Čovien — łodka, vydzieŭbanaja z adnaho celnaha kamla duba, jaki vyrablali spradvieku majstry pa bierahach Prypiaci, maje admietny vyhlad: vostry nos i karma, doŭhi korpus, pry im adnałopasnaje karotkaje viasło z papiarečynaj na ručcy. Jaho zručna było vykarystoŭvać u rybałoŭstvie, pieravozcy hruzaŭ i ludziej, słužyli čaŭny i ŭ jakaści paroma. Viasnoj padčas raźlivu čovien byŭ adzinym srodkam ruchu. Pa Prypiaci płavali na vialikija adlehłaści čaŭny daŭžynioj dziesiać mietraŭ i bolš, na jakich možna było pieravozić ciažkija hruzy, a ŭ pobycie vykarystoŭvali zručnyja nievialikija — ad dvuch z pałovaj mietraŭ daŭžyni. Vostry nos dazvalaŭ biasšumna ŭrazacca ŭ zaraśniki na bierazie padčas palavańnia na kačak, dy i ŭ rybałoŭstvie vielmi zručny. Maje nadziva chutki chod, ale kiravać im treba aściarožna: pryhrob mocna vadu pad dno — i jon nie spynicca, pakul nie zrobić poŭny pavarot na miescy.
Duboŭ na Paleśsi było bahata, i čałaviek z daŭnich časoŭ acaniŭ tryvałaść hetaha dreva, byŭ udziačny za doŭhuju słužbu. Da taho ž dub u vadzie rabiŭsia jašče macniejšym. Taki čovien amal paŭsiudna nazyvali «dub». Nievialikija čaŭny, na adnaho-dvuch čałaviek, zroblenyja ź inšych dreŭ, nazyvajuć taksama pa parodzie dreva, ź jakoha jany zroblenyja: lipaŭka, asinaŭka, viarbuŭka… A na Paleśsi ich prazvali «dušahubkami», bo jany lohkija, niaŭstojlivyja, časta pieravaročvalisia, stvarajučy niebiaśpieku ludziam.
Dla ŭstojlivaści da ich pačali prybivać kryły z došak — takaja łodka nazyvałasia šuhaleja. Sa źjaŭleńniem paŭsiudna łodak z došak šuhalei źnikli, a voś čaŭny jašče słužać. Čovien u Biełarusi viadomy ź niealitu i byŭ raspaŭsiudžany šyroka na ŭsioj terytoryi. Tolki ŭ kancy XIX — pačatku XX stahodździa jaho vycieśnili łodki z došak.
Zrabić čovien dla haspadarčych patreb umieŭ badaj što kožny mužyk, bo ź dziacinstva vučyŭsia daŭbiožnamu ramiastvu na vyrabie posudu (miski, łyžki, kubły, karcy, apałuški, salnicy, masłabojki i inšyja), mebli (boni — svojeasablivy kufar na Paleśsi ŭ vyhladzie bočki, šafki dla kuchni), majstrujučy kajdub dla studni i takija prystasavańni, jak stupa, kałody dla bortnictva i šmat inšaha. Instrumienty vykarystoŭvali tyja ž, što i dla inšych patreb, — siakieru, ciasłu, dołata, raziec. Siońnia mała chto zajmajecca hetym ramiastvom, chiba što dla vyrabu suvieniraŭ, kab adlustravać narodnuju tradycyju. A voś čaŭny pa Prypiaci jašče płavajuć. Zachavańniu staradaŭniaj tradycyi sadziejničaje Nacyjanalny park «Prypiacki», jaki pabudžaje majstroŭ adradžać ramiastvo. U ekspazicyi Muzieja pryrody ŭ Laskavičach (adčynieny ŭ 2012 hodzie) možna ŭbačyć čovien z dubu raboty majstra ź vioski Pieraroŭ Žytkavickaha rajona Homielskaj vobłaści Leanida Šviaca. My śpiecyjalna adpravilisia da jaho ŭ hości, kab paznajomicca i paraspytvać pra redkaje ramiastvo, ale mieli mahčymaść i panazirać, jak ruchajecca hetaja staradaŭniaja łodka, upeŭnilisia, što jana jašče vykarystoŭvajecca miascovymi žycharami.
Žonka Tamara Hieorhijeŭna sustreła muža z rybałki i zaniałasia haspadarčymi kłopatami, a Leanid Ivanavič pačaŭ pakazvać nam instrumienty, jakimi jon robić čovien. Ich piać vidaŭ. Heta siakiera, struh, kapył pramy i kalenapadobny, rubanak. Ciapier karystajucca i bienzapiłoj, bo heta paskaraje pracu. Udvaich možna navat za dzień zrabić čovien, a raniej čystaj raboty nad im było tydni na dva. Nikoli nie karystajucca dubam, u jaki ŭdaryła małanka, abo z dupłom. Baćka Leanida Šviaca čaŭny nie rabiŭ, bo kupiŭ adzin u majstra i karystaŭsia 25 hadoŭ. Dzied, Nikifar Maksimavič Iljenia, byŭ rodam z Chvajenska, dzie naradziŭsia i Leanid, i słaviŭsia jak vydatny ciaślar i bondar. Jaho rubanki jašče słužać Leanidu ŭ pracy. A jašče ŭnuk zachoŭvaje dziedaŭ žak i sietki — ciapier ich možna ŭbačyć chiba što ŭ muziei. Vyrablaŭ dzied i čaŭny. Praŭda, ad jaho Lonia navučycca nie zmoh, asnoŭnyja sakrety pa vyrabie čoŭna pieradali jamu pieraroŭskija majstry Viktar Jakubovič i Vasil Masło. Jany kazali, što dla chodkaści čoŭna jon pavinien być daŭžynioj nie mienš za piać mietraŭ dvaccać santymietraŭ. Kali karaciejšy — budzie viortki. A šyrynia — nie mienšaja za 65 santymietraŭ. Heta biez kary i abałoni (słoj pamiž stryžniem i karoj). Dla čoŭna vyrubali dźvie łaŭki, pamiž jakimi pavinnaja być adnolkavaja adlehłaść.
Suprać ciačeńnia čovien idzie nieparaŭnalna lepš, čym łodka, u hetym jaho pieravaha. My ŭpeŭnilisia ŭ hetym, kali pajechali ź Leanidam Ivanavičam na Prypiać i jon sieŭ u svoj čovien. Darečy, na bierazie ich stajała niekalki. Miascovyja žančyny raskazali, što mužyki karystajucca jašče čaŭnami i ceniać ich značna vyšej za łodki. Dubam tut nazyvajuć doŭhija łodki z dubovych došak, a vydzieŭbanyja z celnaha stvała duba — čaŭnami. Uspaminali, kolki ryby łavili raniej u Prypiaci. Ciapier možna łavić tolki na vudu, tamu, žyvučy la raki, ludzi nie zaŭsiody majuć rybu ŭ charčavańni. Tut nieraścicca jaź, lešč (na hłybini viasła, nie bolš za mietr). Časam łovicca som, sudak, žerach, ščupak. Kali b nie zabaraniali, brakańjery źniščyli b usie vidy ryb, tamu pravilna, što dziaržava achoŭvaje rybnaje bahaćcie Prypiaci. Pieraroŭ jakraz znachodzicca na terytoryi Nacyjanalnaha parka «Prypiacki». I kamu, jak nie žycharam hetaj terytoryi, zachoŭvać daŭnija ramiostvy prodkaŭ!
