Uładzimir Arłoŭ
Aleś Paškievič.
Halina Dubianieckaja.
Słavamir Adamovič
Śpiavaje Aleś Kamocki
Usievaład Ścieburaka
Valžyna Ciareščanka.
Barys Piatrovič
Siarhiej Vieraciła
Siarhiej Sys
26 kastryčnika biełaruskamu «paetu-racstryhu, paetu-apokryfu», «žuraŭlinamu sercu Biełarusi» Anatolu Sysu spoŭniłasia b 55 hadoŭ.
Chaj i maŭkliva śviedčyć pra jaho śmierć pomnik z kryžam i hniazdom-ciarnovym viankom la skroni, što staić na hary nad Dniaprom, jaki štohod u dzień naradžeńnia absypajuć zołatam biarozy, jakomu pieradajuć pryvitańnie ź niabios apošnija ptuški, što spaźnilisia ź viartańniem ŭ vyraj, ale siońnia hučyć jaho Słova, jakoje naležyć Duchu.
Śviata paezii «Duch – heta, ludzi, Ja!» štohod źbiraje ŭ Haroškavie siabroŭ Anatola Sysa, litarataraŭ, amataraŭ jaho tvorčaści. U arhanizataraŭ śviata byli płany pravieści častku mierapryjemstva ŭ Brońnienskaj škole, u susiedniaj vioscy.
Ale napiaredadni vyjaviłasia, što heta niemahčyma, — maŭlaŭ, raptam pačała praciakać stol.
«Ale paeziju nie spynić, heta niepaduładna nijakim čynoŭnikam. Nibyta supracoŭniki MNS pakłapacilisia, kab na biełaruskich paetaŭ nie zvaliłasia časam stol u škole», — zaŭvažyŭ staršynia Sajuza biełaruskich piśmieńnikaŭ Barys Piatrovič.
Moža, i sapraŭdy taki pilny kłopat pra litarataraŭ, takoje trapiatlivaje i pavažlivaje staŭleńnie da ich vyjavilisia ŭ čynoŭnikaŭ paśla sustrečy kiraŭnika dziaržavy z paetami dy piśmieńnikami?
A inakš čym patłumačyć uvahu z boku miascovaj rečyckaj milicyi, ideołahaŭ i niejkich «ludziej u čornym», jakija nazirali jak za ŭskładańniem kvietak na mohiłkach, tak i za čytańniem vieršaŭ na padvorku doma Anatola?
Napeŭna, milicyja kłapaciłasia bieź miery, kab choć ničoha nie zdaryłasia z paetami, kab jany byli pad nadziejnaj abaronaj, i navat vołas z hałavy nie ŭpaŭ. Pryčym milicyja abaraniała paetaŭ dy piśmieńnikaŭ pa ŭłasnaj inicyjatyvie (bo ich ža nichto nie klikaŭ) što, kaniečnie, ciešyć.
Dzień byŭ niečakana soniečny. Usie stałyja ŭdzielniki śviata pryzvyčailisia, što časta Haroškaŭ sustrakaŭ dosyć nie haścinna: viecier, chaładeča, chmary, doždž ci śnieh. Siońnia ž nadvorje nadziva spryjała śviatu.
«Kožny raz, kali byvaju ŭ Haroškavie, mnie nie chočacca ŭžyvać słova «byŭ», tamu što tut usio nahadvaje pra jaho: hetaja jabłynia, i nadpis na bramcy. Kožny raz siudy prylataje ptušačka, siadaje tut na drevie, i mnie zdajecca, heta jaho duša prylataje siudy i radujecca, što jaho siabry pamiatajuć pra jaho, pryjazdžajuć u dzień narodzinaŭ. Anatol u apošnija hady časta sumavaŭ, ale zaŭsiody lubiŭ sustrakać siabroŭ tut, na hetym padvorku», - adznačyŭ Barys Piatrovič.
Takija ludzi, jak Anatol, žyvuć nie tolki ŭ svaje jubilei.
