Časopis «Ruskaja płanieta» śćviardžaje, što pahutaryŭ z 27-hadovym žycharom Viciebska, jaki da niadaŭniaha času vajavaŭ u DNR. Atrymaŭšy ŭ chodzie bajoŭ kantuziju, jon viarnuŭsia ŭ Viciebsk na reabilitacyju.
— Mianie zavuć Siarhiej. Heta sapraŭdnaje imia — z takim imiem ničoha i prydumlać nie treba. Na vajnie byŭ pazyŭny «Najeźnik», — pačaŭ razmovu surazmoŭca.
— Čamu?
— Dy nie viedaju. Napeŭna, tamu što ja jak pryjechaŭ, adrazu zajaviŭ, što ŭnutry BTRa jeździć nie budu, tolki na brani. Heta pieršaje, čamu mianie baćka vučyŭ. Kazaŭ: «Unutry zharyš — i chavać budzie niama čaho. A z brani saskočyŭ — i žyvy!».
— Šmat biełarusaŭ vajuje na ŭschodzie Ukrainy?
— Sustrakajucca dosyć časta. To bok, heta nie ekzotyka. Ja b skazaŭ, paroŭnu z abodvuch bakoŭ, ale heta vielmi prybliznaja acenka.
Prosta ŭ Navarosii biełarusy raspylenyja — pryjechali pa roznych kanałach, vajujuć u roznych atradach… Na baku Kijeva jany bolš abjadnanyja, tamu što tudy jechali metanakiravana biełaruskija nacyjanalisty, jany adzin adnaho viedajuć.
Jašče ŭ pačatku leta šmat kazali pra biełaruski atradzie «Pahonia», jaki farmirujecca, kab vajavać na baku Kijeva. Potym pra jaho kazać pierastali. Ja tak razumieju, chłopcy ŭvajšli ŭ adzin z atradaŭ «Pravaha siektara» i źmianili nazvu, kab ich składaniej było vyličyć. Ale tam, la pravasiekaŭ, ja tak razumieju, biełarusy ŭsio ž razam trymajucca.
— Jak ty sam trapiŭ na ŭschod Ukrainy?
— Ja nie mahu heta raspavieści — ja padstaŭlu ludziej. Mahu skazać, jak nie patrapiŭ. Spačatku ŭ nas u Viciebsku stali źjaŭlacca ŭlotki ad imia RNA, jakija zaklikali jechać abaraniać Słaviansk. Šmat takich ulotak ja bačyŭ i kali pryjazdžaŭ u Minsk. Usiudy była adsyłka na hrupu «Ukantakcie», dzie, ułasna, i prachodziła viarboŭka. Ale ja nikoli nie daviaraŭ barkašaŭcam, tamu i nie staŭ ź imi źviazvacca. Trapiŭ ja tudy ŭžo paźniej, i adrazu ŭ Danieck — tam jak raz tady ŭsio pačynałasia.
— Tabie šmat płacili? Abiacańni pa apłacie naohuł vykonvali?
— Tak, davaj adrazu vyznačymsia. Ni ja, ni maje znajomyja nie jechali tudy pa hrošy. Ale i nie za idejaj. Tam naohuł da «idejnych» drenna staviacca. Jany jeduć, trymajučy ŭ hałavie niejki ramantyčny vobraz vajny. A paśla pieršaj pierastrełki ŭ ich niekalki dzion panos. U pramym sensie.
Ja skažu, chto tudy jechaŭ. Jechali tyja, chto nie znajšoŭ siabie ŭ žyćci tut. Kamu nie śviecić ničoha, akramia jak śpicca na miascovym zavodzie, ažanicca na niepryhožaj babie i pładzić dziaciej, jakim pryhatavany taki ž los. Chto nie moža vyrvacca z pravincyi, dzie ŭsio zastyła tak, jak było 20 hadoŭ tamu. Z tych biełarusaŭ, jakich ja tam sustrakaŭ, niama ni adnaho minčuka. Tamu što ŭ ich mientalitet inšy, jany inakš bačać žyćcio, u ich inšyja mahčymaści.
