U Rasii prachodzić maštabnaja reforma achovy zdaroŭja, u asnovie jakoj pierachod da strachavoj miedycynie. Pakul ź vidavočnych nastupstvaŭ — masavyja zvalnieńni i zakryćcio balnic. Niezadavolenyja lekary arhanizoŭvajuć maštabnyja akcyi pratestu. Ci mahčymaja ŭ Biełarusi reforma achovy zdaroŭja pa prykładzie rasijskaj, čamu biełaruskim balnicam niavyhadny ciažkija chvoryja? Na ŭmovach ananimnaści raspavioŭ lekar adnoj ź biełaruskich balnic.
Adny straty
— Jakija prablemy sistemy biełaruskaj achovy zdaroŭja vy aceńvajecie jak najbolš surjoznyja?
— U nas niavyhadna lačyć ciažkaha chvoraha. Adna sprava, kali pastupaje chvory, naprykład, z apiendycytam — apiendykc vydalili, chvoraha vypisali. I zusim inšaja historyja, kali pastupaje pacyjent ź ciažkim zachvorvańniem. Jon budzie lažać miesiac, i jaho lačeńnie «źjeść» pałovu miesiačnaha biudžetu balnicy. Dla balnicy takija chvoryja niavyhadnyja, i kali jość mahčymaść ich sapchnuć niekudy…
— Pačakajcie. Što značyć «śpichnuć»? Što značyć «nie vyhadna» — što za vyznačeńnia va ŭmovach biaspłatnaj miedycyny?
— Biaspłatnaj, ale nie dla biudžetu dziaržavy, pravilna? Na balnicu vyłučajecca niejkaja suma hrošaj, i, zrazumieła, što jana abmiežavanaja i moža stać jašče mienšaj — kurs dalara źmianiŭsia abo padaraželi niejkija pasłuhi. Ale ŭ lubym vypadku, biudžet vydzieleny i jon, jak kavałak piraha, u vas u rukach.
I voś pastupaje pacyjent, jaki patrabuje bolš srodkaŭ, čym zvyčajny chvory. Takich pacyjentaŭ moža być dziesiać, a moža — dvaccać. Nichto ž nie viedaje, što adbudziecca? Zdarycca hrypoznaja pnieŭmanija, i pastupić vialikaja kolkaść takich chvorych. A biudžet ža zaviarstany…
— Davajcie na kankretnym prykładzie. Pastupiŭ ciažki chvory — jak prachodzić lačeńnie? Uličvajučy jaho košt i abmiežavanaść biudžetu, balnica pačynaje ekanomić na lačeńni?
— Dla čaho ŭ špitali administracyja? Kab trymać i nie puščać.
— Nie razumieju — što značyć «trymać i nie puščać»? Doktar choča pryznačyć jakija-niebudź leki, a jamu nie dazvalaje administracyja?
— Zhodu na pryznačeńnie chvoramu darahich lekaŭ prymaje kansilium z udziełam pradstaŭnikoŭ administracyi balnicy. Namieśnik hałoŭnaha ŭrača moža skazać: «Ja nie dam hetyja leki!». Heta naša štodzionnaść.
— Jak heta «nie dam», kali chvory maje patrebu mienavita ŭ hetym lekach?
— Nu i što?.. Administracyja skaža, što nie treba. A kvalifikacyju ŭrača, jaki nastojvaje na takim lačeńni, možna pastavić pad pytańnie. Takija rečy adbyvajucca. I potym — chto choča svarycca z kiraŭnictvam balnicy? U nas byli situacyi, kali ŭrač vypisvaŭ darahija leki, i pacyjent navat atrymlivaŭ ich, tamu što jano zastałosia ad pamierłaha napiaredadni chvoraha. Ale administracyja daviedałasia, i lekar atrymaŭ vymovu za taki «fokus».
Ja chaču skazać, što ciažkija chvoryja — heta, na samaj spravie, prablema dla balnicy, jakaja funkcyjanuje ŭ miežach biaspłatnaj sistemy achovy zdaroŭja — takoj, jak biełaruskaja. U strachavoj miedycynie ŭsio pryncypova inakš, tamu što za pacyjentam iduć hrošy.
