Rasijski paet, jaki amal 30 hadoŭ tamu emihravaŭ u Izrail, aŭtar harykaŭ — satyryčnych čatyrochradkoŭjaŭ — Ihar Hubierman, raspavioŭ ab prapahandzie RF u Izraili, hiebielsaŭskich mietadach «Pieršaha kanała» i pra toje, čamu «kožny čałaviek varty toj infarmacyi, jakuju ŭbiraje».
16 listapada Hubierman vystupić z tvorčym viečaram u kijeŭskim Domie mastaka.
— Ihar Mironavič, ź jakim nastrojem jedziecie va Ukrainu?
— Ja čakaju sustrečy z ukrainskaj publikaj, bo, pa-pieršaje, jana nikoli mianie nie padvodziła, zaŭsiody była vydatnaja — što ŭ Kijevie, što ŭ Charkavie, dzie ja źjaviŭsia na śviet, što — budziecie śmiajacca — u Daniecku… I pa-druhoje, bo Ukraina — kraina ŭnikalnaja, heta nievierahodnaja źjava!
— Pryjemna čuć…
— Nu a jak skazać inakš, kali taki kałasalny ryvok da svabody vy zrabili, dziŭny! Čakaju nie dačakajusia, kali da vas pryjedu i pahutaru z kijaŭlanami pra ŭsio, što adbyłosia ŭ vas za apošni hod: pra Majdan, pra vybar i vybary, pra toje, jak źmianilisia dziaržava i hramadstva… Ja ščyra vieru, što jany ŭžo ŭ lepšy bok źmianilisia, tamu što na tuju Ukrainu, jakaja pakazałasia śvietu ŭ 2014-m, uskładaju vialikija nadziei i vielmi za vas pieražyvaju.
— Vy sočycie za ŭkrainskimi padziejami?
- Viadoma! Jak usie narmalnyja ludzi, pieražyvaju z-za hetaj žudasnaj vajny, žadaju, kab chutčej jana skončyłasia, kab Ukraina nakiravałasia narešcie pa tym šlachu, jaki jana abrała, i spraŭdzilisia tyja spadziavańni, ź jakimi ludzi vychodzili na Majdan. Trymaju za vas kułaki i nie pierastaju zachaplacca tym, što vy ździejśnili!
— Ale navat tut, u nas, jość tyja, chto ličyć: nie było b Majdanu — nie było b vajny…
— Dziakuj Bohu, ja naležu da tych ludziej, jakija nikoli ŭ žyćci takoha nie skažuć, zapeŭnivaju vas! A voś pra toje, što hetaja vajna — najvialikšaje, najžachliviejšaje hłupstva, parvała stasunki dvuch narodaŭ — ukrainskaha i ruskaha, dy tak, što jany adnoviacca minimum praz pakaleńnie, a to i dva, kazaŭ i budu kazać.
Ja nie zambavany, nie padmanutu i nie zabłytany kramloŭskaj prapahandaj — na ščaście, my žyviom u epochu internetu i majem mahčymaść dostupu da roznych krynicach, možam znajści, vybrać, pračytać, supastavić — i razabracca, što da čaho. A naohuł, pierafrazujučy ŭsim viadomy vyraz ab narodzie i ŭradzie, chaču skazać: kožny čałaviek varty toj infarmacyi, jakuju jon ubiraje. Nu nielha voś tak prosta ŭziać i padsadzić, užyvić kamuści ŭ hałavu tuju dumku, jakaja nie maje šancaŭ u hetaj hałavie pryžycca, razumiejecie? Kali pavieryŭ čałaviek u raśpiatych niemaŭlataŭ i ukrafašystaŭ mifičnych, značyć, byli pieradumovy, nasieńnie patrapiła na dobruju hlebu, ź nieabchodnymi, tak by mović, uhnajeńniami…
— Vy daŭno žyviacie ŭ Izraili: jak tam staviacca da taho, što va Ukrainie adbyvajecca?
