Biełaruś rastvaryłasia ŭ Sajuznaj dziaržavie Rasii i Kitaja, našu terytoryju zasialili kitajcy, piśmovaja biełaruskaja mova stała narkotykam… Viktar Marcinovič napisaŭ raman-fantaziju, jaki staŭ biestseleram.
Pieršy nakład «Movy» raskupili za dva miesiacy. Adrazu vypuścili druhoje vydańnie. Za Marcinoviča hałasujuć rublom.
Raman «Mova» — nie litaratura dla intelektuałaŭ. Narkotyki, seks, zbroja, vybuchi… Usio ŭ miežach scenaroŭ da sučasnych bajevikoŭ. Tolki ź biełaruskim kałarytam. I kino atrymałasia b cudoŭnaje.
Časta havorać pra toje, što ŭ Biełarusi pa-biełarusku nie čytajuć. Adny heta źviazvajuć z tym, što movaj karystajucca zusim mała ludziej. Inšyja kažuć, što niama dobraj litaratury, i patrabujuć čytvo dla mas. Voś kniha Marcinoviča takoj i atrymałasia — masavaj.
«Movu» nazvali 7 ekśpiertaŭ. Darečy, letaś jaho «Sfahnum» taksama trapiŭ u dziasiatku najlepšych knih pa viersii «NN».
U Ludmiły Rubleŭskaj sioleta vyjšli druhaja i treciaja knihi tryłohii ab Prancišu Vyrviču — «Avantury studyjozusa Vyrviča» i «Avantury drahuna Pranciša Vyrviča». Niekatoryja ekśpierty adznačali adrazu abiedźvie knihi. Chtości tolki zaklučnuju. My nie stali vynosić kožnuju ŭ asobnuju pazicyju.
Siarod inšych aŭtaraŭ, jakich čaściej uzhadvali, — Viktar Kaźko, Vasil Bykaŭ, Hienadź Buraŭkin, Ryhor Baradulin. Apošnija dva piśmieńniki sioleta adyšli ad nas. Knihu «Vušacki słovazbor Ryhora Baradulina», jakaja letaś stała Knihaj hoda, sioleta pieravydali. I jana trapiła ŭ lik samych pradavanych u «Akademknizie».
Z hoda ŭ hod u ekśpiertaŭ vysokija pazicyi zajmaje kłasika, pieravydańni knih biez kupiur, vydańnie spadčyny. I značna mienš — maładaja litaratura. Debiutnyja knihi faktyčna adsutničajuć: nazvali tolki paetyčnyja zborniki Antona Rudaka i Taćciany Niadbaj. Ale heta vysokaja acenka ich.
Trojčy ŭzhadvaŭsia pierakład na biełaruskuju movu knihi Śviatłany Aleksijevič «Čas sekand-chend». Kniha paznačana 2013 hodam, ale realna da čytača jana trapiła tolki sioleta. Toje ž i z knihaj Paŭła Sieviarynca «Biełaruskaja hłybinia». 5 ekśpiertaŭ nazvali pierakład «Pryhodaŭ Šerłaka Chołmsa» Konan Dojła. Praca, jakuju robiać Hanna Jankuta i časopis pierakładnoj litaratury «Prajdziśviet», — uzornaja i nieabchodnaja.
Sioleta ekśpierty nazvali 84 vydańni z amal troch dziasiatkaŭ vydaviectvaŭ (pieravažnaja bolšaść — pryvatnyja).
Lidaram pa kolkaści zhadanych knih sioleta stała dziaržaŭnaje vydaviectva «Biełaruskaja navuka». Siarod niedziaržaŭnych — «Knihazbor». Raznastajnaść knižak, nazvanych ekśpiertami, daje aryjenciry dla čytačoŭ.
Vynikovy rejtynh padajecca pavodle padliku bałaŭ pa dziesiacibalnaj škale. Za kožnaje pieršaje miesca ŭ śpisie naličvajecca 10 bałaŭ, za druhoje — 9 i h.d. U vypadkach kniharniaŭ — pa vynikach prodažaŭ.
