму што Якжык адказаў: «Маўчыць, іграе ў героя, але мы над гэтым працуем».
І зноў душаць, б’юць, абражаюць, прыніжаюць, пагражаюць. Тыкаюць зноў гэтую раздрукоўку: «Што рабіў у Доўску? ..»
Нарэшце я зразумеў, што яшчэ некалькі пакетаў — перагнуць палку і не адкачаюць. І вырашыў так: калі не вытрымліваю, то буду казаць самую несусветную лухту — такую, каб кожнаму была відавочная. Прахрыпеў: «Усё, мужыкі, гатовы даваць паказанні».
Яны ўзрадаваліся, «ластаўку» раскруцілі, папярэдзілі, што, маўляў, калі я перадышку вырашыў узяць, то будзе яшчэ горш. Але адразу сталі такія добрыя-добрыя, чаю далі.А ў мяне ў горле — быццам кілаграм попелу з’еў, спачатку і горла не адчуваў, і гаварыць не мог.
«Ад поліэтыленавых пакетаў слядоў не застаецца...»
Агулам, далей вытрымліваць гэта я быў проста не ў стане. І «прызнанні», якія ім былі так патрэбныя, я ўсё-такі даў. Дыялог апынуўся прыблізна такім:
— У Санкт-Пецярбург ты не ездзіў?
— Не ездзіў.
— А чаму казаў пра Санкт-Пецярбург?
Я і не магу скеміць, што ім адказаць? Якжык ўбачыў замінку і папярэджвае: «Май на ўвазе, калі ты пачнеш выкручвацца, зноў пакладзем: «ластаўка», пакет — усё па поўнай праграме...»
Кажу:
— Пра Санкт-Пецярбург сказаў, каб алібі зрабіць.
— Спецыяльна прадумаць алібі?
— Прадумаць...
— Як вы кралі трубы?
Я ўспомніў расказ брыгадзіра пра машыну з жодзінскімі нумарамі. Ну і кажу, што 20 верасня прыехала машына з жодзінскімі нумарамі. Я яе сустрэў і «прыкрываў», пакуль грузілі трубы. Маўляў, павінен быў пацвердзіць, што гэта наша машына, калі хто-небудзь з жыхароў навакольных дамоў пачне цікавіцца ...
Я зыходзіў з таго, што пра 20-е чысло магу гаварыць усё, што заўгодна, таму што не мог я ні з кім ў Мінску сустракацца ў той дзень, не мог нікога прыкрываць, прымаць, адпраўляць. Ну, проста не было мяне ў горадзе! У агульным, фантазіраваў, як мог. Як мне далі тры мільёны рублёў за тое, што стаяў на строме, якія былі вадзіцелі, які кран грузіў трубы і гэтак далей...
— А што ты рабіў у сем раніцы на вуліцы Лук’яновіча?
Я зноў разгубіўся: я ж не казачнік, не ўмею прыдумляць з ходу. Ну, што я мог там рабіць? Што казаць?.. Ляпнуў, што аддаў свой тэлефон начальніку ўчастка, і мабыць, гэта ён тэлефанаваў з майго мабільніка. У агульным, лухту нёс несусветную.
Аформілі яны ўвесь гэты аповяд як яўку з павіннай. Як я мяркую, не ў аднаго чалавека так выбіваюць «добраахвотнае прызнанне», а паколькі для судоў прызнанне віны — самы галоўны доказ, то сотні, а можа, тысячы людзей сядзяць з-за такіх вось «явак». Прычым я цяпер вельмі добра разумею, чаму людзі самі сябе агаворваюць. Чаму ў 1937-м агаворвалі не толькі сябе і адзін на аднаго, але нават сваіх родных. Гэтыя катаванні немагчыма вытрымаць — падпішаш усё што заўгодна, самую абуральную няпраўду.
Але расставаліся мы амаль «сябрамі». Якжык мяне на развітанне супакоіў: «Проста ты першаход. Калі б ты быў больш дасведчаным, то не супраціўляўся б, а адразу прызнаўся, і усё прайшло б прасцей.Так што сам вінаваты. Заўтра, калі не хочаш другога такога допыту, паўторыш паказанні следчым».
