Niekalki dzion tamu «Naša Niva» paviedamlała ab źniknieńni zasnavalnika krajnie vostraha sajta 1863x.com. Dahetul nijakich źviestak ab jaho miescaznachodžańni znojdziena nie było. Sajt pierastaŭ abnaŭlacca, a jahony tvorca, viadomy pad internet-psieŭdanimam Jhon Silver spyniŭ pisać u svaje akaŭnty ŭ sacsietkach.
«Naša Niva» akazałasia ŭ niazvykłaj situacyi. Litaralna za niekalki dzion da źniknieńnia Silviera my ŭziali ŭ jaho intervju. Jano musiła pajści ŭ adzin z majskich numaroŭ papiarovaha tydniovika.
My nie viedajem, čamu i kudy Silvier źnik i spadziajomsia na lepšaje.
Dajom jahonaje apošniaje intervju całkam, u niepryčasanym, u pryncypie, vyhladzie, adno ź niaznačnymi skarotami. U intervju Silvier raskazvaŭ ab pryčynach svajoj tatalnaj ananimnaści, svaim bačańni raźvićcia padziej vakoł Biełarusi i zaklikaŭ da biaźlitasnaści da vorahaŭ Ajčyny. Aceńvajcie jaho intervju sami.
«Usie hetyja bliščy, ramanavy i h.d. – «burbałki na bałocie»
— Jak pažyvaje sajt? Kolki ciapier naviedvańniaŭ? Što čytajecca lepiej za ŭsio?
— Kali ščyra, bo kryzis paŭpłyvaŭ i na mianie, to apošnija try miesiacy sajt vioŭsia nie tak aktyŭna, jak chaciełasia b. Ale z pačatku krasavika ja staŭ na ściežku darmajeda, i tamu budu nadavać bolš uvahi prajektu. Ciapier naviedvalnaść na ŭzroŭni 1500 unikalnych naviedvalnikaŭ u sutki.
Kali brać statystyku, to top-3 artykułaŭ budzie vyhladać tak:
2. Historyja vykryćcia Dyjanava
3. Historyja pra kazakoŭ na słužbie rasijskaj vyviedki
— Ty nie vydalaješ navat kamienty zusim zvarjaciełych amataraŭ «ruskaha śvietu». Čamu?
— Nie zaŭsiody paśpiavaju ŭsio prahladać i adsočvać. A časam karysna dla kantrastu bačyć uporataje tryźnieńnie rašystaŭ. Heta vyklikaje vyćvieražalny efiekt i pakazvaje, z kim my majem spravu. Ja ŭ teoryi za svabodnyja kamientary na ŭsich resursach, ale z-za «volhinskich botaŭ» ciažka farmavać atmaśfieru narmalnych abmierkavańniaŭ na palityčnych sajtach.
— Tabie ŭvohule što bolš padabajecca — pisać hruntoŭnyja teksty albo rabić materyjały, jakija raspalać bolšy srač?
— U teoryi — vialikija teksty, ale dla ich treba zasieści za pracu na adzin-dva, a to i try dni bieź pierapynku. Na žal, nie zaŭsiody ŭdajecca. Srač padabajecca ŭ tym vypadku, kali chto-niebudź naryvajecca. U našym miedyjnym asiarodździ isnuje kuča tusovačak, jakija ŭtulnieńka abrastajuć mocham. Mnie padabajecca hety moch zryvać. Niachaj usie vychodziać z zony kamfortu — heta raźvivaje.
— Jak dumaješ, «kanapnyja zmahary», jakija abiacajuć pazabivać adzin adnaho ŭ kamientach, uvohule zdolnyja na niejkija dziejańni pa-za miežami Internetu? A kali zdolnyja, to jak ich na takoje mabilizavać?
— Tak, ja dumaju peŭny adsotak hatovy na dziejańni. Dla mabilizacyi treba sfarmavać u ich śvietapohladzie vyrazny pasył, navošta heta treba. Čałaviek idzie na dziejańnie tady, kali viedaje, navošta jamu heta. Navošta nam «katać vatu»? Kab zaŭtra pad voknami nie kłalisia «Hrady». Voś kali dać vybar, što kali siońnia ty dasi pa musie razdatčyku sssraŭskich ściažkoŭ, a zaŭtra nie ŭbačyš «zialonych čałaviečkaŭ», to 90% adekvatnych ludziej adrazu ž pojdzie vyłoŭlivać hetych «hłuchaniamych».
— Ty pisaŭ Sašy Ramanavaj, što vy ź joj nie kalehi. Udakładni, čamu?