Dziasiatka najlepšych knih 2014 hoda vyhladaje tak:
1. Viktar Marcinovič. Mova. — Minsk: Knihazbor. — 48 bałaŭ.
2. Vasil Bykaŭ. Likvidacyja. Biez cenzury. — Minsk: Miedyjał. — 33.
3. Hienadź Buraŭkin. Nahavarycca z zorkami. — Minsk: Knihazbor. — 28.
4. Viktar Kaźko. Čas źbirać kości. — Minsk: Knihazbor. — 24.
5. Vasil Bykaŭ. Miortvym nie balić. — Minsk: Miedyjał. — 23.
6. Śviatłana Aleksijevič. Čas sekand-chend: kaniec čyrvonaha čałavieka / Pierakład z ruskaj Cichana Čarniakieviča, Valeryja Strałko. — Minsk: Łohvinaŭ. — 22.
7. Baradulin Ryhor. U nieba piechatoju. — Minsk: Miedyjał. — 19.
8—9. Artur Konan Dojł. Pryhody Šerłaka Chołmsa / Pierakład z anhlijskaj Hanny Jankuta, Kaciaryny Macijeŭskaj i inš. — Minsk: Knihazbor;
Ryhor Baradulin. Sny sasny. — Minsk: Halijafy. — pa 18.
10. Ludmiła Rubleŭskaja. Avantury studyjozusa Vyrviča. / Avantury drahuna Pranciša Vyrviča. — Minsk: Vydaviecki dom «Źviazda»;
Alaksandr Nadsan. Vybranaje / Ukł. Iryny Bahdanovič. — Minsk: Knihazbor. — pa 17.
Andrej Chadanovič, paet, staršynia Biełaruskaha PEN-centra:
1. Vacłaŭ Haveł. Žyćcio ŭ praŭdzie / Pierakład z češskaj Siarhieja Smatryčenki, Julii Smatryčenka. — Vilnia: Łohvinaŭ.
2. Artur Konan Dojł. Pryhody Šerłaka Chołmsa.
3. Hienadź Buraŭkin. Nahavarycca z zorkami.
4. Anton Rudak. Vierchni horad. — Minsk: Knihazbor.
5. Pavieł Hiule. Vajzer Davidzik. / Pierakład z polskaj Maryny Šoda. — Vilnia: Łohvinaŭ.
6. Alhierd Bacharevič. Dzieci Alindarki. — Minsk: Halijafy.
7. Anton Francišak Bryl. Jan Jałmužna: kazka. — Minsk: Knihazbor.
8. Ludmiła Rubleŭskaja. Avantury Studyjozusa Vyrviča / Avantury drahuna Pranciša Vyrviča.
9. Siarhiej Dubaviec. Sini karabiel u błakitnym mory płyvie. — Minsk: Kaŭčeh.
10. Taćciana Niadbaj. Sireny śpiavajuć džaz. — Varšava: Połackija łabirynty.
Michaś Kazłoŭski, krajaznaviec, redaktar almanacha «Kuferak Vilenščyny»:
1. Ludmiła Rubleŭskaja. Avantury drahuna Pranciša Vyrviča.
2. Andrej Fiedarenka. Ciša. — Minsk: Mastackaja litaratura.
3. Masiej Siadnioŭ. Vybranyja tvory / Ukł. Lidzii Savik, Kastusia Ćvirki. — Minsk: Knihazbor.
4. Alaksandr Nadsan. Vybranaje.
5. Valancin Taŭłaj. Vybranyja tvory. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
6. Mikoła Łupsiakoŭ. Vybranyja tvory. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
7. Barys Krepak. Viartańnie imionaŭ: narysy pra mastakoŭ. U 2 kn. Kn. 2 — Minsk: Mastackaja litaratura.
8. Mikałaj Machnač. Doŭhaja daroha da svabody / Ukł. Michasia Čarniaŭskaha. — Minsk: Technałohija.
9. Artur Konan Dojł. Pryhody Šerłaka Chołmsa.
10. Ściapan Niekraševič, Mikoła Bajkoŭ. Ruska-biełaruski słoŭnik. — Smalensk: Inbiełkult.
