Глядзеў тут на «Еўраньюс» сюжэт, прысвечаны выбарам прэзідэнта Польшчы. І вось што адзначыў — трое з чатырох апытаных варшаўскіх мінакоў заявілі, што Яраслаў Качынскі не можа быць добрым прэзідэнтам, бо, маўляў, занадта «зацыклены» на мінулым, на розных трагедыях, якія адбыліся з палякамі ў мінулыя часы. «Простыя палякі» кажуць: «Трэба забыць пра мінулае — яно цягне назад. А нам трэба рухацца наперад». Піша Павел Падкарытаў.
Цікава, што і расійскія СМІ (у гадавіну Катынскай трагедыі) навязліва прапаноўвалі палякам тое ж самае: забудзем пра мінулыя трагедыі, пойдзем разам у шчаслівую будучыню! Пра гэта ж заявіў і У. Пуцін, устаўшы на калені ля катынскага мемарыяла.
Прыдворная ліберальная грамадскасць прыйшла ад гэтага сімвалічнага жэсту ў экстатычнае захапленне і неадкладна палічыла «польскае пытанне» назаўсёды закрытым.
Але
я б на месцы палякаў не спяшаўся. Памятаецца, у адной з баек дзядулі Крылова быў такі сюжэт: воўк, думаючы ноччу залезці ў аўчарню, трапіў на стайню. І вось прыбеглі дваровыя людзі — хто з агнём, хто з дуб’ём. Прыйшоў і стары лоўчы. Воўк, разумеючы, што яго выратуюць толькі нестандартныя паводзіны, прапануе: забудзем мінулае, усталюем агульны лад! Лоўчы, памятаючы пра ранейшыя хітрыкі шэрага, яму не паверыў і нацкаваў на драпежніка ганчакоў. А вы б паверылі?Для тых, хто Крылова не чытаў і выснову зрабіць не ў стане, прывяду іншы прыклад.
Вы доўга збіралі грошы на боты і вось прыйшлі на рэчавы рынак. Ля брамы ўбачылі гульню ў напарстак. Пастаяўшы трохі і зразумеўшы правілы гульні, вы раптам спакусіліся яе прастатой і вырашылі згуляць, тым самым памножыўшы свой капітал і — чым чорт не жартуе — атрымаўшы магчымасць набыць акрамя ботаў яшчэ і дублёнку! Ды і гледачы вакол вас настойліва раяць вам выпрабаваць лёс і свае здольнасці. Вы дасталі з патаемнай кішэні свае грошы — і вас неадкладна начыста абыгралі. Адразу пасля пройгрышу вам стала зразумела, што супраць вас зладжана дзейнічала цэлая хеўра ашуканцаў, у якую ўваходзяць і гульцы, і гледачы. І вось, каўтаючы слёзы крыўды, вы панура ідзяце дадому, праклінаючы ўласную даверлівасць і брыдкіх ашуканцаў…
Але боты, тым не менш, вам патрэбныя. Пазычыўшы грошай у сяброў і родных, праз тыдзень вы зноў ідзяце на рынак. І ля брамы зноў бачыце кампанію знаёмых махляроў. Яны зноў прапануюць вам паспытаць шчасця і згуляць з імі ў тую ж гульню. Што вы зробіце? Адмовіцеся? Але чаму? Яны ж, ласкава зазіраючы вам у вочы, кажуць: «Забудзем мінулыя крыўды! Зараз усё ў нас з вамі будзе
Адносіны паміж краінамі і народамі, вядома, складанейшыя. З рынкавымі ашуканцамі вы можаце зусім не размаўляць, а народы стагоддзямі жывуць побач. І што — тупік? Закрыць мяжу бетоннай сцяной і не размаўляць? Не, вядома. І размаўляць, і ўзаемадзейнічаць далей давядзецца. Але трэба мець гарантыю, што партнёр, які ў мінулым жорстка падмануў вас, больш так не зробіць. Не трэба ўвесь час памятаць пра мінулае — можна вока страціць, згодна з рускай прымаўкай. Але забыўшыся на мінулае, можна страціць абодва вокі. Гэта ў той жа прымаўцы сказана. Так што
мае рацыю Качынскі — пра Катынь палякам забываць нельга. Памятаць пра гэта трэба заўсёды. А вось уводзіць папраўкавы «катынскі каэфіцыент» у адносіны з Расіяй трэба роўна да таго часу, пакуль Расія шчыра за Катынь не пакаецца. Пакуль такога раскаяння мы не назіраем.
