Ліст простай жанчыны з няпростым лёсам, 64-гадовай жыхаркі г.п. Дрыбін Магілёўскай вобласці Тамары Юневіч Аляксандру Лукашэнку.
Аляксандр Рыгоравіч!
Хачу растлумачыць, чаму звяртаюся да вас праз газету. Ліст у Адміністрацыю у лепшым выпадку паляціць у кошык, у горшым -- будзе перададзены ў КДБ для «прыняцця мераў». Я 24 года была жонкай супрацоўніка гэтай канторы і вельмі добра ўяўляю, як ламае, замбуе, калечыць лёсы людзей гэтая арганізацыя.У тым ліку калечыць сваіх супрацоўнікаў, што пацвердзілі падзеі 19 снежня і рэпрэсіі, беззаконне, нялюдскасць, што пачаліся пасля іх.
Газетную форму размовы з вамі я абрала яшчэ і для таго, каб тыя, хто яшчэ жыве са страхам падвергнуцца рэпрэсіям, ведалі: жыць з гэтым страхам куды цяжэй і пакутлівей, чым адкрыта змагацца за законнасць, праўду і справядлівасць.
Аляксандр Рыгоравіч, у пачатку выбараў я збірала подпісы за кандыдатаў у прэзідэнты Андрэя Саннікава і Уладзіміра Някляева.
Уявіце наш маленькі гарадок, у якім усяго тры тысячы насельніцтва. Я абышла толькі пяць пяціпавярховак, але сабрала 250 подпісаў за Саннікава і 231 за Някляева.І гэта пры тым, што дастаткова шмат людзей адкрыта расказвалі, як на працы ў працоўны час іх прымушалі аддаваць свае подпісы за вас. Як кіраўніцтва арганізацый запалохвала людзей непадаўжэннем кантрактаў або звальненнем з працы пад любым выглядам. Адзін пажылы мужчына з горыччу сказаў мне: "Я б з задавальненнем падпісаўся за кожнага з апазіцыянераў, але мае дочкі працуюць у выканкаме -- пашкадаваў іх». Чыста па-людску яго можна зразумець: гэта страх.
Свае «элегантныя перамогі», Аляксандр Рыгоравіч, вы засноўваеце на страху.Тэхналогія гэтых «перамог» адточвалася гадамі. Успамінаю 2001 год, я тады жыла ў Віцебску. Калі да мяне ў дом для зверкі спісаў выбаршчыкаў прыйшлі сябры ўчастковай камісіі, я ўласнаручна выкрасліла з спісу сваю дачку -- грамадзянку Расеі, якая ні секунды не была прапісаная ў кватэры. Займаючыся ў той час бізнесам і асцерагаючыся застацца на вуліцы, я проста аформіла на яе імя дарчую на жыллё. З гэтага ж спіса я выкрасліла яшчэ дваіх памерлых суседзяў па пад'ездзе. І што ж ўбачыла ў дзень галасавання? Усе тры прозвішчы па-ранейшаму значыліся ў спісе. Але больш за ўсё мяне ўзрушыла тлумачэнне старшыні камісіі: «Калі б ваша дачка прыйшла галасаваць, мы б усё роўна не выдалі ёй бюлетэнь па расейскім пашпарце». А што да мёртвых, то ўсе яны, вядома ж, былі ў ліку тых, хто прагаласаваў.
Многія, вельмі многія, хто прыклаў руку і да гэтай вашай «элегантнай перамогі», павінны цяпер сядзець у ізалятарах.Павінны сядзець замест тых, хто апынуўся за кратамі пасля 19 снежня. І калі вы, Аляксандр Рыгоравіч, шчыра думаеце, што ваша асяроддзе абараняла вас, не спакушайцеся. Яны толькі чакаюць зручнага моманту павярнуцца да вас спінай, тонка і вытанчана помсцяць вам. Нават малюючы гэтыя «пераможныя» працэнты, помсцяць.