Ludmiła Rubleŭskaja, piśmieńnica, litahla-dalnik haziety «SB. Biełaruś Siehodnia»:
1. Vasil Bykaŭ. Likvidacyja. Biez cenzury.
2. Ryhor Baradulin. Sny sasny. — Minsk: Halijafy.
3. Viktar Šnip. Tutejšaja tuha. — Minsk: Čatyry čverci.
4. Andrej Fiedarenka. Ciša.
5. Jury Stankievič. Bramnik zaŭždy samotny. — Minsk: Halijafy.
6. Viktar Marcinovič. Mova.
7. Franc Siŭko. Edem. — Minsk: Mastackaja litaratura.
8. Raman Śviečnikaŭ. Roma jedzie. — Vilnia: Łohvinaŭ.
9. Dzianis Marcinovič. Žančyny ŭ žyćci Uładzimira Karatkieviča. — Minsk: Čatyry čverci.
10. Anton Rudak. Vierchni horad.
Lavon Barščeŭski, pierakładčyk:
1. Turaŭskaje Jevanhielle. Faksimilnaje vydańnie. — Minsk: Nacyjanalnaja biblijateka Biełarusi.
2. Ryhor Baradulin. Sny sasny.
3. Hienadź Buraŭkin. Nahavarycca z zorkami.
4. Nił Hilevič. Zbor tvoraŭ u 23 tamach. — Minsk.
5. Viktar Kaźko. Čas źbirać kości.
6. Taćciana Barysik. Žančyna i leapard. — Minsk: Knihazbor.
7. Viktar Marcinovič. Mova.
8. Aleś Bialacki. Irtutnaje srebra žyćcia. Prałoh. Natatki pravaabaroncy.
9. Siarhiej Dubaviec. Sini karabiel u błakitnym mory płyvie.
10. Aleś Kraŭcevič. Kraina pahraničča. — Smalensk: Inbiełkult.
Alaksandr Fiaduta, daśledčyk litaratury:
1. Historyja biełaruskaj litaratury XX stahodździa. U 4 tamach 6 knihach. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
2. Śviatłana Aleksijevič. Čas sekand-chend: kaniec čyrvonaha čałavieka / Pierakład z ruskaj Cichana Čarniakieviča, Valeryja Strałko. — Minsk: Łohvinaŭ.
3. Vasil Stoma. Majo miastečka. — Minsk: Limaryus.
4. Viktar Marcinovič. Mova.
5. Ja adzavusia! Kniha pra Kalinoŭskaha i Kasinieraŭ Svabody / Ukł. Siarhiej Paniźnik. — Minsk: Limaryus.
6. Teresa Hołub. Letapis žyćcia i tvorčaści Arkadzia Kulašova / Vydańnie druhoje, papraŭlenaje i dapoŭnienaje. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
7. Ludmiła Rubleŭskaja. Tryłohija ab Prancišku Vyrviču.
8. Mikałaj Malinoŭski. Kniha ŭspaminaŭ / Pierakład z polskaj Janiny Kisialovaj. — Minsk: Limaryus.
9. Maksim Bahdanovič. Tvory / Ukł. Jurasia Paciupa. — Minsk: Mastackaja litaratura.
10. Artur Konan Dojł. Pryhody Šerłaka Chołmsa.
Michaś Skobła, paet, daśledčyk litaratury:
1. Viktar Kaźko. Čas źbirać kości.
2. Alaksandr Łukašuk. Viartańnie nacyjanalista. — Minsk: Halijafy.
3. Siarhiej Abłamiejka. Nastalhija. — Minsk: Halijafy.
4. Pavieł Sieviaryniec. Biełaruskaja hłybinia. — Vilnia: Łohvinaŭ.
5. Harodnia X—XX stst. Karaleŭski horad z pravincyjnym losam. Pšemysłaŭ Baravik, Juryj Hardziejeŭ i inš. — Harodnia: Haradzienskaja biblijateka.
6. Vasil Bykaŭ. Miortvym nie balić. — Minsk: Miedyjał.
7. Baradulin Ryhor. U nieba piechatoju.
8. Nił Hilevič. Epihramy.
9. Arsień Lis. Vybranaje. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
10. Anatol Trafimčyk. 1939 hod i Biełaruś: nieviadomaja vajna. — Minsk: Januškievič.
Aleh Dziarnovič, historyk:
1. Knižnaja spadčyna Francyska Skaryny: Kniha Byćcia; Kniha Vychad; Kniha Lavit; Kniha Ličby; Kniha Druhi Zakon. Faksimilnaje vydańnie / Adk. red. Aleś Suša. — Minsk: Nacyjanalnaja biblijateka Biełarusi.