— Ja nie žurnalist. I Saša Ramanava, kali ščyra, nie vielmi pachodzić na žurnalista. Jana sprabuje zarablać na «anłajn-časopisie», jaki kosić pad anałahičnyja rasijskija vydańni dvuchhadovaj daŭniny. Ja ž svajoj karavaj movaj z šmatlikimi pamyłkami pišu ŭ 90% vypadkach pra palityku, jakuju Ramanava vielmi nie lubić. Dy i naohuł, usie hetyja Bliščy, Ramanavy i h.d. – «burbałki na bałocie». U adsutnaści narmalnaj rynkavaj ekanomiki ŭ Biełarusi ŭvaha prykoŭvajecca nie tolki da prafiesijanałaŭ, ale i prosta da tych ludziej, jakija nie lanujucca niešta rabić. Mianie heta taksama datyčyć. Moj prajekt — fihnia ŭ paraŭnańni ź inšymi jeŭrapiejskimi, zachodnimi abo rasijskimi vydańniami.
— Uvohule, jak tabie bačycca stan siońniašniaj biełaruskaj žurnalistyki? Na što padobnyja, pa-tvojmu, našy ciapierašnija ŚMI? I kamu daviaraje piersanalna Džon Silvier?
— Stan biełaruskaj žurnalistyki, viadoma ž, nikčemny. Ja ŭvohule nie razumieju tych ludziej, jakija iduć na žurfak, bo rynku narmalnaha niama. Žurnalist, jak ja baču, moža siabie narmalna prakarmić, pracujučy tolki ŭ dvuch-troch vydańniach. Adpaviedna, i jakaść kantentu padaje. Na Zachadzie supracoŭnik moža tydzień ci bolš pracavać nad svaim artykułam, pieramiaščacca pa śviecie, zakuplać dla siabie ŭsiu patrebnuju techniku. Jon mabilny, sučasny, maje mnostva suviaziaŭ i kantaktaŭ. A našych vypusknikoŭ paśla VNU nakiroŭvajuć u maleńkija rajonnyja harady za 2 miljony pracavać. Tamu ŭsia sumlennaja žurnalistyka trymajecca na idejnych ludziach, jakija i «Rołtanam» hatovyja charčavacca, tolki b rabić svaju spravu. A takich zaŭsiody adzinki.
Nakont taho, što čytaju — starajusia jak maha bolš krynic achoplivać. «Naša Niva», «Biełaruski partyzan», Chartyja, Radyjo Svaboda, Radyjo Racyja, Jeŭraradyjo, Generation.by, Mieduza, The Huffington Post. Raniej vielmi lubiŭ Lentu.ru, pakul Halina Cimčanka nie syšła. Z novych biełaruskich miedyja padabajecca Ideaby.org: jany imknucca rabić razumny i cikavy časopis, zyču im pośpiechu. A naohuł — chaj usio robiać svaje ŚMI.
— Ty davaŭ mahčymaść naviedvalnikam sajta padtrymać tvoj prajekt materyjalna. Jak pośpiechi z hetym, kolki ŭžo zakinuli hrošaj?
— Ja niejmavierna ŭdziačny tym ludziam, jakija nie paškadavali svaich hrošaj, i dasłali ich mnie. Ja žadaŭ nie nažycca, a pryciahnuć uvahu da idei kraŭdfandynhu. Bo ŭsia naša apazicyjnaja palityka i niezaležnaja žurnalistyka trymajecca na hrantach zachodnich krain. Ale kali my chočam prabiełaruskija miedyja, partyi i palitykaŭ — my pavinny pryvyknuć samim ich finansavać. Pahladzicie na Navalnaha, jaki paśpiachova jaki hod źbiraje hrošy dla pracy svajho Fondu pa baraćbie z karupcyjaj. Nam treba vučycca hetamu.
Usiaho mnoj było sabrana kala 150 dalaraŭ, čaho jak raz i chapiła dla techničnych patreb prajekta na doŭhi čas (chostynh, damien i h.d.). Paśla dadzienaj sumy ja ŭžo hrošy nie klančyŭ i zharnuŭ kampaniju, bo chaj čytačy svaje resursy lepš adašluć biełaruskim chłopcam u ATA. Ale kali metanakiravana pracavać u hetym kirunku, to, dumaju, całkam realna źbirać siaredniuju miesiačnuju zarpłatu biełarusa (śmiajecca).
— Ty płanuješ zarablać hrošy na hetym prajekcie?
