Na dniach na sajcie EurAsia Daily źjaviŭsia artykuł maskoŭskaha palitołaha biełaruskaha pachodžańnia Dźmitryja Bałkunca «Jak dziejnaść kiraŭnika MZS Biełarusi ŭpłyvaje na adnosiny Minska i Maskvy». Aŭtar vystupaje z rezkaj krytykaj kiraŭnika MZS Biełarusi Uładzimira Makieja, abvinavačvajučy jaho ŭ padrychtoŭcy źmieny kursa Biełarusi. «Naša Niva» pahutaryła i krychu padyskutavała sa spadarom Bałkuncom.
«Naša Niva»: Dźmitryj, na čym hruntujucca vašy vysnovy, što Biełaruś mianiaje svoj hieapalityčny vybar na karyść Zachadu?
Dźmitryj Bałkuniec: Hety trend prasočvajecca ciaham apošnich hadoŭ. Hetyja vyvady možna zrabić na bazie tych materyjałaŭ, što drukujucca na sajcie biełaruskaha MZS. Plus infarmacyja, što atrymlivajecca z analizu zamiežnaj palityki Biełarusi za apošnija dva hady, kantakty z Zachadam. Jašče častku infarmacyi ja znajšoŭ na sajcie WikiLeaks. Heta tyčycca kankretnych razmovaŭ Uładzimira Makieja z zamiežnymi dypłamatami.
«NN»: Kali jon jašče byŭ kiraŭnikom Administracyi prezidenta, pravilna?
DB: Tak. Na adnoj z sustreč sa spadarom Ušackasam Makiej zajaviŭ, što Biełaruś razvaročvajecca ŭ bok Zachadu. Na inšych sustrečach ź jeŭrapiejskimi dypłamatami Makiej prasiŭ u ES try miljardy dalaraŭ u adkaz na taki pavarot, bo Rasija ciśnie pa pytańniach Abchazii i Asiecii. Sam Łukašenka kazaŭ, što Biełarusi admaŭlali ŭ kredycie, bo kraina nie pryznała Abchaziju i Asieciju. Łohika prasočvajecca.
Try miljardy nijak nie ratujuć biełaruskuju ekanomiku. Bo rasijskija ŭkładańni i datacyi ŭ Biełaruś składajuć kala 10 miljardaŭ dalaraŭ. Jašče treba ŭličvać, što Rasija daje Biełarusi rynak zbytu dla biełaruskich tavaraŭ. Kali my adkiniem usiu «nafcianku», to rasijski rynak zbytu składaje kala 90% ad biełaruskaha ekspartu.
Kali Makiej dumaje, što možna prosta tak raźviarnuć łodku, to pytańnie: što budzie z hetaj pradukcyjaj, kudy jon jaje budzie pradavać? A druhoje — adkul jon budzie brać enierhietyčnyja resursy, kab padtrymlivać ekanomiku? I treciaje: ci hatovaja Jeŭropa płacić stolki, jak Rasija, dla padtrymki biełaruskaj ekanomiki?
Niekatoryja jeŭrapiejskija dypłamaty zadajuć mnie tyja samyja pytańni. Čamu Minsk raźličvaje, što Jeŭropa budzie spansaravać biełaruskuju ekanomiku? Adzin dypłamat, nie budu nazyvać jaho imia, jaki adpracavaŭ u Minsku šmat hadoŭ, skazaŭ: «Ja da hetaj pary nie razumieju, za košt čaho hetaja ekanomika žyvie».
Niezaležnaść Biełarusi — heta pieršasnaja reč. Jana pavinna zastavacca niezaležnaj i demakratyčnaj krainaj. Ale pytańnie: što zrabiŭ spadar Makiej i Łukašenka za 22 hady dla taho, kab Biełaruś stała niezaležnaj? Rytaryčnaje pytańnie: Biełaruś stała niezaležnaj? Biełaruś nie źmianiła svaju zaležnaść ad rasijskaj nafty ci hazu? Ci stała raźvivać jana svaju alternatyŭnuju enierhietyku?