2. Knižnaja spadčyna Biełarusi: z fondaŭ Nacyjanalnaj biblijateki Biełarusi / Skład. Aleś Suša. — Minsk: Biełaruskaja Encykłapiedyja.
3. Viktar Kaźko. Čas źbirać kości.
4. Alaksiej Šałanda. Tajamničy śviet biełaruskich hierbaŭ. Šlachieckaja hieraldyka Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. — Minsk: Januškievič.
5. Druck: Druck i Druckaja vołosť (kniažiestvo) v IX—XII vv., letopiś drievnich słojev, kniaźja Druckije i ich vładienija v XIII—XVIII vv., riemiesło, promysły, torhovla (po dannym archieołohii, numizmatiki, piśmiennych istočnikov), pamiatniki architiektury i objekty turizma / Volha Laŭko i inš. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
6. Nadzieja Vysockaja. Radziviłły. Nieśviž. Zamok. — Minsk: Biełaruś.
7. Trafimčyk Anatol. 1939 hod i Biełaruś: zabytaja vajna.
8. Bacharevič Alhierd. Nijakaj litaści Alhierdu B. — Minsk: Halijafy.
9. Aleś Arkuš. Miascovy čas. — Połackaje lada.
10. Biełaruś v hody Piervoj mirovoj vojny (1914—1918): sbornik dokumientov / Skł. Vadzim Urubleŭski i inš. — Minsk: Biełaruś.
Valeryj Pazdniakoŭ, historyk:
1. Nadsan Alaksandr. Vybranaje.
2. Alena Šaćko. Kołokoła i kołokolnyje zvony pravosłavnych chramov zapadnych riehionov Biełarusi: istorija i sovriemiennosť. — Biełastok: Orthdruk.
3. Viktar Lachor. Vojennaja simvolika biełorusov. Znamiena i mundiry. — Minsk: Charviest.
4. Ludmiła Chmialnickaja. Sihizmund Jurkovskij — fotohraf iz Vitiebska. — Minsk: Čatyry čverci.
5. Biełaruskaja daŭnina. Vypusk 1 / Pad red. Ju.Mikulskaha. — Minsk.
6. Dučyc Ludmiła, Klimkovič Iryna. Jazyčnictva staražytnych biełarusaŭ. — Minsk: Charviest.
7. Unus pro omnibus. Vałovičy ŭ historyi Vialikaha Kniastva Litoŭskaha XV —XVIII stst. — Minsk: Miedysont.
8. Andrej Miacielski. Zabytaja Alba. Očierk istorii zahorodnoj riezidiencii Radziviłłov pod Nieśvižiem. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
9. Historyja Navahrudka — z hłybiń viakoŭ da našych dzion / M. P. Kaściuk i inš — Minsk: Biełstan.
10. Jury Hardziejeŭ. Cyvilna-vajskovyja paradkavyja kamisii ŭ Vialikim Kniastvie Litoŭskim u časy Čatyrochhadovaha sojma (1789—1792). — Smalensk: Inbiełkult.
Paŭlina Vituščanka, kniharnia «Łohvinaŭ», Minsk:
1. Viktar Marcinovič. Mova.
2. Raman Śviečnikaŭ. Roma jedzie.
3. Śviatłana Aleksijevič. Čas sekand-chend: kaniec čyrvonaha čałavieka.