Roznyja hrošy, u zaležnaści ad sistemy strachavańnia, ale ŭ lubym vypadku, balučaje dla balnicy — nie škoda, a prybytak. Tak, vydatki treba tłumačyć — čamu ty užyŭ tuju ci inšuju taktyku. A ŭžyvać treba maksimalna efiektyŭnaje lačeńnie i stratehiju.
Balnicy vyhadna lačyć takoha chvoraha, i jana nikudy jaho nie śpichnie, tamu što lačeńnie apłačvajecca strachavoj kampanijaj. U Biełarusi razmovy ab strachavoj miedycynie iduć z pačatku 1990-ch, ale razmovami tak usio i zakančvajecca.
Miortvyja dušy
— Davajcie vierniemsia da situacyi ź ciažkim chvorym. Administracyja balnicy admoviła ŭ darahich lekach — što potym?
— Vypisvaje mienš efiektyŭny preparat.
Ale razumiejecie, pytańnie ŭ kryteryjach efiektyŭnaści. Jak jaje acanić? U biełaruskaj sistemie statystyki vielmi šmat chłuśni. I na hetaj chłuśni ŭsio budujecca. Skažam, była ŭ nas epidemija śvinoha hrypu, ale my nie viedajem dakładnaj statystyki — kolki ŭsiaho pamierła ludziej, u jakoj balnicy pamierła bolš, a dzie mienš. A kali niama dakładnych dadzienych, nielha skazać, chto pracavaŭ bolš efiektyŭna, chto mienš.
— Vy chočacie skazać, što sami lekary nie viedajuć statystyki?
— Nie. My nie viedajem statystyki. Tamu što ŭ Biełarusi statystyka nie zajaŭnaja, a dyrektyŭnaja. To bok pa roznych zachvorvańniaŭ my nie pavinny vyjści za miežy peŭnaj kolkaści śmiarotnych vypadkaŭ. U advarotnym vypadku my ich chavajem pad inšymi dyjahnazami. Tak-tak, heta naša štodzionnaść. Heta naš paŭsiadzionny žach.
U nas nielha pamirać ad pnieŭmanij, nielha pamirać ad infarktaŭ, ad cukrycy — taksama nielha.
I paśla taho, jak my «schavali» śmierci ad infarktaŭ, vychodziać vialikija načalniki i kažuć, što, maŭlaŭ, my pieramahli infarkt. Choć na samaj spravie heta nie adpaviadaje rečaisnaści. Ale kali my chočam adpaviadać jeŭrapiejskim pakazčykach — a my chočam, i jašče jak chočam! — Treba vykarystoŭvać voś takija mietady.
Davajcie ja vam raspaviadu historyju z pankreatytam. Hety dyjahnaz stavicca da vostraj chirurhičnaj patałohii, jakuju taksama staranna kantralujuć. U Minsku, pavodle aficyjnaj statystyki, śmiarotnaść ad vostraha pankreatytu «imkniecca da nula». Tym rehijonam, jakija sprabujuć padać adnosna sumlennuju statystyku — kali niama sumlennaj statystyki, jak źmianić situacyju i jak zrazumieć, na što treba paŭpłyvać ŭ pieršuju čarhu? — pahražajuć sankcyjami.
— Jakimi?
— Nu jak. Pryjeduć i buduć raźbiracca, čamu drenna lečać.
— A jak adbyvajecca hety razbor?
— Nu … (śmiajecca) Vy bačyli, jak prezident raźbirajecca na naradzie pa drevaapracoŭcy? Ci pa niejkaj inšaj halinie? Nu voś i ŭ nas tak.
Ale vierniemsia da pankreatytu. Kali aficyjnaja statystyka rapartuje, jak usio dobra, u hety ž čas u našym biełaruskim miedycynskim časopisie «Naviny chirurhii» drukujecca artykuł patołahaanatamaŭ ab tym, što ŭ Minsku za try hady pamierła ad pankreatytu bolš za 200 čałaviek. Heta značyć, što patołahaanatamy pisali navukovuju pracu, sprabujučy praanalizavać śmiarotnaść bolš za 200 čałaviek, tady jak pavodle aficyjnaj statystyki hetych pamierłych prosta niama!