Мне раздражнёна могуць заўважыць: Пуцін жа ўжо сказаў, што ў Катыні было здзейснена злачынства. Акрамя таго, ён так кранальна,
Я паверу ў пакаянне Пуціна і Мядзведзева (а ў іх асобах — і расійскай дзяржавы) за зробленае ў Катыні толькі тады, калі будуць рассакрэчаныя ЎСЕ матэрыялы катынскай справы, якія цяпер хаваюць у нетрах Генеральнай пракуратуры.
І перш за ўсё — спісы катаў. Усіх гэтых і да сёння невядомых Іванаў Іванычаў і Васілёў Пятровічаў, што пускалі кулі ў патыліцу польскім афіцэрам.Я ўпэўнены, што гэтыя спісы — і ёсць самая важная дзяржаўная таямніца, гэтак дбайна хаваная пракурорамі. Я разумею, чаму дзяржава хавае гэтыя імёны, спрабуючы «перавесці стрэлкі» выключна на Сталіна і яго найбліжэйшае асяроддзе.
Калі склады расстрэльных камандаў будуць апублікаваныя, гэта можа прывесці ў здзіўленне і разгубленасць сучасных Іванаў Іванычаў — шараговых і не вельмі шараговых гэбістаў, жывёлападобных амапаўцаў, мільёны іншых сучасных вертухаяў.«Як жа так! — загалосяць вертухаі. — Нашы дзяды і бацькі не шкадавалі сябе і іншых, выконваючы загады роднай краіны, а іх цяпер называюць катамі?». Так, менавіта так, непаважаныя мае!
Усе выканаўцы злачынных загадаў самі з’яўляюцца злачынцамі. Гэтую ісціну бясспрэчнай паказаў нам Нюрнбергскі трыбунал. Сутнасць нюрнбергскіх рашэнняў заключаецца ў тым, што злачынцамі з’яўляюцца і тыя, хто аддае злачынныя загады, і тыя, хто гэтыя загады непасрэдна выконвае. Толькі ўсведамленне гэтай простай ісціны можа ўтрымаць сучасных вертухаяў ад паўтарэння злачынстваў сваіх дзядоў і бацькоў.
Але я разумею, што расійскай дзяржаве гэта не трэба. Ёй якраз трэба, каб у патрэбны момант, атрымаўшы загад, амапавец без ваганняў збіў дручком маладых ці старых, што выйшлі на Трыюмфальную плошчу, гэбіст пракалоў кола аўтамабіля або ўкалоў парасонам
Кругавая парука і замоўчванне — вось тыя дзяржаўныя гарантыі, якія дае мая краіна нанятым на службу вертухаям.
Толькі люстрацыя — адкрыццё імёнаў катынскіх катаў — можа быць сведчаннем таго, што Расія за Катынь пакаялася. І зрабіла правільныя высновы на будучыню.
Так што выбар за вамі, спадары палякі. Рухацца наперад, але абапіраючыся на досвед мінулага і давяраючы свайму партнёру толькі тады, калі ён справай даказаў сваё раскаянне за зробленае ў мінулым зло.
Ці зноў, чарговым разам забыўшы ўрокі гісторыі, сесці гуляць з Расіяй у яе вечны імперскі лахатрон.
* * *
Павел Падкарытаў (Екацярынбург) — расійскі бізнэсовец беларускага паходжання, дабрачынца беларускіх культурных ініцыятыў.