Ja dakładna viedaju, što minčanie byli na tym baku, u ŭkraŭ. Ale tam byli nacyjanalisty, z tych, što ŭ 90-ja pa Minsku ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami maršyravali. Surjoznyja chłopcy, tak. A tyja, chto jechaŭ, jak ja — z pravincyi, — jany nikoli da palityki dačynieńnia nie mieli. Jechali vajavać tamu, što nam rastłumačyli: tam budzie novaja kraina, i žyćcio ŭ joj možna budzie pačać nanova. Stać kimści. Kazali, što kali ŭsio skončycca, tym, chto pažadaje zastacca, daduć dom i ziamlu. Što my tam hierojami budziem, jak i ŭsie, chto za niezaležnaść zmahaŭsia. Viadoma, hrošy taksama abiacali, ale nie załatyja hory. Heta značyć jechali nie pa hrošy, jechali pa mahčymaść pierałamać svoj los.
— Z kim vam tam davodziłasia vajavać «plačom da plača»? Heta miascovyja? Najmity? Dobraachvotniki?
— U roznych rehijonach ŭsio pa-roznamu. Tam navat u dźviuch susiednich bajavych zonach usio moža być pa-roznamu. Jak było ŭ nas — prykładna 50 na 50. Heta značyć pałova miascovych, pałova pryjezdžych. Pryjezdžyja — u asnoŭnym z haradoŭ poŭdnia Rasii, dobraachvotniki. Šmat takich ža, jak my, chto zhubiŭsia pa žyćci, jakija siadzieli biez pracy. Heta ŭ Biełarusi ciabie pracaj zaŭsiody zabiaśpiečać, chaj u pravincyi i płaciać kapiejki, ale dziaržava pracu daść. A chłopcy, što pryjechali z, skažam, Kamyšyna, Saratava, Arenburha, raspaviadali, jak pa paŭhoda biez pracy siadzieli.
Adzin mnie kazaŭ: «U 90-ja chto biez pracy zastavaŭsia — u bryhadu da bandytaŭ išoŭ. Ale ciapier heta nie tema, tudy nie iduć. A Navarosija — heta tema, heta i ty pry spravie, i siamju možna prakarmić». Heta značyć narmalnyja takija chłopcy. I kamandzir narmalny. Jon rasiejec, adstaŭny major, słužyŭ u 14-j armii jak raz padčas kanfliktu ŭ Prydniastroŭje.
Adzinaje, čaho nam nikoli nie kazali, dyk heta adkul taja zbroja, jakoj my vajujem. Viedaju dakładna, što adsotkaŭ na 70% — ź miascovych razrabavanych arsienałaŭ. Ale byli i takija ŭzory, typu AK105, AK102, jakich va ŭkrainskaj armii nikoli nie było.
Ale my nie pytalisia. Mienš pytańniaŭ — mienš prablem.
Jašče rehularna davodziłasia sutykacca z kazakami — rasijskimi, u sensie. Jany na svaich hruzavikach ŭvieś čas tudy-siudy matalisia. Nie viedaju, čaho im na miescy nie siadziełasia. Ale my kazakam nie daviarali. Heta jany pierad telekamierami śmiełyja, a ŭ bai biahuć pieršyja. I hultajavatyja jany vielmi. Nam kamandzir zaŭsiody paŭtaraŭ: «Bolš potu — mienš kryvi». Voś my ziamlu i kapali. U nas zaŭsiody byli i asnoŭnyja akopy, blindažy, i zapasnyja. A kazaki nikoli ničoha takoha nie rabili. Kazali: «My nie mužyki, kab ziamlu ryć. Naša sprava — kavaleryjskaja ataka». A sami siadziać, šašłyki smažać.
— Čačency tam vajujuć? Praŭdu pra ich raskazvajuć?
— Nie viedaju, my nie pierasiakalisia. Čuŭ ja pra ich šmat, heta tak. Čuŭ samaje roznaje. Ale heta ž vajna. Čutki mohuć chadzić samyja nievierahodnyja, tak što ja ničoha nie skažu — nie chaču kazać, čaho nie bačyŭ sam.
— Što jašče zapomniłasia?