Tak, vy pieramahli pankreatyt! Tolki chvoryja pra heta nie viedajuć. I praciahvajuć pamirać.
Mnohija sučasnyja zachvorvańni mianiajuć svaju formu, praciakańnie. Kali jość realnaja statystyka, možna realna aceńvać situacyju i sprabavać ŭpłyvać. Heta tyčycca pnieŭmanij, cukrycy, suchotaŭ, mnohich inšych zachvorvańniaŭ… I ŭ tych krainach, dzie jość praŭdzivaja statystyka, buduć zmahacca i sapraŭdy dapamahać pry ŭźniknieńni hetych zachvorvańniaŭ — mianiać taktyku, vyvučać novyja padychody i leki. Ale my hetaha nie daviedajemsia — ni ab novych formach zachvorvańniaŭ, ni ab kolkaści śmierciaŭ. Tamu što ŭ nas pa statystycy usio dobra. Chiba što jaki-niebudź lekar, jaki cikavicca, daviedajecca, što sučasnaja miedycynskaja navuka ŭžo pačała vykarystoŭvać, i budzie prasoŭvać heta, jak novaje słova ŭ miedycynie.
I ničoha nie mianiajecca, kali kazać pra sistemu — sistema biełaruskaj achovy zdaroŭja nie mianiajecca naohuł. My ŭsimi siłami sprabujem zachavać savieckuju sistemu, choć jana nie adpaviadaje ni sučasnym technałohijam, ni sučasnym padychodam. U niečym jana prosta dzikaja. Dać usim usio niemahčyma. Hety padychod nie efiektyŭny. Heta raspyleńnie srodkaŭ. My dali ŭsim usio, a pacyjentu ź ciažkim zachvorvańniem srodkaŭ moža nie chapić. Ich i nie chapaje.
Toje ž tyčycca chvorych z redkimi zachvorvańniami. I tych, kaho naša sistema achovy zdaroŭja pryznała «bieśpierśpiektyŭnymi» — naprykład, ankałahičnych chvorych.
U kut
— Maja znajomaja, lekar, kaža, što samaje lepšaje i jakasnaje lačeńnie ŭ Biełarusi atrymlivaje toj, chto skardzicca.
— Dakładna tak.
Pakolki ŭ Biełarusi niama realnaj statystyki, na padstavie jakoj my možam sudzić ab efiektyŭnaści sistemy, u nas jość, tak by mović, svoj mietad acenki — skarhavy kantrol. Usie skarhi pa fakcie aceńvajucca jak praŭdzivyja, i my pavinny zrabić usio, kab skaržnik zastaŭsia zadavoleny.
Ale ja pavinien skazać voś što. Kali sistema achovy zdaroŭja zastałasia bieź źmien, to biełaruskaja miedycyna raźvivajecca. Jakija pośpiechi ŭ transpłantałohii! My na ŭvieś śviet prahučali, kali paśpiachova pierasadzili piečań byłomu dyrektaru «Masad». Jość ruch u niejrachirurhii, ankałohii — jość!
Kiepska, što siaredni ŭzrovień miedycyny zastajecca žudasna cnatlivym: taja ž paliklinika, «chutkaja dapamoha» — toje, z čym čałaviek sutykajecca ŭ paŭsiadzionnym žyćci. Viadoma, pytańnie ŭ tym, jak heta ŭsio funkcyjanuje.
Skažam, u vas zabaleła serca, vy pryjšli da terapieŭta. Jon vas adpraŭlaje da kardyjołaha, a tam čarha, i kab zrabić analiz, taksama čarha… Heta vielmi doraha — puskać pacyjenta voś pa takim kole.
— A jak pavinna być?
— Chaciełasia b, kab čałaviek, kali jon prychodzić z banalnymi skarhami da lekara, adrazu byŭ ahledžany biez nakiravańnia da śpiecyjalistaŭ i kab usie nieabchodnyja analizy byli adrazu zroblenyja i nieŭzabavie ž, a nie praź niekalki dzion. Kab prostyja zvaroty adbyvalisia pa pryncypie «adnaho akna». Heta ŭsio možna zrabić! I zrabić užo siońnia! Ale ŭ nas nie tak — u nas kuplajuć darahi aparat, začachlajuć, staviać u kut i nie karystajucca.