— Ja vam nie skažu za ŭsiu Adesu, usia Adesa vielmi vialikaja… Ja maju znosiny ŭ asnoŭnym z rasiejskamoŭnymi ludźmi, i va ŭsich vielmi roznyja mierkavańni i adčuvańni. Vy nie zabyvajcie, što my, ruskamoŭnyja, choć i ŭ Izraili žyviom, usio roŭna ŭ toj ci inšaj stupieni źjaŭlajemsia čytačami ruskamoŭnaj presy, hledačami rasijskaha telebačańnia…
Tamu ludziej, atručanych prapahandaj Pieršaha i inšych ideałahična padobnych kanałaŭ, tut, na žal, šmat. Nu, telebačańnie vielmi mahutna ŭ hetym płanie pracuje — tam ta-a-akija miarzotniki siadziać! I darečy, vielmi razumnyja i zdolnyja, nie budu nazyvać proźviščaŭ. Słovam, Hiebiels puściŭ vielmi hłybokija karani dziakujučy sučasnaj technicy, i paśladoŭniki jaho pracujuć paśpiachova.
— Ci nie sprabujecie spračacca i pierakonvać tych, chto im vieryć?
— A navošta? Kali čałaviek paddaŭsia i pavieryŭ, značyć, jon heta zasłužyŭ. Horka, viadoma, uśviedamlać, što jość ludzi, jakija takija ciomnyja, nieprachodnyja i drymučyja, ale, ź inšaha boku, chto pieraškadžaje im vyjści ŭ internet i pačytać infarmacyju na «Echa Moskvy», na ruskamoŭnych ukrainskich sajtach? Nichto. Dakładniej, jany sami. Im padabajecca vieryć u toje, u što jany vierać, i naŭrad ci heta lečycca.
— Va Ukrainie ŭ vas jość lubimyja miescy — dzie vam dobra, lohka, kudy chočacca pryjechać jašče i jašče? Moža, u Charkavie…
— U Charkavie — na žal, niama, chłusić nie budu. Mianie zaŭsiody i ŭsiudy da charkaŭca pryličvajuć, ale heta nie zusim tak: ja ŭ hetym horadzie tolki naradziŭsia i pieršyja vosiem dzion pražyŭ, a potym mama mianie zabrała. I, pa-mojmu, niama ŭžo toj radzilni na vulicy Sumskaj, a značyć, niama sensu śpiecyjalna tudy jechać, kab pahladzieć budynak, u jakim źjaviŭsia na śviet, i kamuści jaho pakazać. Pra sučasny Charkaŭ ja vielmi mała viedaju — chiba toje, što tam užo niama pomnika Leninu…
— …Upaŭ paraŭnalna niadaŭna…
— … Bajusia, nie sam upaŭ, Ania, — jaho vypuścili (śmiajecca). I vy viedajecie, ja da takich rečaŭ staŭlusia dvajaka: z adnaho boku, bronzavy Lenin ci Dziaržynski — heta niejki simvał epochi, jakaja niamała biady pryniesła i pakalečyła mnostva losaŭ, ź inšaha — heta ŭsio ž taki praca skulptara, i, vidać, daloka nie samaja horšaja, kali ŭžo stajaŭ stolki hadoŭ u vializnym horadzie na bačnym miescy. Mnie zaŭsiody škada pracy — čužoj, svajoj…
Voś u Maskvie, darečy, vydatna z usimi pravadyrami zrabili: źniali i pieranieśli ŭ śpiecyjalnaje miesca kala Parku kultury, dzie jany vydatna siabie pačuvajuć. I pamiać ab vyznačanym adrezku historyi zachoŭvajecca, i praca skulptaraŭ, i ŭ toj ža čas hetyja nieadnaznačnyja fihury ŭžo nie mazolać vočy. Nu, i ŭsio-tki vyjšła nie tak niepryhoža, jak u Narvie, dzie ja bačyŭ prybranaha z vačej dałoŭ Lenina z praciahnutaj rukoj — žałasnaj takoj, siročaj, na jakoj razhojdvajucca pjanyja padletki. Nie treba ŭsio ž źniščać skulptury, mnie zdajecca. Jany jak uspaminy: dobryja, drennyja, u kožnaha svaje…
— … Kala ich, być moža, chtości spatkańni pryznačaŭ…
— … Ci šaptaŭsia ab pasadžanym pry savieckaj uładzie siabru, mužu, žoncy — całkam ža nieviadoma, što pad hetym kałosam adbyvałasia. Simvał — vielmi tonkaja reč, hłyboka indyvidualnaja. I potym, vajavać treba nie z pomnikami, a ź śviadomaściu svajoj. Čas pazbaŭlacca ad hetaha šałupińnia rabskaha — nie tolki savieckaha, a šmatviakovaha. Skinuć jaho ciažka, ale možna, i Ukraina ŭžo pačała skidać i abtresvacca. Pryjšoŭ taki čas, i ja za vas rady — što dažyli, dačakalisia.