4. Ryhor Baradulin. U nieba piechatoju.
5. Pavieł Sieviaryniec. Biełaruskaja hłybinia.
6. Tuve Jansan. Niebiaśpiečnaje leta / Pierakład sa šviedskaj Alesi Bašarymavaj. — Minsk: Źmicier Kołas.
7. Volha Hapiejeva. Sumny sup. — Minsk: Halijafy.
8. Siarhiej Dubaviec. Sini karabiel u błakitnym mory płyvie.
9. Adam Hłobus. Apaviadańni roznych hadoŭ. — Vilnia: Łohvinaŭ.
10. Vacłaŭ Haveł. Žyćcio ŭ praŭdzie.
Aleś Kvitkievič, internet-kniharnia Prastora.by:
1. Arłoŭ Uładzimir. Ad Połacka pačaŭsia śviet. — Minsk: Ryftur.
2. Viktar Marcinovič. Mova.
3. Jonas Lušar. Viasna barbaraŭ / Pierakład ź niamieckaj Iryny Hierasimovič. — Minsk: Papierus.
4. Vasil Bykaŭ. Likvidacyja. Biez cenzury.
5. Artur Konan Dojł. Pryhody Šerłaka Chołmsa.
6. Hienadź Buraŭkin. Nahavarycca z zorkami.
7. Sara Łundbierh. Vita Biełaja Kreska / Pierakład sa šviedskaj Nadziei Kandrusievič. — Minsk: Knihazbor.
8. Vilhielm Haŭf. Karlik Nos / Pierakład ź niamieckaj Uładzimira Papkoviča. — Minsk: Halijafy.
9. Anatol Butevič. Pamiž Kniastvam i Karonaj. — Minsk: Vydaviecki dom «Źviazda».
10. Alaksandr Kraŭcevič. Kraina pahraničča.
Volha Kłyčkova, «Akademkniha», Minsk:
1. Michaił Vałodzin. Naš staryj dobryj Vaviłon. — Minsk: Miedyjał.
2. Viktar Marcinovič. Mova.
3. Vasil Bykaŭ. Miortvym nie balić. Biez cenzury.
4. Vasil Bykaŭ. Likvidacyja. Biez cenzury.
5. Vušacki słovazbor Ryhora Baradulina / Ukł.Natalli Davydzienka. — Minsk: Knihazbor.
6. Śviatłana Alesijevič. Čas sekand-chend.
7. Viktar Lachor. Vojennaja simvolika biełorusov. Znamiena i mundiry.
8. Osvoboždienije Biełarusi 1943—1944 / V. Abuturaŭ, A. Litvin i inš. — Minsk: Biełaruskaja navuka.
9. Michaś Ramaniuk. Biełaruskija narodnyja stroi. 2-je vydańnie. — Minsk: Dzianis Ramaniuk.
10. Volha Papko. Portriety kniaziej Radziviłłov: iz kollekcii kniazia Konstantina Hohienłoe-Šillinhśfiursta. — Minsk: Zimaletto.
Aleś Mazanik, Imbryk.by i «Knižny kirmaš»:
1. Vasil Bykaŭ. Miortvym nie balić. Biez cenzury.
2. Vasil Bykaŭ. Likvidacyja. Biez cenzury.
3. Ryhor Baradulin. U nieba piechatoju.
4. Hienadź Buraŭkin. Nahavarycca z zorkami.
5. Anatol Hryckievič. Ściahi Oršy. — Minsk: Vydaviec Alaksiej Varaksin.
6. Anatol Trafimčyk. 1939 hod i Biełaruś: zabytaja vajna.
7. Viktar Marcinovič. Mova.
8. Alaksandr I. Backiel. Majontak ryby. — Minsk.
9. Vilejski paviet / Ukł. Siarhieja Makareviča, Dzianisa Kanieckaha. — Minsk: Halijafy.
10. Sieviaryn Kviatkoŭski. Jak stać biełarusam. Sto historyj. — Minsk.
Najlepšyja knihi papiarednich hadoŭ
2013 — Vušacki słovazbor Ryhora Baradulina.
2012 — Uładzimir Arłoŭ, Źmicier Hierasimovič. Kraina Biełaruś. Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Ilustravanaja historyja.
2011 — Adam Babareka. Zbor tvoraŭ u 2 tamach.
2010 — Uładzimir Karatkievič. Ładździa rospačy. Pieršaje niepadcenzurnaje vydańnie.
2009 — Aleh Łatyšonak. Nacyjanalnaść — biełarus.
2008 — Hałasy z-za niebakraju: antałohija paezii śvietu ŭ biełaruskich pierakładach XX st. Układalnik Michaś Skobła.
2007 — Pavieł Sieviaryniec. Listy ź lesu.
2006 — Jury Turonak. Madernaja historyja Biełarusi.