Так, яны яшчэ баяцца. Але ўжо пачынаюць саромецца свайго саўдзелу ў подлай справе.Нават супрацоўнікі КДБ пачынаюць адчуваць сорам. Прыйшоўшы з ператрусам на кватэру бацькоў аднаго з вядомых затрыманых, яны прадставіліся: «Водаканал». А пасля прад'яўлення сваіх дакументаў пачулі ад гаспадара кватэры: «Што ж вы, хлопцы, саромеецеся назваць сябе супрацоўнікамі такой ўсёмагутнай канторы?» Пазней адзін з гэтых «хлопцаў», ужо развітваючыся, ціха сказаў: «Прабачце... За водаканал". Гэты маленькі парастак сораму дае падставы спадзявацца, што ў гэтым чалавеку прачынаецца сумленне. Павінен быць сорам. Няма сораму -- тады сумленне маўчыць. Так лічыў вялікі філосаф Уладзімір Салаўёў...
Успомніўся мне ўрывак са старога фільма пра камандзіра партызанскага атрада Міная Шмырова.Яго таксама называлі "Бацька". У зямлянцы за гутаркай, як выжыць, як перамагчы, хтосьці спытаў у камандзіра: "Ты ваюеш з верай у перамогу або ад адчаю?» І Мінай адказаў: «Я веру ў перамогу. А адчай -- гэта калі ты адзін і падтрымаць цябе няма каму». Думаю, вы, Аляксандр Рыгоравіч, ваюеце ад роспачы. Увечары 19 снежня вы напэўна адчулі адзіноту, адчулі, што на вашу абарону народ не будзе ісці на плошчу -- без прымусу і без разнарадак.
19 снежня ў жывым эфіры тэлеканала «Белсат» я глядзела, як Плошча напаўняецца людзьмі,як ішлі людзі -- маладыя і пажылыя, хтосьці наогул на мыліцах... Яны ішлі самі, добраахвотна, па клічы сэрца. На іх тварах не было агрэсіі. Шмат гадоў таму я была на гэтай плошчы ў дзень развітання з Пятром Міронавічам Машэравым, стаяла ў першых шэрагах таго жалобнага мітынгу. Тады ў нейкі момант мне стала страшна: здавалася, калі ўсё раптам адначасова уздыхнуць, мяне раздушыць. І многія гады потым я баялася натоўпу. Але ўвечары 19-га глыбока перажывала, што не была там, на нашай Плошчы. Таму што там былі лепшыя людзі краіны, якія адной сваёй прысутнасцю хацелі сказаць: "Беларусы не горшыя за іншыя народы, беларусы павінны мець права на свабодныя выбары! Мы хочам жыць па законе, а не па паняццях! »
І гэтых людзей было шмат, вельмі шмат!
І раптам рыкам параненага звера прагучаў скрыгат амапаўскіх шчытоў.І добра выдрэсіраваныя цэрберы рушылі на безабаронных людзей. Я глядзела падзеі ў жывым эфіры і не бачыла ні адной заточкі, ні аднаго лома ў руках мітынгоўцаў -- толькі шчыты і дубінкі спецназа. На ўсё астатняе жыццё запомніла асобы дваіх даволі пажылых людзей -- мужчыны і жанчыны. Стоячы перад шчытамі, яны крычалі: «Сынкі, што ж вы робіце?! Вы ж нашы ўнукі!»
А «сынкі» і «ўнукі» ішлі наперад, і за імі заставалася кроў на снезе.
Людзі на Плошчы, усе, хто звяртаецца да вас праз незалежныя газеты, піша лісты і артыкулы ў падтрымку тых, хто зараз у турмах, дазволілі сабе не прыняць вашу ідэалогію, Аляксандр Рыгоравіч.І не таму, што яны адчайныя адважнікі, а таму, што ў іх іншыя паняцці аб маралі і маральнасці.
Я разумею, што мае словы для вас -- нішто. Але, можа быць, вы і вашыя цэрберы пачуюць словы вялікага вучонага-фізіёлага Івана Пятровіча Паўлава, які ў 1934 годзе, у разгар рэпрэсій пасля забойства Кірава, пісаў расійскаму ўраду: «Тым, якія злосна прысуджаюць да смерці масы сабе падобных і з задавальненнем прыводзяць гэта ў выкананне, як і тыя, хто сілком прывучае ўдзельнічаць у гэтым, наўрад ці могуць застацца істотамі, якія адчуваюць і думаюць па-людску”.
