JERB
Choć rasijskaje kiraŭnictva ad samaha pačatku krymskaha kryzisu vyrazna demanstravała svaje namiery, bolšaść palitykaŭ i ekspertaŭ nie mahli dać viery, što heta nie blef. Jany ličyli, što Krym patrebien Rasii ŭsiaho tolki dziela šantažu i cisku na Ŭkrainu. A dla hetaha dastatkova było paŭtaryć madel Prydniastroŭja. Tamu ciapier taki šok ad nachabstva Maskvy.
Usie kažuć, što Rasija parušyła mižnarodnaje prava. Usio tak, ale… Što takoje mižnarodnaje prava? Kali kazać prostaj movaj, to heta vola vialikich dziaržaŭ, zafiksavanaja ŭ dakumentach. Kłasičny prykład — praviły funkcyjanavańnia Rady Biaśpieki AAN, dzie vialikija dziaržavy nadali sabie prava veta na pryniaćcie abaviazkovych dla ŭsiaho śvietu rašeńniaŭ.
U paślavajenny čas, kali sfarmavałasia sučasnaja systema mižnarodnych adnosin, vialikija dziaržavy šmat razoŭ parušali prava na niedatykalnaść suverenitetu nievialikich krain. Padčas «chałodnaj vajny» heta rabili i SSSR, i ZŠA. I ŭžo paśla raspadu savieckaha błoku dziejańni ZŠA ŭ Iraku (2003 h.), Rasii ŭ Hruzii (2008 h.), Francyi ŭ Libii (2011 h.) byli sumnieŭnymi z hledzišča mižnarodnaha prava.
I da taho ž u mižnarodnym pravie isnujuć dva pastułaty, jakija nie tolki nie stasujucca adzin z adnym, ale supiarečać adzin adnamu i navat uzajemna vyklučajuć adzin adnaho. Heta harantyja terytaryjalnaj cełasnaści, suverenitetu dziaržavaŭ — i prava nacyjaŭ na samavyznačeńnie. I ŭ kožnym kankretnym vypadku, kali ŭźnikajuć takoha kštałtu jurydyčnyja kalizii, pieramohu atrymlivaje toj, chto maje bolš siły ci macniejšych sajuźnikaŭ.
Krymski vypadak adroźnivajecca ad usich inšych padobnych kanfliktaŭ čatyrma važnymi asablivaściami.
Pa-pieršaje, kryzis vakoł Krymu absalutna rukatvorny, štučna stvorany. Rasija ŭvieś čas spasyłajecca na precedent Kosava. Ale Kosaŭski kraj pieražyŭ etničnyja čystki, ad jakich paciarpieli dziasiatki tysiač ludziej. 10 hadoŭ išli pieramovy pra status Kosava. Navat prablemy Paŭdniovaj Asetyi i Abchazii isnavali zadoŭha da rasijska-hruzinskaj vajny. Krymski ž kryzis byŭ stvorany zusim na pustym miescy, dla jaho ŭźniknieńnia nie było nijakich pieradumoŭ, prablema poŭnaściu vydumanaja.
Pa-druhoje, uražvaje chutkaść praviadzieńnia aperacyi. Usio było zroblena lichamankava. Uviali vajskovyja padraździaleńni, pryznačyli ŭrad, abviaścili referendum praz 10 dzion, praz dva dni paśla «referendumu» Pucin padpisaŭ adpaviednyja dakumenty. Kštałtu — «darahaja, davaj zrobim heta pa-chutkamu». Kali ZŠA ŭ 2002 hodzie rychtavali irackuju aperacyju, to šmat miesiacaŭ išła dypłamatyčnaja padrychtoŭka, amerykancy stvaryli niemałuju kaalicyju i tolki paśla hetaha zrabili rašučy krok. A tut usio z buchty-barachty. Kali tak mocna śpiašajucca, značyć, chočuć niešta niadobraje schavać.
