Redkaja paroda čarapach — ełseja biełahorłaja (Elseya albagula), pradstaŭniki jakoj zdolnyja dychać zadam, chutka całkam źniknie, kali čałaviectva nie zrobić zachadaŭ dla jaje vyratavańnia, paviedamiŭ daśledčyk z Univiersiteta Džejmsa Kuka Džejsan Šafier na pasiadžeńni departamienta Aŭstralii pa pytańniach navakolnaha asiarodździa.
Kłaaka hetych čarapach zdolnaja absarbavać kisłarod. Aryhinalny sposab dychańnia dazvalaje žyviołam pravodzić doŭhi čas pad vadoj. Takoje asiarodździe pražyvańnia dazvalaje im być mienš uraźlivymi dla drapiežnikaŭ. Ale vykarystańnie rek čałaviekam pieratvaryła ŭmovy pražyvańnia ełsei ŭ praktyčna nieprydatnyja dla žyćcia.
Hałoŭnym miescam raśsialeńnia čarapach siońnia źjaŭlajecca aŭstralijskaja raka Konars, jakaja stanovicca ŭsio mieniej prydatnym asiarodździem dla hetaj parody, adznačaje časopis Scientific American. Sielskaja haspadarka i hornazdabyŭnaja pramysłovaść sapsavali jakaść vady ŭ race, što praktyčna nie daje šancaŭ dla vyžyvańnia maładym asobinam. Papulacyja darosłych čarapach padaje padčas šlubnaha pieryjadu, kali žyvioły adpraŭlajucca na pošuk pary, sprabujuć pieraleźci praz płaciny, padajuć ź ich i hinuć. A kładki jajek, jakija ŭ hetaha vidu adbyvajucca tolki na 20-m hodzie žyćcia, źniščajucca z-za pavieličeńnia kolkaści sielskaj žyvioły na prylehłych da raki terytoryjach.
Ekśpiert ličyć, što apošnim prydatnym asiarodkam isnavańnia dla čarapach zastajecca vada ŭ race Konars. Jon zaklikaŭ pamienšyć jaje technahiennaje vykarystańnie: spynić budaŭnictva płacin i abmiežavać vadazbor dla štata Kvinślend na paŭnočnym uschodzie Aŭstralii.
Vučony maje namier praciahvać vyvučać unikalnuju parodu i ŭžo šukaje finansavańnie dla vyratavańnia novych papulacyj. «Hetyja čarapachi mohuć dychać svaimi azadkami, chiba heta nie nadzvyčajna?» — žartam usklikaje Šafier, i ŭžo surjoznym tonam adznačaje, što «ŭ hetaha vidu prosta niama anałahaŭ — kali my pramarhajem tendencyju, jakaja skłałasia, my stracim jašče adnu parodu niepaŭtornych naščadkaŭ dynazaŭraŭ».