Вы не ўяўляеце маё стан! Я ноч не спаў: збіты, сам сябе агаварыў, падставіў іншых людзей, прыплёў нейкіх кіроўцаў, якіх у жыцці не бачыў, начальніка ўчастка ... Што рабіць? ..
На наступны дзень — допыт у следчай Жагздрынай. Прысутнічаў і дзяжурны адвакат — малады хлопец.
Перад ёй ужо ляжала мая яўка з павіннай. Але я адразу сказаў, што нічога аб крадзяжы не ведаю, што ўсе гэтыя паказанні з мяне выбілі, што мяне катавалі. Яна выявіла здзіўленне: «Я не думала, што ў ХХI стагоддзі ў нас ўжываюць катаванні». Адказваю: «Я таксама не думаў». І папрасіў некалькі хвілін для канфідэнцыйнай размовы з адвакатам.
Усё яму распавёў і пытаюся: «Як лепш паступіць?» Сказаў, што хачу адмовіцца ад паказанняў, але гэта значыць, што мяне зноў адправяць да гэтых садыстам. Пытаюся: «Як падстрахавацца?» І вось якія ў нас адвакаты! Ён мне раіць: «Лепш не блытаць паказанні, нічога цяпер казаць не трэба. Проста адмовімся ад дачы паказанняў. А ўжо потым, на судзе... «Ён мне нават не сказаў, што я павінен у пратаколе допыту зафіксаваць, што мяне збівалі, катавалі.
У цэлым, я проста адмовіўся ад дачы паказанняў, і мяне адвялі ў «малпоўнік». Не прайшло і паўгадзіны, як адкрываецца дзверы — стаяць Якжык і Высакоўскі. У мяне ўсё ўпала! Кажуць: «Хадзем».
Але за гэтыя паўгадзіны штосьці адбылося. УУС «на вушах», усе бегаюць, мітусяцца, мяне разглядаюць. Зайшлі мы ў нейкі пакой на другім паверсе, і яны пачалі мяне папракаць: «
Ты што гародзіш? Хто цябе біў? Ад поліэтыленавых пакетаў слядоў не застаецца, ты нічога не дакажаш. Калі яшчэ каму-небудзь скажаш, мы да цябе або зэка падышлі, або наркату падкінем. Увогуле, ці жыць не будзеш, або сядзеш гадоў на дзесяць...»«Канкрэтная» такой размова ў нас атрымалася, пасля якой мяне адвялі назад у «малпоўнік». Тут я ўбачыў нашага начальніка ўчастка: твар разбіты, сам пануры... Гэта значыць, і з ім на той момант ужо «папрацавалі».
Недзе праз паўгадзіны прыйшоў чалавек у цывільным: «Чаму вы адмовіліся ад дачы паказанняў?» Я шчыра кажу: «Таму што пад катаваннем агаварыў і сябе, і іншых людзей. Прашу сустрэчу з адвакатам, якога запросяць мае сваякі». Ён паглядзеў на мяне ўважліва і сышоў.
Яшчэ адну ноч я правёў у ІЧУ. Вырашыў, што ўсё ж такі трэба дамагацца нармальнага адваката і даказваць сваю невінаватасць, а то невядома, чым уся гэтая гісторыя скончыцца.
На наступны дзень на Акрэсціна прыехаў толькі Якжык. І ў яго ўжо былі «новыя песні»: «прызнайся, як усё было. Навошта табе адвакат? Адвакаты толькі грошы бяруць. Мы на цябе ўжо нічога не вешаем, у нас ужо ёсць той, хто прызнаўся ва ўсім, і ён цябе за сабой цягнуць не хоча. Але ты змяні паказанні — маўляў, па справе нічога не ведаеш. І нічога не пішы пра Піцер».
