Ja b nikoli nie napisała Vam hety list, kali b nie adna akaličnaść — u mianie jość nadzieja, što na ŭsio skazanaje Vy pahladzicie nie z pazicyi čynoŭnika. Vaš unuk i maje dzieci vučacca ŭ adnoj ustanovie adukacyi, bolš za toje, maja dačka — u paralelnym kłasie. Na maje listy čynoŭnikam zaŭsiody prychodzić adkaz u vyznačany zakonam termin, ale hramadzianam patrebnyja nie adkazy, a rašeńni.
Čynoŭniki bačać płany i normy, mamy i dziaduli — žyvych dziaciej i ich prablemy.
Anatol Afanaśjevič, ja pračytała ŭ navinach pra Vašuju zaniepakojenaść tym, što Biełaruś adstaje pa kolkaści hadzin, navučalnych dzion u hodzie ad suśvietnych lidaraŭ adukacyi. I pryviali ŭ prykład šerah krain, naprykład, Japoniju, dzie vučacca 260 dzion u hodzie. «Kali hetuju situacyju nie papraŭlać, to my možam pačać vypuskać u žyćcio niekankurentazdolnaje pakaleńnie», — papiaredzili Vy Saŭmin u svajoj spravazdačy.
Ščyra Vam skažu, ja vielmi spałochałasia. Maja dačka try dni ź piaci zakančvaje navučańnie ŭ škole ŭ 14.10, paśla jana jedzie ŭ zvyčajnuju muzyčnuju škołu da 14.40 i zajmajecca tam z «fortačkaj» da 18.10, dadomu viartajecca nie raniej čym u 19.00. U 20.00 jana siadaje rychtavać chatniaje zadańnie na zaŭtra pa čatyroch-piaci pradmietach. Ja padumała: «Boža moj! Japoncy dakładna kamikadze!» i pačała čytać pra japonskuju sistemu adukacyi.
Anatol Afanaśjevič, Vy nie skazali Saŭminu, što ŭ Japonii pačatkovaja škoła składajecca z 6 kłasaŭ, dzie vučacca da 12 hadoŭ, kolkaść urokaŭ u dzień nie bolš za čatyry pry praciahłaści 45 chvilin, i chatnich zadańniaŭ u ich pačatkovaj škole nie zadajuć zusim. Ja pieraličyła našy piatyja i šostyja ŭroki, a taksama praduhledžanyja sanitarnymi normami dźvie hadziny na damašniuju rabotu (darečy, časta treba bolš za dźvie), suadniesła hety abjom ź japonskaj madellu, i ŭ mianie vyjšła, što našy dzieci vučacca bolš, čym japonskija, na 59 dzion. Prašu Vas uličyć hetuju infarmacyju, kali Vy surjozna ličycie, što prablema jakaści adukacyi vyrašajecca kolkasnymi pakazčykami.
Vy taksama pryviali ŭ prykład Francyju i taksama tolki ŭ kantekście kolkaści dzion navučańnia, ale ŭ Francyi razam z pavieličeńniem dzion u najbolš talenavitych vučniaŭ jość mahčymaść skončyć siaredniuju adukacyju sa stupieńniu bakałaŭra. Da vučniaŭ, u zaležnaści ad zdolnaściaŭ, prymianiajecca indyvidualny padychod u navučańni. Vaša prapanova zabaranić šaścihodkam naviedvać dziciačyja sady, kali niama miedycynskich pakazańniaŭ, i adpravicca ŭ škołu — indyvidualnyja asablivaści dziciaci nie ŭličvaje. A Vy ž sami pryznali, što jakaść padručnikaŭ i lohkaść zasvojvańnia materyjału heta vostraja prablema. Nie kožny dziciačy rozum zdolny jaje pieraadoleć u 6 hadoŭ.
Chacieła źviarnuć Vašu ŭvahu na inšy aśpiekt prablemy padručnikaŭ. Ja ŭziała ŭ susiedki šali, kab pravieryć, ci adpaviadaje zhadanym normam vaha zaplečnika piacikłaśnika. Varta zhadać, što susiedka — studentka dzionnaha adździaleńnia 4-ha kursa pieduniviersiteta i nastaŭnik pa sumiaščalnictvie. Z-za deficytu kadraŭ na staŭku pracujuć i inšyja dziaŭčaty ŭ jaje hrupie. Usie sa zhody dekanata, zrazumieła. Ci dazvolać pracavać treciakurśnikam, kali Vy pavialičycie kolkaść hadzin navučańnia, voś u čym pytańnie. A šali pakazali poŭnuju adpaviednaść z normaj — 3 kh. Ščyra, ja paśpieła padumać «značyć, tak i treba», ale nastaŭnica padniała na śmiech naiŭnuju maci: «Dy viedajuć jany vydatna, kolki važać hetyja rancy, i pad heta normy padhaniajuć, 10—15% vahi dziciaci, nu-nu».