— Ale čamu?
— Doraha. Niama raschodnych materyjałaŭ. I znoŭ-taki — niama kryteryjaŭ efiektyŭnaści.
— Ale ž ci nie treba davać spravazdaču za pracu aparata?
— Nie viedaju. Kali začachlajuć, značyć, nie treba. Pytańnie ŭ inšym: a što doktar ad hetaha atrymaje?
— Nu jak?! Bolš jakasnyja daśledavańni!
— Ale ž jaho zarobak nie źmienicca! Zarobak zastaniecca raniejšym.
Usia naša sistema nie nacelena na toje, kab zaachvočvać rost prafiesijanalizmu — navošta knižki kuplać (vielmi darahija, darečy), navošta ŭdaskanalvacca?
Kali ty dobry doktar, to ŭ ciabie budzie 60 čałaviek. U kiepskaha — 40. A zarobak adnolkavy. Nu i navošta staracca? Bolš viedaješ, bolš pracuješ. A navošta?
Ale ŭsio dobra
— Na dumku adnaho ź lekaraŭ, jość try prablemy ŭ biełaruskaj miedycynie: pacyjenty, jakija ŭsio viedajuć, absłuhoŭvajučy piersanał, jaki ŭpeŭnieny, što ŭsio viedaje lepš lekara, i tvaje kalehi, ź jakimi vielmi składana damovicca, kali patrebna niejkaja pracedura. Maja surazmoŭca zmahła papiaredzić infarkt, zrabiŭšy nieabchodnaje daśledavańnie, ź ciažkaściu uhavaryŭšy kalehu-lekara pravieści jaho. A kali b nie ŭhavaryła?
— Chvory moh pamierci. A jaho śmierć «schavali b». Jana b rastvaryłasia ŭ čaradzie takich ža śmierciaŭ. I zrazumieć, što heta «nieabaviazkovaja śmierć» moža tolki prafiesijanał. Tady jak na publiku buduć zmahacca z čerhami ŭ paliklinikach…
Ź inšaha boku: siadzić hety lekar, asabliva sastareły. Jon usio žyćcio ŭ miedycynie. Nijakaha ahieńčyka ad čarhovaha vyratavańnia žyćcia ŭ im užo niama. Jon prosta robić svaju spravu. I voś jaho prosiać zrabić niešta zvyšuročna, to bok za miežami jaho pracoŭnaha času abo zaćvierdžanaj ministerstvam nahruzki, jakuju jon vykanaŭ. Prosiać biaspłatna, naturalna. Charakterna, što prosić nie hałoŭny lekar, i nie načmied, jaki vyrašaje «hłabalnyja pytańni» i nie zajmajecca takoj «drabnicaj», jak vyratavańnie kankretnaha žyćcia.
My kažam, što ŭ lekara šmat pustoj pracy. A heta ž i jość šlach da prafiesijnaha «vyharańnia». Lekar stračvaje dačynieńnie da realnaj spravy.
Tak, terapieŭt na pryjomie nikoha nie ratuje i navat redka kamu dapamahaje — jon afarmlaje dakumientacyju.
— Dobra, a jak ža pacyjenty? Chiba jany nie pavažajuć, chiba jany nie ŭdziačnyja?
— Nakont padziaki pacyjentaŭ, heta vielmi redka. Adzinki dziakujuć. Banalnaje «dziakuj» pačuješ redka. Čaściej pišuć skarhi.
— Jak vy aceńvajecie reformu achovy zdaroŭja, raspačatuju ŭ Rasii? Ci mahčyma niešta padobnaje ŭ Biełarusi?
— U pieršuju čarhu, ja nie viedaju takich ludziej u Biełarusi, jakija mahli b zaniacca reformaj. U nas čaściej prablemy zašumlivajuć. Dy i navošta reformy? Lubaja reforma — heta ryzyka. Zrazumieła, što niama hrošaj (a reformy zaŭsiody ładziać, tamu što nie chapaje hrošaj). Ale jak ža sacyjalnaja adkaznaść pierad miedykami, pacyjentami, jakija ŭ vyniku reform mohuć paciarpieć? Navošta reformy? I tak sydzie!