«NN»: Byli sproby dyviersifikacyi pastavak naftapraduktaŭ ź Vieniesueły, Azierbajdžana. Jany vielmi niervova ŭsprymalisia ŭ Maskvie.
DB: Vieniesuelskaja nafta kaštavała 850 dalaraŭ. Pa niekatorych dadzienych, hetyja hrošy nie byli zapłačanyja Vieniesuele. Heta byŭ uzajemazalik za niekatoryja prajekty i asablivyja adnosiny Čavesa i Łukašenki. U toj čas jak rasijskaja nafta z usimi pošlinami była 500 dalaraŭ. Tamu hety varyjant chutka zakryŭsia. Biełaruś na dadzieny momant nie maje mahčymaściaŭ znajści alternatyŭnyja varyjanty, kab utrymlivać ekanomiku. Biełaruś atrymlivaje, napeŭna, samy tanny ŭ Jeŭropie haz.
Kali ŭźnikajuć infarmacyjnyja skandały ŭ śfiery enierhietyčnaha supracoŭnictva, heta pryvodzić da vielmi niehatyŭnaha ŭsprymańnia krainy ŭ miedyjaprastory. Biełaruś vystupaje ŭ roli niejkaj paprašajki, jakaja sprabuje atrymać subsidyi ci hrošy na rasijskim rynku.
«NN»: Ja pravilna razumieju, što vy padvodzicie da dumki, što biez Rasii Biełaruś siońnia nie vyžyvie?
DB:
Ja prytrymlivajusia mierkavańnia, što siońniašnija biełaruskija ekanamičnyja realii pakazvajuć, što biełaruskaja ekanomika nie ŭ stanie isnavać biez rasijskaj padtrymki. Kaniečnie, moža, ale zarobak u krainie budzie 40—50 dalaraŭ. Pahladzicie, kolki biełarusaŭ jedzie na zarobki ŭ Rasiju. Pa maich acenkach, ličba dasiahaje paŭmiljona čałavieka. U 2011—2013 hadach było kala 800 tysiač. Mienavita heta stała adnoj z pryčyn ŭviadzieńnia biessensoŭnaha padatku na «darmajedaŭ».
Kolki hramadzian Rasii pryjechała na pracu ŭ Biełarusi? Kali takija i jość, to ich vielmi mała. Biełaruś ničoha nie robić, kab syści ad rasijskaj zaležnaści. Kali da ŭłady pryjšoŭ spadar Łukašenka, to jon svaimi dziejańniami damohsia mižnarodnaj izalacyi krainy. Nie Maskva jaje ŭvodziła. Łukašenka svajoj palitykaj, i Makiej da jaje datyčny, pravodzili palityku izalacyi.
«NN»: Vy supiarečycie sami sabie. Kažacie pra poŭnuju zaležnaść Biełarusi ad Rasii i pry hetym kažacie, što jana pavaročvajecca da Zachadu. Jak takoje mahčyma?
DB: Hieapalityčna — tak, ale nie ekanamična. Što Biełaruś pradaje na Zachadzie? Naftapradukty, bolš ničoha.
«NN»: To bok pry ŭmovie siabroŭstva Biełarusi ź ES naftapraduktaŭ ad Rasii naša kraina ŭžo nie atrymaje?
DB: Budzie atrymlivać naftu, biezumoŭna. Maskva nie suprać družby ź ES. Prablema ŭ tym, jak siabravać. Biełaruś robić vielmi niedružalubnyja kroki ŭ dačynieńni da Maskvy.
«NN»: Možna prykłady?
DB:
Kali łaska. Kali Rasija ŭviała sankcyi na ŭkrainskuju pradukcyju, to kolki kantrabandnaj pradukcyi išło praź biełaruskuju miažu! Heta rabiłasia pry zhodzie biełaruskaha ŭrada.
«NN»: U vas jość dokazy?
DB: Jano nie moža inakš va ŭmovach zakrytaj sistemy, dyktatarskaha režymu, niezaŭvažna pastaŭlacca praz pahranpierachody. Vidavočna, što jość fakty, jakija publikavalisia ŭ rasijskich ŚMI.