— Tam usie biaruć zakładnikaŭ. Heta prosta valuta takaja. Nie tolki sapiernikaŭ u pałon, ci tam chto raniej žoŭta-błakitny [ściah] vyviešvaŭ. Biaruć i prosta miascovych. Kolki razoŭ da nas pa dapamohu pryjazdžali! Pryjdzie žančyna, hadoŭ 50, i płača: «Chłopčyki, dapamažycie, susiedzi vuń vašy muža z synam adviali nočču. Viedaju, u milicyi miascovaj ich trymajuć, ale mianie nie puskajuć». Nu, jedziem, raźbirajemsia. Kažam, što hetyja miascovyja nam dapamahajuć, navošta vy ich zabrali? Naš atrad viedali, pavažali, tamu ludziej zaŭsiody adpuskali.
Jašče, pamiataju, u administracyi Makiejeŭki byŭ, baču — na pieršym paviersie, u paŭpadvale, čałaviek dziesiać siadzić, vočy zaviazanyja, ruki źviazanyja. Mužčyny ŭsie. Pytajusia, chto heta? Kažuć: «Ukropaŭ u pałon ŭziali». «I navošta jany vam? Abmianiaŭ by na svaich». «Niachaj papracujuć, adnaŭlajuć, što razburyli», — adkazvajuć. «Dyk jany ž u vas nie pracujuć, siadziać prosta», — ździviŭsia ja. Adkazali, što nie majho rozumu sprava.
— Stałyja abstreły mirnych rajonaŭ, damoŭ, škoł, jakija pakazvajuć pa televizary, heta praŭda ci prapahanda?
— Ni toje, ni inšaje.
Viadoma, nichto nie dziaŭbie z «Hradaŭ» metanakiravana pa žyłych kvartałach, ni ŭkry (rehularnaja armija), ni nachvardiejcy, ni my. Niama tam takoha. Dy i nie stolki tam va ŭsich bojeprypasaŭ, kab dziaŭbci ŭ bieły śviet, jak u kapieječku.
Viedajecie, kolki adna rakieta «Hradu» kaštuje? A rakieta «Urahanu» jašče ŭ dziesiać razoŭ daražej! Tak što niama takoha, kab rasstrelvać mirnych žycharoŭ admysłova. Ale kali, skažam, u dvary žyłoha doma minamiot pastavić i ahoń vieści, navat ŭsiaho dva-try streły, to adkaz, viadoma, prylacić. Prylacić tudy, adkul stralali. I, viadoma, u dom taksama trapić moža, i traplaje. Ja takoje mnostva razoŭ bačyŭ.
Naohuł, vielmi šmat hłupstvaŭ na vajnie robicca. Ale niekatoryja rečy ździŭlajuć. Naprykład, mohuć rujnavać usio, ale sotavaja suviaź budzie pracavać. Nie ŭsiudy, viadoma, ale ŭ asnoŭnym pracuje. Tamu što patrebna i apałčencam, i ŭkram. Ja za ŭvieś čas u zonie bajoŭ ni adnaho spadarožnikavaha telefona nie bačyŭ, jany tam prosta nie patrebnyja. Pry nieabchodnaści ŭ bolšaści vypadkaŭ pracujuć sotavyja.
Jašče voś što chaču skazać. Pacanom ja cikaviŭsia zbrojaj, čytaŭ šmat pra heta. Čytaŭ, naprykład, što kučnaść ŭ AK mocna mienšaja, čym u amierykanskaj M16. A tam zrazumieŭ — łuchta ŭsio heta! Kali pruć na tvaju tranšeju, ty navat sam ź jaje nie vysoŭvaješsia — padniaŭ nad brustvieram ruki z aŭtamatam i pališ ŭ bok sapiernika, a sam jaho navat nie bačyš. Nazyvajecca «pryciskać ahniom», pakul svaje nie padtrymajuć. Jakaja tut nafih kučnaść?
— Ty vierniešsia ŭ Danieck?
— Viarnusia. Ale, mabyć, tolki da viasny. Usio roŭna zimoj nichto vajavać nie budzie.
Heta tolki Čyrvonaja armija ŭ Vialikuju Ajčynnuju zimoj vajavała. A takija atrady, jak u DNR, u ŁNR, jany zimoj nie vajujuć. Ja viarnusia, tamu što ja nie darabiŭ svaju spravu.