… Pra što vy ŭ mianie pytalisia? Pra lubimyja miescy? U Charkavie, jak ja ŭžo skazaŭ, niama, zatoje ŭ Kijevie jość. Vielmi lublu Andrejeŭski spusk, kudy pastajanna chadžu hladzieć žyvapis. Tam zaŭsiody žudasna cikava, i ŭ hety raz, daść Boh, pabyvaju abaviazkova.
— Suvieniry z Kijeva dadomu pryvozicie?
— Zrazumieła. U mianie ŭ kalekcyi — try ci čatyry karciny ŭkrainskich mastakoŭ, statuetka draŭlanaja… A jašče ž zapiski vydatnyja — ad čytačoŭ, jakija chodziać na kancerty! Praŭda, biez asablivaha zadavalnieńnia vymušany kanstatavać toj fakt, što z kožnym hodam maich čytačoŭ u załach usio mienš: nastaŭnikaŭ, navukoŭcaŭ, lekaraŭ, piensijanieraŭ… Mabyć, ekanamičnaja situacyja takaja, što im prosta niama jak kupić bilet. Navat pa vielmi demakratyčnaj canie… Ale ŭžo kali pryjdzie taki čytač, darviecca, jak kažuć, tady trymajsia: u jaho nie pytańni — zołata!
— Paru hadoŭ tamu była na vašym kancercie, i chtości z zały dasłaŭ paciešnuju cydułku: «Ihar Mironavič, jak pažyvaje vaš niamyty chier?».
— Tak-tak, pamiataju (śmiajecca). Mnie adrazu stała zrazumieła: heta pisaŭ chtości, chto pra mianie i majo łahierna-sasłanaje minułaje šmat čytaŭ, pryčym z dobrym pačućciom humaru čałaviek, pakolki nie nadryŭna-patetyčnaje štości spytaŭ nakštałt: «Jak ža vam udałosia vyžyć i nie złamacca u niečałaviečych umovach?», a pra chier niamyty. Ja lublu hetuju historyju raspaviadać, i kali znoŭ niechta spytaje, z zadavalnieńniem skažu: maŭlaŭ, nie chvalujciesia, pradmiet, pra jaki vy tak turbujeciesia, u poŭnym paradku, čaho i vam žadaju.
— A nahadajecie, jak jon usio ž taki da vas trapiŭ?
— Jašče ŭ Sibiry, u ssyłcy (u 79-m Ihara Mironaviča prysudzili da piaci hadoŭ łahieraŭ: za skupku kradzienaha, kab nie nadavać spravie palityčnaje adcieńnie), adzin etnohraf padaryŭ takuju štuku — u marža heta nie ciahlica, a kość. Napeŭna, chacieŭ pažadać, kab ja byŭ takim ža mocnym, nie viedaju… Ja spačatku dumaŭ u spalni jak suvienir paviesić, ale žonka skazała: «Ni ŭ jakim razie! U ciabie budzie kompleks niepaŭnavartaści» (śmiajecca), i my paviesili jaho ŭ kuchni.
Paźniej, kali vyrašałasia pytańnie ab emihracyi ŭ Izrail, ja spytaŭ u žonki: «Jak dumaješ, dazvolać chier niamyty vyvieźci?». — «Dy ty choć svoj vyviezi», — adkazała jana. A kali źjazdžali, ja taki ŭziaŭ jaho z saboj, ale mytnia nie prapuściła: «Heta pa viedamstvie Ministerstva kultury. Vyrabnaja kość, nie pałožana». Pryjšłosia pakinuć suvienir u Maskvie. Ale ja nie supakoiŭsia i adnojčy, pryjechaŭšy ŭ Rasiju, kupiŭ piać pałak kaŭbasy, zamaskiravaŭ jaho i ŭsio ž taki źvioz, nie kinuŭ na volu losu.