У свае 64 гады я многае перажыла. Цяпер побач са мной толькі адзінаццацігадовы ўнук -- круглы сірата.Калі яму было паўтара года, дачка вымушана была выйсці з дэкрэтнага адпачынку і з'ехаць да сябе ў Маскву. Хлопчык так сумаваў па маме, што лекары сталі баяцца за яго жыццё. Я вымушана была прадаць кватэру ў Віцебску і пераехаць з ім бліжэй да дачкі, яго мамы. Але чатыры гады таму яна трагічна загінула. Мы з унукам вярнуліся ў Беларусь. Тры гады разам з псіхолагамі, неўралогамі і псіхіятрамі я выцягвала дзіця з найцяжэйшай дэпрэсіі. Дзякуй Богу, цяпер ён ужо больш-менш аднавіўся. Але калі я бачу на тэлеэкране маленькага Даню Саннікава, я плачу. Маму майго ўнука забраў трагічны выпадак, але бацьку ў гэтага хлопчыка адабралі вы, Аляксандр Рыгоравіч -- праз ваша імкненне любой цаной утрымацца ва ўладзе ён разам з дзясяткамі тысяч людзей апынуўся на Плошчы, адкуль яго кінулі за краты.
Я вас заклікаю: «Вярніце бацьку Даніку Саннікаву!»Засынаючы, ён павінен адчуваць цяпло яго рук, павінен прачынацца ад мамінага і татавага пацалункаў. Усё гэта павінен адчуваць і перажываць і ваш сын. І дзеці -- Коля Лукашэнка і Данік Саннікаў -- ніколі не павінны быць ворагамі.
Аляксандр Рыгоравіч, я не ведаю, як дастукацца да вашай душы, ад бяссілля спасылаюся на імёны сусветна вядомых людзей -- а раптам удасца?..Але як просты чалавек, які пражыў няпростае жыццё, я вас прашу: адкрыйце дзверы турэмных камер, бо за кратамі не змоўшчыкі, не тэрарысты. Гэта адукаваныя, інтэлігентныя людзі, якія ва ўсе часы імкнуліся «ісціну царам з усмешкай казаць». Толькі горшыя з кіраўнікоў, тыя, каго пракляла гісторыя, каралі за гэта.
У сваёй кнізе-разважанні «Дзівацтвы маёй памяці» Данііл Гранін прывёў аповед Дзмітрыя Шастаковіча аб дзіўным ўчынку выдатнай піяністкі Марыі Юдзінай.
«Аднойчы Сталін слухаў па радыё канцэрт Моцарта №23 у выкананні Юдзінай. Канцэрт і выкананне спадабаліся. Радыёкамітэт неадкладна вырабіў для яго гукапіс. Атрымаўшы яго, Сталін загадаў паслаць Юдзінай 20 тысяч рублёў. Праз некалькі дзён ён атрымаў ад яе адказ: «Дзякую Вам за дапамогу. Я буду дзень і ноч маліцца за Вас і прасіць Бога, каб ён дараваў Вам Вашы цяжкія грахі перад народам і краінай. Бог міласэрны, Ён даруе. Грошы я ахвярую на рамонт царквы, у якую хаджу». Шастаковіч назваў гэты ліст самагубчым. І на самай справе, быў неадкладна падрыхтаваны загад аб арышце Юдзін. Але... Усё-ткі Сталін загаду не падпісаў.
Я вельмі спадзяюся, што гэтае «нешта» ўтрымае і вас ад расправы над людзьмі, арыштаванымі пасля 19 снежня.
Сярод выслоўяў Кацярыны Вялікай былі два, якімі яна часта карысталася. Першае: «У грамадстве заўсёды знаходзіцца чалавек, які разумнейшы мяне». Другое: «Меншасць звычайна мае больш рацыі, чым большасць». Чытайце добрыя кнігі, Аляксандр Рыгоравіч. І тады вы заўсёды знойдзеце выхад з самай складанай, нават з самай тупіковай сітуацыі.