«Jany dychajuć navat paśla adychodu — svaimi radkami. Narodny paet Ryhor Baradulin pryśviaciŭ Anatolu vierš «Paet jak vir», nazyvaŭ jaho «paetam z bosaj dušoj». Jon sioleta adyšoŭ da Anatola, i niedzie jany pad hetym soncam napeŭna słuchać nas i bačać nas, bačać i čujuć toje, što robicca na našaj Biełarusi. Tamu davajcie nie tolki pamiatać, zhadvać i pieračytvać paetaŭ», — zaklikaŭ namieśnik staršyni Sajuza biełaruskich piśmieńnikaŭ Aleś Paškievič.
Uładzimir Arłoŭ padzialiŭsia ŭspaminami pra pieršuju svaju sustreču z Anatolem Sysam.
Toj jakraz tolki demabilizavaŭsia z vojska, zajšoŭ da Vincuka Viačorki, u jakoha načavaŭ Uładzimir Arłoŭ, i noč, da pieršych pramianioŭ sonca nie davaŭ im spać — čytaŭ vieršy, i svaje, i inšych paetaŭ.
«Časam jaho vieršy byli macniejšymi za vieršy inšych paetaŭ, jakija jon nam dekłamavaŭ. Choć tady jaho vieršy byli nie zaŭsiody daskanałyja, jašče niedaskanała była schoplena paezija jaho słovami, ale puls sapraŭdnaj paezii tam adčuvaŭsia», — dadaŭ piśmieńnik.
Kali paet byŭ u zienicie słavy, tahačasny ministr zamiežnych spraŭ Piatro Kraŭčanka zaprasiŭ jaho pačytać vieršy pierad rasijskim kaleham — ministram zamiežnych spraŭ Andrejem Kozyravym.
A toj vyjšaŭ i pračytaŭ vierš pra rasijskaha miadźviedzia — kab jon nikoli nie zabyvaŭsia, što tut Biełaruś, i jana nikoli nie budzie Rasijaj. «I voś hety moj uspamin pieraploŭsia i z trahičnymi padziejami va Ukrainie, i sa słovami Pucina, jaki dniami zajaviŭ pra toje, što rasijskamu miadźviedziu nichto nie ukaz, što jamu rabić i ŭ jakija lasy leźci. Ja adrazu ŭhadaŭ toje čytańnie vierša Anatola pierad rasijskim ministram», — padzialiŭsia Uładzimir Arłoŭ.
Svaimi uspaminami pra Sysa padzialiłasia «paetka tonkaj dušy» Halina Dubianieckaja i «muza hetaha śviata» Łarysa Ramanava.
Słavamir Adamovič uzhadaŭ, što Anatol «pry ŭsich svaich akcyjach, svajoj epatažnaści nie byŭ hatovy ŭdaryć čałavieka». Adnojčy jon zaŭvažyŭ u internackim pakoi Adamoviča žaleznyja nunčaki, i špurnuŭ ich za vakno. «Mnie jon lišni raz pakazvaŭ: pracuj sa słovam. Ja ŭ jaho heta pierajmaŭ — pracavać, pisać, varyć litaraturu», — padkreśliŭ paet.
Siaržuk Sys, jaki naradziŭsia ŭ susiedniaj Zaśpie, prezientavaŭ svaju novuju knihu «Pavuk», jakaja ŭbačyła śviet u vydaviectvie «Halijafy».
Pieśni na słovy Sysa, pra jaho i dla jaho prahučali ad Alesia Kamockaha i Valžyny Ciareščanki.
«Pamiać — heta nie skrušna, jak i Dziady, jakija nadychodziać. Pamiać — heta toje, što trymaje nas na hetaj ziamli. Pamiać i pra tych, chto sto hadoŭ tamu adyšoŭ, i zusim niadaŭna — jany stanoviacca ŭ adzin šerah. Niekatoryja paety i vydajuć šmat tamoŭ, majuć šmat zdabytkaŭ, traplajuć u antałohii, ale niečaha nie chapaje. Anatol Sys staŭ ŭ hety šerah niejak tak zasłužona, i ŭ panteonie miesca nibyta čakała jaho. Jon adrazu pisaŭ vybranaje. Jaho vieršy pieražyvuć hetuju epochu i zastanucca toj cahlinaj, na jakoj trymajecca mur našaj litaratury», — upeŭnieny Usievaład Ścieburaka.