— Ščyra kažučy, u Kijevie vam naŭrad ci padorać što-niebudź padobnaje…
— Z Kijeva ja płanuju pavieźci sioje-toje bolš kaštoŭnaje — uspaminy pra toje, jak pahutaryŭ ź ludźmi, jakija žyvuć u krainie, jakaja apošnim časam vyklikaje ŭ mianie adno tolki pačućcio — zachapleńnie. I ź siabrami, zrazumieła, tamu što ja sustrakajusia ź imi nie tak časta — raz na dva-try hady, kali byŭ na hastrolach. Pasiadzieć ź imi, pahutaryć za čarkaj čaju — vielizarnaja raskoša.
— U vas tut jość ludzi, blizkija pa duchu?
— Dy amal rodnyja. Heta najtalenaviciejšy impresarya Sem Rubčynski, jaki — ja ŭžo kazaŭ jamu nieadnarazova — moh stać prafiesijanałam suśvietnaha ŭzroŭniu, a zamiest hetaha čamuści arhanizoŭvaje hastroli mnie (śmiajecca), litaratar Miron Piatroŭski… Nie budu dalej pieraličvać: bajusia nie nazvać i pakryŭdzić kaho. Skažu tolki, što ŭsich, chto mianie viedaje i pamiataje, rady budu ŭbačyć-pačuć.
— Pamiataje vas šmat chto, bolš za toje — niekatoryja vykarystoŭvali vašyja haryki jak łozunhi na Majdanie. Naprykład, na adnym z płakataŭ było napisana: «Navriad li v Božij płan vchodiło, čtoby niezriačich vieł mudiła».
— Surjozna? Nu, kali tak suprać minułaj vašaj ułady pratestavali, to dzie ž vy tam mudziłu znajšli? Złodziei i niahodniki byli, pryčym kałasalnaha maštabu, a voś hetaha jak raz nie było, pakolki, kali ty, kradučy, źbivajučy, źniščajučy, dajšoŭ da takich viarchoŭ, ty ŭžo nie mudziła, a padonak najvyšejšaj hildyi. Pryčym vielmi niedurny, kali zdoleŭ tak doŭha plavać na zakon i pry hetym znachodzicca va ŭładzie.
— Niadaŭna ŭ nas prajšli vybary narodnych deputataŭ, i hledziačy na ahitacyjnyja płakaty, ulotki, biłbordy, ja ŭspaminała voś heta vaša: «Odna miečta vsie žarčie i śvietlej, odnu nadieždu ludi nie utratili – čto vołki prievratiatsia v žuravlej i klinom uletiat k je…ni matieri!».
— I jak, palacieli?
— Nu tak. Chto na Maldzivy, chto na Kanary — sił nabracca, pierš čym pierajści da pracy ŭ parłamiencie …
— Voś bačycie: adna častka mary ŭžo spraŭdziłasia, a heta lepš, čym zusim ničoha (śmiajecca).
— Ukraina, jakoj vy tak zachaplajeciesia, pakul nie natchniła vas na vieršy?
— Nie, kankretna pra Ukrainu ŭ mianie ničoha niama, ale kali ŭ kancercie ja budu čytać što-niebudź ab svabodzie — viedajcie, heta i pra Ukrainu taksama. Hetyja dva paniaćci dla mianie ŭzajemaźviazany.
— Pra što vam ciapier čaściej za ŭsio pišacca, kali nie sakret?
— Nie sakret: pra staraść i Boha. Ci to praz uzrost (usio ž taki 78 hadoŭ — nie žartački!), Ci to praz pražyvańnie ŭ Izraili, dakładna nie skažu, ale hetyja dźvie temy — Haspodź i staraść — daminujuć.
— Niaŭžo tak sumna ŭsio, Ihar Mironavič?
— Čamu «sumna»? Staraść, miłaja maja, vydatnaja para: bačyš horš, ale hłybiej, razumieješ bolš, ale naškodzić kamu-niebudź užo składaniej, što taksama, biezumoŭna, vialiki plus. Staraść — heta jak raz toj uzrost, jaki nazyvajecca kvitniejučym. Va ŭsich niekrałohach…