Якжык сышоў, а са мной засталіся два абсалютна новыя оперы. Проста пры мне яны стэлефанаваліся з маці і сястрой, сказалі, куды ім пад’язджаць, каб забраць мяне. І «на развітанне» селі пісаць яшчэ адзін пратакол. Тут ужо не я прыдумляў, што пісаць, а яны галаву ламалі.
— А вы маглі ў іншыя дні ездзіць у Санкт-Пецярбург? — Пытаецца мяне ўжо новы следчы.
— Тэарэтычна, вядома, мог. Але не ездзіў, даты я памятаю дакладна.
— Усё ж такі давайце запішам, што вы ездзілі ў Піцер ў верасні, але не памятаеце — калі.
— Ну, пішыце ... Толькі адпусціце мяне нарэшце.
Сваволя
Маме я, вядома, ніякіх падрабязнасцяў не распавядаў, каб лішні раз яе не турбаваць. А сястры і яе мужу распавёў — гэта яны ўжо потым усё маме выклалі.
Я ж, як толькі памыўся, выспаўся і прыйшоў у сябе, паехаў у офіс МТС і ўзяў раздрукоўкі сваіх размоваў. Ніякага Доўску ў іх і блізка не аказалася: два званкі з Піцера. Увогуле, я дагэтуль так і не зразумеў, што за паперкі яны мне паказвалі і да чаго былі і гэты Доўск, і гэтая вуліца Лук’яновіча?
Праз дзень выпусцілі начальніка ўчастка. Выгляд у яго быў горшы за мой. Калі ён прыйшоў на працу, увесь офіс ўбачыў, што ў яго сіняк на палову твару. Прычым яму ў УУС ўжо было сказана, што калі мы з ім не занясем 20 мільёнаў за скрадзеныя трубы, то на падставе маіх паказанняў нас усіх «закрыюць» па-новаму. «Я стары чалавек, я больш гэтага не вытрымаю, давай заплацім ім гэтыя грошы, няхай задушацца», — умольваў ён.
Гэты размова адбывалася ў кабінеце дырэктара. Дырэктар не ведаў, што рабіць, некаму пачаў тэлефанаваць, мітусіцца, але ўсё без толку... А у мяне злосць нейкая з’явілася: арыштавалі ні за што, збілі, яшчэ і грошы патрабуюць! І я вырашыў ісці ў пракуратуру, у службу ўласнай бяспекі МУС і пісаць заявы аб гэтай сваволі.
Пракурор накіраваў мяне на судмедэкспертызу. Прычым эксперту было пастаўленае дакладнае пытанне: калі былі атрыманыя пашкоджанні і ці мог я сам нейкім чынам іх сабе нанесці, напрыклад, пры падзенні? Адказ адназначны: сам я так ўпасці не мог, і пашкоджанні атрыманыя менавіта ў тыя дні, калі я быў затрыманы.
Адчуваў я сябе кепска. З аднаго боку, хвалююся: бо і праўда могуць якія-небудзь наркотыкі падкінуць — я ж не супраць суседкі-пенсіянеркі пайшоў. А з другога боку — мне было рэальна фізічна дрэнна. Пайшоў папраўляць тэлефоны штэкер, так як апарат раптам перастаў працаваць, нахіліўся — і страціў прытомнасць. Карацей, апынуўся я ў бальніцы. Дыягназ: закрытая чэрапна-мазгавая траўма. Проста ў шпіталь прыехаў супрацоўнік міліцыі, паколькі я урачам распавёў, што, дзе і як са мной адбылося, яшчэ раз пра ўсё распытаў.