— Ščyra — nie chaciełasia b. Ale zaŭsiody jość kłasičny kanflikt, jaki viadomy mnohim, chto robić niešta biaspłatnaje — dla jakasnaha kantentu treba šmat času. U ideale treba stać rańnim žaŭrankam, kab usio paśpiavać.
— Kali b zaraz znajšoŭsia čałaviek, jaki b całkam zhadziŭsia prafinansavać tvaju dziejnaść, ty b zhadziŭsia?
— Hučyć padazrona. Ja nie čuŭ pra zmaharoŭ-miljarderaŭ, jakim niama kudy hrošy padzieć (śmiajecca). Ale kali niechta b zachacieŭ spansaravać biez usialakich umoŭ — dumaju, pahadziŭsia b. U realnym palityčnym žyćci, prymajučy ad kahoś hrošy, ty traplaješ u surjoznuju zaležnaść, hublajučy peŭnuju častku svabody dziejańniaŭ, što dla mianie niedapuščalna.
«Kali nie źnieści Kreml, biełarusam žyćcia i praz 100 hod nie budzie»
— Jak uvohule pryjšła ideja stvareńnia takoha sajta?
— Paśla 2010—11-ha hoda ja ŭsio čakaŭ, kali vylezuć ananimnyja hrupy supracivu, jakija pačnuć adciskać nieefiektyŭnyja apazicyjnyja struktury i dziejničać. Čakaŭ-čakaŭ i nie dačakaŭsia. A paśla Majdanu i Kryma zrazumieŭ, što treba choć niešta rabić. Choć niejkuju kropielku abo čaścicu układvać, inakš spać spakojna nie budu.
— Ty ŭ pryncypie da stvareńnia sajta jak-niebudź u supracivie ŭdzielničaŭ?
— Tak, vykonvaŭ kłasičnuju nizavuju pracu: ŭlotki razdavaŭ, podpisy źbiraŭ, rabiŭ videaroliki i ŭsio ŭ takim duchu.
— Ni ŭ jakich arhanizacyjach nie byŭ i asabistych adnosin z pradstaŭnikami palityčnaj apazicyi nie mieŭ?
— Nie, ni ŭ jakuju partyju nikoli nie ŭstupaŭ. Z pradstaŭnikami apazicyi pierasiakaŭsia paru razoŭ, ale niejkich hłybokich i stałych adnosin ni z kim nie mieŭ i nie maju.
— U milicyju traplaŭ?
— Voś niejak u aŭtazak usich pakavali na adnoj akcyi, a na mianie ŭžo miesca nie chapiła — adpuścili (śmiajecca).
— Nu i jak tady tabie ŭdałosia tak radykalizavacca?
— Na samoj spravie, ja ni kropielki nie radykalny. Nie viedaju, chto tak staŭ mianie pazicyjanavać. Mahčyma, dziakujučy ananimnaści mahu pisać vyrazna i niepalitkarektna. Kali publikuješ artykuł, naprykład, pra toje, što «Kreml pavinien być razburany», to heta mnie zdajecca absalutna łahičnym. Biełaruś pavinna žyć spakojna i ščaśliva — dla hetaha patrebna pad bokam narmalnaja i demakratyčnaja Rasija. Demakratyčnaj Rasija nie stanie na kulturnym saŭkova-impierskim padmurku. A jaki samy impierski znak u RF? Kreml. Tamu ŭsie takija simvały treba albo pieratvaryć u muziei (z pravilnaj padačaj). Inakš žyćcia nie budzie biełarusam i praz 100 hadoŭ.
Chaj zdochnie luby padonak, jaki zaklikaje ŭ majoj Radzimie zładzić kryvavuju łaźniu. Ja prapanuju dla ŭsich takuju formułu: «Žadaješ majoj krainie vajny — žadajem tabie śmierci». Siła dziejańnia roŭnaja sile procidziejańnia — heta suśvietny zakon. Nu a niekatoryja maje zakliki mohuć ŭtrymlivać schavany humar abo sarkazm, jaki nie ŭsie razumiejuć.
— Uvohule, što stała šturškom da tvajho razumieńnia nacyjanalnaj idei? I kali ty pačaŭ adčuvać siabie biełarusam?
— Treba skazać dziakuj tatu, jon ź dziacinstva abmiarkoŭvaŭ sa mnoj palityčnyja i histaryčnyja temy. Tamu biełarusam siabie adčuvaŭ z rańnich hadoŭ. A razumieńnie nacyjanalnaj idei stała prychodzić padčas vyvučeńnia historyi i litaratury. Asabista majo mierkavańnie, što naša nacyjanalnaja ideja prostaja — my pavinny žyć ščaśliva i spakojna. Dla hetaha nieabchodnaja demakratyja, nacyjanalnaja kultura, mova, mahutnaja ekanomika i efiektyŭnaja armija. Respublika Biełaruś — histaryčny naščadak VKŁ, i ŭsie heta pavinny pavažać. Liču taksama, što definicyja «litvin» pavinna asacyjavacca z definicyjaj «biełarus».