Anatol Afanaśjevič, tady ja zrabiła pa-inšamu. Ja pakłała ŭ svoj zaplečnik 10% svajoj vahi, 6 kiłahramaŭ (nie toj vypadak, kali pa-žanočamu padmanieš), nadzieła na 1,5 hadziny i zrabiła vysnovu — tak nie treba. Kožny ŭ Minadukacyi zrobić takuju vysnovu, kali praviadzie nad saboj taki prosty ekśpierymient. I heta jakraz taja prablema, vyrašyć jakuju možna «biez stvareńnia jakich-niebudź pracoŭnych hrup» — treba prosta vydavać achvotnym padručniki ŭ elektronnym vyhladzie.
Ja horača padtrymlivaju skazanaje Vami ab raźmierkavańni — «škole patrebien dobry nastaŭnik, a nie dačaśnik». Ale viedajecie, pa maich acenkach, sprava nie tolki ŭ ciakučcy. U kłasie majho starejšaha syna ŭ toj ža ŭstanovie adukacyi niezadavolenyja jakaściu vykładańnia adnaho z pradmietaŭ baćki źviarnulisia da kłasnaha kiraŭnika z hetym pytańniem. Nam patłumačyli, što nastaŭnik «pracuje pa raźmierkavańni i zamianić jaho nielha». Vielmi durnaja situacyja atrymałasia, choć i na dva hady. Ź inšaha boku, u nas była talenavitaja nastaŭnica pa anhielskaj, jakaja paśla adpracoŭki syšła ŭ pierakładčyki. A heta ŭžo sumnaja situacyja.
Ja pacikaviłasia, jak u Japonii, Anatol Afanaśjevič. Daviedałasia, što prafiesija nastaŭnika vielmi prestyžnaja ŭ suviazi z vysokaj zarpłataj. Kab stać nastaŭnikam, akramia vyšejšaj adukacyi treba dadatkova zdać na licenziju, a potym jašče pry pryjomie na pracu ŭ škołu rada škoły ładzić ekzamien siarod kandydataŭ, kab vybrać najlepšaha. Ja nie budu kazać Vam niepryjemnyja rečy, ahučvać prachadny bał u naš piedahahičny ŭniviersitet, Vy jaho sami viedajecie. Mnie tolki zdajecca, što situacyja «zaličany ŭsie abituryjenty, jakija padali zajavy» — heta pierabor. Ja dumaju, heta niejak źviazana z pytańniem pra kolkaść hadzin. Prabačcie za drenny ton, ale ŭspomniŭsia aniekdot «try razy patłumačyŭ, užo sam zrazumieŭ, a jany nie razumiejuć».
Anatol Afanaśjevič, Vy pravilna adznačyli tryvohu nastaŭnikaŭ biełaruskaj movy. Ja chacieła b dadać, što Vaš unuk i maja dačka vučacca va ŭstanovie adukacyi ź biełaruskaj movaj navučańnia, ale vymušanyja nabyvać konturnyja karty, atłasy, pracoŭnyja sšytki pa pradmietach na ruskaj movie ŭ suviazi z tym, što na biełaruskaj ich nie vydajuć naohuł ci małym tyražom. Darečy, pra toje, što baćki zaniali «pazicyju inšych naziralnikaŭ», baćki źviartalisia pa hetym i inšych pytańniach u Minadukacyi, ale, jak ja ŭžo kazała vyšej, my atrymlivajem adkazy ŭ vyznačany zakonam termin, a nie rašeńni.
Anatol Afanaśjevič, da kanca hetaha lista ja sama stała kamikadze i skažu apošniaje.I Vy, i my, baćki, adnolkava razumiejem, što
jakaść adukacyi nie palapšajecca ad pavieličeńnia kolkaści hadzin. Jakaść adukacyi palapšajecca mietodykami, indyvidualnym padychodam i padrychtavanymi kadrami.
A pavialičyć kolkaść hadzin možna tolki dla prykryćcia biaździejnaści abo niepłaciežazdolnaści ŭ vyrašeńni hetych pytańniaŭ. Dyk voś, Anatol Afanaśjevič, viedajcie — karol hoły!