Pa-druhoje, u vyniku reformaŭ u Biełarusi, ja ŭpeŭnieny, stanie tolki horš. Budzie bardak i błytanina. Tamu što bolšaja častka našych śpiecyjalistaŭ ad arhanizacyi achovy zdaroŭja praktyčnaha dośviedu nie majuć. Adna sprava — spuskać źvierchu pustyja zahady, inšaja sprava — realnaja dziejnaść. I jašče — a dzie ŭ nas prafiesijnyja supolnaści lekaraŭ, jakija adkarektavali b usie šurpataści, jakija supravadžajuć lubyja reformy?
Toje, što dekłarujuć siońnia čynoŭniki maskoŭskaj achovy zdaroŭja — pravilna i razumna. Ale ž dyjałohu z samimi lekarami nie było! Lekaraŭ nichto nie pytaŭsia, voś što drenna. Mierkavańnie praktykujučaha lekara nikoha nie cikavić, što ŭ Rasii, što ŭ Biełarusi.
Na samaj spravie ŭ balnicy paśla pacyjenta druhi hałoŭny čałaviek — heta ŭrač, jaki lečyć. Nie hałoŭny ŭrač, nie načmied, a doktar, jaki vyrašaje, što treba chvoramu. A ŭ nas chvory atrymlivaje toje, što jość u hetaj balnicy, a nie toje, što jamu treba. Vielmi składana čynoŭnika-administratara ŭ balnicy pierakanać u niejkich dziejańniach i rašeńniach, jakija kaštujuć dadatkovych hrošaj, dadatkovaj uvahi i jakija vychodziać za ramki jaho viedaŭ časoŭ navučańnia ŭ mieduniviersitecie. Choć jość arhanizatary-navatary, ale ich chutka vyžyvajuć, tamu što jany niazručnyja: chodziać, tuzajuć, patrabujuć… Spačatku heta vydatna, a potym pačynaje nadakučać. I ad takich pazbaŭlajucca.
— U nas ža taksama jak byccam sprabujuć niešta zrabić. Pamiatajecie prapanovy Tozika ab płatnych vyklikach «chutkaj dapamohi»?
— Pa-mojmu, usie hetyja razmovy — absalutna pustoje. Ale navat kali heta adbudziecca na praktycy, to što? Nu, budziecie vy płacić hrošy, ale chiba vy atrymajecie za ich adekvatnuju dapamohu? Nie ŭpeŭnieny. Možacie atrymać, kali pryjedzie narmalny doktar. A možacie i nie atrymać, kali pryjedzie niedastatkova kvalifikavany doktar abo jaki stamiŭsia daščentu ad zvyšuročnaj pracy, abo «vyharały» na ništo. I vy budziecie vyklikać «chutkuju dapamohu» jašče trojčy za noč, tamu što vaša prablema nie vyrašana. U toj ža Maskvie byŭ vypadak, kali žančynu piać razoŭ «chutkaja dapamoha» nie advoziła ŭ balnicu, pakul taja nie pamierła ad pnieŭmanii.
Akramia taho, lačyć možna na roznym uzroŭni i z roznym vynikam. Infarkt mijakarda možna apieravać, možna pravodzić karanahrafiju, a možna lačyć pa-staromu, abiazbolvańniem. Ale ŭ nas karanahrafija jość tolki ŭ bujnych balnicach, u rajonnych i mnohich haradskich (navat kali jany zajmajucca lačeńniem infarktu) jaje niama naohuł. Heta značyć, što infarkt lečać ŭsio. A administracyja patrabuje dobraj statystyki. Ale dobraja statystyka moža być tam, dzie jość abstalavańnie i ludzi, jakija ŭmiejuć im karystacca. Dla hetaha treba vučycca, jeździć na stažyroŭki. Ale ŭ nas, kali i pasyłajuć kudy, to vielmi redka.
I voś tak adbyvajecca prafiesijnaje «vyharańnie». Tak, ty možaš niešta čytać, da niečaha imknucca. Nu i što? My, kažuć tabie, tak nie lečym. My pa-inšamu lečym. My lečym ajčynnymi preparatami. I ŭsio ŭ nas dobra.