Raz my znachodzimsia ŭ centry Jeŭropy, luby surjozny kanflikt — pahroza dla žyćcia našaj krainy. Tamu vielmi chaču, kab Biełaruś spyniła być zaležnaj ad roznych polusaŭ. My sami pavinny ŭpłyvać na jeŭrapiejskuju palityku ŭ vyhadnym dla nas rečyščy. Nielha być viečnym zakładnikam ambicyj Rasii ci Hiermanii. Ale da statusu paŭnapraŭnaha jeŭrapiejskaha palityčnaha hulca nam treba budzie šmat pracavać i zmahacca.
«Biełaruś — heta prosta palihon dla sapraŭdnych vajaroŭ duchu i cieła»
— Tvaja dziejnaść — niabačanaja dla Biełarusi sprava. Čym ciabie pryciahvaje ideja poŭnaj ananimnaści?
— Ananimnaść = efiektyŭnaść. Kali chočaš sapraŭdy mieć mahčymaść spakojna zajmacca palitykaj, to biez ananimnaści nierazumna heta rabić. Inakš ciabie voźmuć pad kaŭpak, i ź luboj nahody buduć na 15 sutak ciahać na Akreścina. Jak u vypadku z Paŭłam Vinahradavym.
— Uvohule, čamu mienavita Jhon Silver? Čym padabajecca hety piersanaž? I čamu mienavita z pamyłkaj?
— U dziacinstvie vielmi lubiŭ knižki pra pirataŭ, skarby i pryhody. Tamu imia hetaha piersanaža staŭ vykarystoŭvać jak niknejm ŭ kampjutarnych hulniach. A pakolki byŭ mały, anhlijskuju viedaŭ słaba — tamu i z pamyłkaj.
— To bok Biełaruś — heta zaraz taki svojeasablivy Vostraŭ Skarbaŭ?
— Dakładna. Skarbaŭ u nas poŭna — tolki ryć byvaje niama kamu.
— I jaki tvoj asabisty prahnoz nakont taho, jak budzie raźvivacca situacyja na hetym samym vostravie?
— Ščyra — nichto nie moža dakładna viedać. U takija momanty historyi, jak ciapier, scenary mohuć być zusim roznyja. Moža, praz paŭhoda vajna z Rasijaj, a moža praz paŭhoda ŭ Rasii revalucyja. Moža Łukašenka ŭ nas vyrašyć zładzić Paŭnočnuju Kareju (zakon ab darmajedach), a moža zaŭtra pabiažyć jeŭrapieizavacca, ratujučysia ad tatalnaha krachu ekanomiki. Hałoŭnaje, bačyć kančatkovuju metu, da jakoj idzieš. A taktyku zaŭsiody možna skarektavać u zaležnaści ad abstavin. U pačatku 1917 hoda nichto nie moh ujavić, što manarchija abryniecca, a jašče praz paŭhoda rulić usim buduć niejkija balšaviki. Ale tak adbyłosia.
— Naša palityčnaja apazicyja ciapier ujaŭlaje ź siabie sumnaje vidovišča. Adkul, pa-tvojmu, voźmucca ludzi, jakija niešta zmohuć źmianić u krainie?
— Ludzi ŭžo jość, prosta ŭ ich durnyja nadziei na kaho-niebudź. U luboj mocnaj aŭtarytarnaj ułady apazicyja dehraduje i ŭjaŭlaje ź siabie vartaje žalu vidovišča. Nichto nam nie dapamoža — ni Jeŭropa, ni ZŠA, ni Kitaj, ni žydamasony. Sami pavinny ŭsio rabić. Voś prychodziš z pracy dadomu, pajeŭ, i hadzinku baraćbie pryśviačaješ. Chočaš — sajty rabi, chočaš — ulotki rasklejvaj, chočaš — kazakoŭ u padvarotniach vyłoŭlivaj. Kožny pavinien vyznačycca, u čym jon dobry, i ŭ hetym kirunku rabić usio mahčymaje. Sapraŭdnyja lidary mohuć vyjavicca tolki ŭ dziejańni. Tamu — usie za pracu.