Pa-treciaje, aneksija terytoryi inšaj dziaržavy — heta štości z XIX stahodździa, kali rabilisia kałanijalnyja zachopy. U XX stahodździ kałonii ŭžo raspadalisia. Kali čužyja terytoryi i dałučali, to tolki ŭ vyniku pieramohi ŭ vajnie. Takich precedentaŭ u Eŭropie paśla Druhoj usiaśvietnaj vajny nie było. Tamu nielha paraŭnoŭvać ciapierašnija kroki Rasii ź dziejańniami ZŠA ŭ Juhasłavii, Aŭhanistanie, Iraku.
Pa-čaćviortaje, Rasija nia vielmi zvažała na niejkija vonkavyja prystojnaści padčas hetaj specaperacyi. Nie moža być svabodnaha volevyjaŭleńnia narodu Krymu pad akupacyjaj zamiežnym vojskam, ciaham dziesiaci dzion, biez publičnych dyskusijaŭ, biez stvareńnia vybarčych kamisijaŭ na parytetnych asnovach, jak, darečy, praduhledžvaje ŭkrainskaje zakanadaŭstva. Dyj ličba 97% vydaje arhanizataraŭ z hałavoj. Sprava nie tolki ŭ tym, što etničnych rasijcaŭ u Krymie tolki 58%. Na demakratyčnych vybarach takich ličbaŭ nie byvaje. Padobnyja vyniki byvajuć tolki ŭ dyktatarskich krainach.
Hałoŭnyja vysnovy z krymskaha kryzisu:
1. Rasija nie pryznaje bolš vynikaŭ raspadu SSSR. Jana ŭziała kurs na adnaŭleńnie imperyi siłavymi srodkami. Kali raniej jana sprabavała heta rabić z dapamohaj «miakkaj siły», to ciapier staŭka robicca na hrubuju vajskovuju siłu. Pamianiałasia daktryna vonkavaj palityki Rasii. Ciapier jana nie pryznaje suverenitetu postsavieckich krain i prysvoiła sabie prava abaraniać «russkij mir».
2. Isnuje pahroza fašyzacyi Rasii. Šavinistyčny čad, histeryka, rytoryka aficyjnych asobaŭ i dziaržaŭnych medyjaŭ mocna nahadvajuć toje, što nazirałasia ŭ hitleraŭskaj Niamieččynie padčas zachopu Aŭstryi, Sudeckaj vobłaci ci Kłajpiedy. Siońniašniaja Rasija vielmi padobnaja da vejmarskaj Niamieččyny apošnich hadoŭ jaje isnavańnia.
3. Dla Rasii dobryja ci navat narmalnyja adnosiny z Zachadam bolš nie važnyja. RF pierastaje być partneram EZ i ZŠA ŭ stvareńni ŭsiaśvietnaj systemy kalektyŭnaj biaśpieki. A heta značyć, što zamiest partnerstva pačynajecca novaje vydańnie chałodnaj vajny miž Rasijaj i Zachadam. «Parohavyja dziaržavy» pačnuć aktyŭna stvarać jadziernuju zbroju. Bo kali b Ukraina pad ciskam i harantyjami Zachadu nie vyvieła jadziernuju zbroju, aneksii Krymu nie było b.
4. Destabilizacyja rehijonu raściahniecca na doŭhija hady. Kanflikt pamiž Rasijaj i Ŭkrainaj budzie tryvać vielmi doŭha. Hetyja dačynieńni stanuć padobnymi da adnosinaŭ Armenii i Azerbajdžanu. Chto b ni pryjšoŭ da ŭłady ŭ Kijevie, RF tam buduć ličyć voraham. Ukraina paprosić dapamohi ŭ NATO, ZŠA, tam źjaviacca niejkija zamiežnyja vajskovyja padraździaleńni, abjekty. Heta, u svaju čarhu, vykliča chvaravituju reakcyju Maskvy. I navat kali da vajny nie dojdzie, terytoryja na poŭdzień ad Biełarusi na doŭhi čas pieratvorycca ŭ parachavuju bočku Eŭropy.
Sardečna zaprašajem u novuju realnaść, spadarstva.