А потым адбываецца такі дзіўны выпадак. Я ляжу ў шпіталі, а да нас дахаты тэлефануе Якжык. Мама ўзяла слухаўку, ён пытаецца: «Вы дома? Не сыходзьце, трэба перагаварыць». Дома былі мама, сястра з мужам і маленькі дзіця — мая пляменніца. З’яўляюцца двое і пачынаюць патрабаваць, каб ім адкрылі, маўляў, ёсць санкцыя на ператрус. Без формы, без панятых, без участковага... Мама набірае «102» і распавядае, што нейкія людзі ломяцца ў дзверы. Там паабяцалі даслаць ўчастковага. Прыйшоў участковы, перагаварыў з імі, усе разам яны пайшлі да нашай суседцы. Тэлефануе суседка: «Адчыніце, яны нічога дрэннага не хочуць». Але мама, якая ўсё жыццё пражыла з верай у сумленнасць і прыстойнасць нашай міліцыі, была ўжо проста ў шаленстве. «Не, — кажа. — Адзін з іх збіваў майго сына. Я не буду адмыкаць. Чаго яны прыйшлі? Ператрус? Яны ж трубы ў нас у кватэры не знойдуць. Толькі падкінуць што-небудзь могуць». І, мабыць, мама мела рацыю. Таму што калі ўжо пазней мы атрымалі афіцыйныя адказы на скаргі, то высветлілася, што 17 снежня следства ў адносінах да мяне было спыненае. А гэтыя дзеячы прыходзілі з ператрусам 18-га...
Карацей, паездка ў Піцер аказалася для мяне па-сапраўднаму шчаслівай, інакш у нашай дзяржаве, я б нікому нічога ніколі не даказаў. У канчатковым выніку па гэтай справе аб крадзяжы труб судзілі нашага брыгадзіра. Суд адбыўся зусім нядаўна, 23 студзеня. Перад судом я з ім сустракаўся, і ў нас быў шчырая мужчынская размова. Ён сказаў, што паняцця не мае, куды «сышлі» гэтыя злашчасныя трубы, але раз на яго вырашылі «павесіць», то няхай так. Я прапанаваў: «Не прызнавай нічога, я таксама прыйду на суд, у нас у сведках ўвесь офіс, што пасля гэтых «чыстасардэчных явак» мы былі з сінякамі, усе збітыя...» Але ён паўтарыў: «Не, я баюся, што пасля гэтага мяне ўвогуле заб’юць. А ў мяне жонка і двое непаўналетніх дзяцей. Лепш я заплачу гэтыя грошы».
Увогуле, суд прайшоў, яму далі ўмоўны тэрмін і абавязалі выплаціць 20 мільёнаў. Трубы, натуральна, не знайшлі. Да гэтага часу не разумею, як такая справа магла лічыцца расследаванай? Куды глядзеў пракурор, куды глядзеў суд? Трубы ж не пакладзеш у кішэню. Што вы даследавалі, калі вы не ведаеце, дзе яны? .. Але я вырашыў надаць гэтай гісторыі галоснасці па іншай прычыне: калі са мной што-небудзь здарыцца, то ўсе павінны ведаць, што за гэтым стаяла і хто пагражаў са мной расправіцца.
Ад аўтара
...Як кажуць, няма слоў. Упершыню падчас інтэрв’ю ў мяне практычна не было ніякіх дадатковых пытанняў. Фота, дакументы, даведкі, заключэння... Усе настолькі відавочна, што відавочней не бывае. У Еўропе, у ХХI стагоддзі такія метады работы міліцыі — гэта насамрэч абуральная, нахабная сваволя. Дзікасць! Але ні служба ўласнай бяспекі МУС, ні пракуратура ў дзеяннях операў парушэнняў закона не ўгледзелі. Менавіта таму ў гэтым матэрыяле мы не маглі назваць іх сапраўдныя прозвішчы. Гэта значыць, у Савецкім РУУС не працуюць оперупаўнаважаныя з прозвішчамі Якжык і Высакоўскі (а калі раптам такія апынуцца, то гэта выпадковае і ненаўмыснае супадзенне). Але мы спадзяемся, што пасля гэтага матэрыялу ўсё-ткі будзе праведзеная сапраўдная праверка, пасля якой прозвішчы садыстаў ў форме газета зможа агучыць.
Выслухаўшы аповед Паўла, я задала яму толькі адно пытанне:
— Колькі гадоў гэтым мярзотнікам?
— Гадоў 26-28...
Атрымліваецца, іх ужо на «савецкую спадчыну» не спішаш, гэта ўжо нашай праваахоўнай сістэмы «выкармышы».