U nas pad bokam dźvie krainy ŭ ahni vajny. Rasija pahražaje anieksijaj praz svaich prapahandonaŭ kožny tydzień. «Kazaki» majuć pa ŭsioj krainie svaje arhanizacyi, jakija pravodziać taktyčnyja vučeńni z bajavoj zbrojaj. Try vajennyja bazy RF. Razvalvajecca ekanomika i čynoŭnickaja kałhasnaja sistema.
My prosta tormaz. U nas pačnuć mnohija dziejničać «radykalna», tolki kali «Hrady» pad voknami kłaścisia pačnuć. Nam pieraškadžaje nie nacyjanalny charaktar, a kłasičnaja psichałahičnaja abarona. Navošta mnie dumać pra niejkuju tam vajnu, revalucyju ci baraćbu, kali siońnia ŭsio spakojna, i ja mahu spakojna zatarycca ŭ «Jeŭraopcie»? A voś zaŭtra — pabačym, što tam budzie zaŭtra. Hałoŭnaje, što siońnia ŭsio dobra. Sapraŭdny nacyjanalny aktyŭ ŭžo dziejničaje. Chłopcy ŭ Piaskach ŭžo daŭnym-daŭno trymajuć abaronu suprać «ruskaha śvietu». Usio z nami narmalna, prosta 20 hadoŭ Łukašenka napampoŭvaŭ krainu narkozam «pasiŭnaści». A zaraz pavoli pačynajecca adchadniak. Pavolna, tarmaznuta, ale pačynajecca.
— Biełarus – jon taksama taki čałaviek na chutary. U nas isnuje niejkaje žadańnie da taho samaha «maja chata skraju». Jak z hetym zmahacca?
— «Chata s kraju» — sposab vyžyvańnia. Kali z 17-ha stahodździa na tvajoj terytoryi kožnyja 30 hadoŭ adbyvalisia vojny i kanflikty, to ty choć kryšačku pažyć chočaš, dy dziaciej vyraścić. Zmahacca z hetym možna praz vychavańnie i hieraizacyju bajcoŭskaha duchu. Dzie jašče moža prajavić siabie mužčyna, jak nie ŭ ciažkich umovach? A Biełaruś heta vydatnaje miesca, prosta palihon dla sapraŭdnych vajaroŭ duchu i cieła. Darečy, Michałok heta zrazumieŭ daŭno, i jaho hrupa Brutto pieršaja pačała pracu ŭ hetym napramku. Usim «Hiry».
— Uvohule, jak ty bačyš abjadnańnie našaha hramadstva? Pravych i levych, pravasłaŭnych i katalikoŭ — voś usich hetych katehoryj.
— Supolnyja vorahi. Ništo tak nie abjadnoŭvaje, jak supolnyja vorahi. Usie chočuć žyć ščaśliva i dobra. Ale treba pravilna rastłumačyć, chto kradzie ŭ ludziej ich ščaście i žyćciovyja mahčymaści. Savok, dyktatura, rasijski impieryjalizm, karupcyja, kulturnaja niedaraźvitaść. I nie važna, chto ty — pravy ci levy. U ciabie mohuć być roznyja pohlady, ale być ščaślivym ty zmožaš tolki ŭ svabodnaj i raźvitaj krainie. Tamu luby, chto pieraškadžaje svabodzie i raźvićciu — naš vorah, suprać jakoha varta abjadnoŭvacca.
— Što ty bačyš metaj svajho prajekta? Što pavinna adbycca, kab ty zmoh skazać, što tvaja sprava vykananaja? I što tabie daje nahody dla radaści ŭ štodzionnym žyćci?
— Voś kali ŭ nas stanie tak spakojna, jak u Narviehii, dzie siensacyjnyja naviny hučać tak — «Łoś abjeŭsia dzikich jabłykaŭ, i apjanieŭšy, zalez na dreva», dumaju možna prajekt zakryvać. Budu jaho vieści, pakul jość choć kropla karyści dla kaho-niebudź. Kali zmahu rabić niešta bolšaje i karysnaje ŭ inšych umovach, to taksama, mahčyma, zakryju.
— Dyk jakaja idealnaja Biełaruś pavodle Džona Silviera?
— Voś niejak ciapierašni kramloŭski prapahandon Siarhiej Darenka abazvaŭ biełarusaŭ chobitami. A heta, u pryncypie i nie kryŭdna. Chobity spynili Smauha i Saŭrona, a zatym viarnulisia da siabie spakojna žyć u Šyr. Chaj i ŭ nas budzie spakojnaje žyćcio chobitaŭ. Nu a kali chtości zachoča jaho parušyć, jon paśla mocna paškaduje.