Nie treba karmić siabie iluzijami, što Biełaruś kamuści patrebnaja na Zachadzie. Łukašenka jak byŭ nierukaniepaciskalny na Zachadzie, tak i zastajecca. Makiej, biezumoŭna, robić vialikuju pracu pa vychadzie ź izalacyi. Toje ž rašeńnie pa vizach, ja tolki jaho padtrymlivaju, ale jano spaźniłasia hadoŭ na piatnaccać. Nie Maskva ž u hetym vinavataja. Dzie fakty izalacyi Biełarusi z boku Maskvy? Maskva chiba ŭmiešvajecca ŭ pracesy ŭnutry krainy? Maskva vybary falsifikuje? Ci Minsk? Faktaŭ šmat, ale ŭ biełaruskich ŚMI, asabliva apazicyjnych, jany padajucca inakš. Biełaruś nichto nie čakaje na Zachadzie.
«NN»: Čakajuć Ałbaniju, Bośniju, biez Bałharyi, mabyć, prosta nie pražyvuć. I tolki Biełaruś nikomu nie treba, pravilna?
DB: Ja bolš čym upeŭnieny, što, aproč biełarusaŭ, Biełaruś nikomu nie patrebnaja. Nie treba dumać, kali Biełaruś raźvierniecca ŭ bok Jeŭropy, to žyćcio istotna palepšaje. Aproč biełarusaŭ, nichto paradak u našym domie nie naviadzie, demakratyju nichto nie ŭstaluje.
«NN»: Chiba z hetym niechta spračajecca? Dajcie mahčymaść biełarusam samim vyrašać svoj los. Za apošnija paŭhoda Biełaruś rabiła družalubnyja kroki ŭ dačynieńni Rasii nie raz: ściah u Rya, žałoba ab raźbitym samalocie, uchvaleńnie prajekta damovy Mytnaha kodeksa JEAES.
DB: Biezumoŭna, Rasija zastajecca stratehičnym sajuźnikam, Biełaruś źjaŭlajecca častkaj Jeŭrazijskaj ekanamičnaj prastory. Jak Kazachstan, Armienija, Kyrhyzstan, Rasija.
Nie treba padsiłkoŭvać siabie iluzijami ŭ dačynieńni ES, asabliva z tymi trendami, što tam adbyvajucca — Brekzit, čakanaje napružańnie ŭ suviazi ź i mahčymym vychadam Francyi i Italii. Jeŭrasajuz naŭrad ci budzie hatovy prymać novych členaŭ i partnioraŭ.
«NN»: Naŭrad ci vy budziecie admaŭlać, što Maskva ŭkidvaje niemałyja hrošy ŭ palityčnyja siły, jakija vystupajuć suprać adzinstva ES — u Francyi, Vienhryi, Čechii i inšych krainach.
DB:
Ja pryviadu inšy fakt. Brusel zaćvierdziŭ biudžet pa dyskredytacyi Jeŭrazijskaha ekanamičnaha sajuza. Heta šmatmiljonny biudžet na napisańnie ŭsialakich antyjeŭrazijskich publikacyj. Hety dakumient ja bačyŭ i možna jaho prosta znajści ŭ internecie. Jość tabu na supracoŭnictva ź Jeŭrazijskim sajuzam.
Isnuje kankurencyja dvuch sajuzaŭ. I Biełaruś znachodzicca ŭ hieapalityčnaj arbicie Maskvy. Kali buduć sproby vyciahnuć Biełaruś z hetaj arbity, to zrabić budzie krajnie ciažka. Pahladzicie, jakija sajty čytajuć biełarusy — ruskamoŭnyja sacyjalnyja sietki, «Rambler», «Mejł.ru». Pahladzicie, jakija kanały hladziać biełarusy. Za 20 hadoŭ Biełaruś nie stvaryła jakasnych miedyjapraduktaŭ, jakija b karystalisia papularnaściu ŭnutry krainy. Hladziać «Małachaŭ-plus», Sałaŭjova i inšyja aliŭje-šou. Tamu što svaich jakasnych i cikavych praduktaŭ na TB nie źjaviłasia. Adkul jany voźmucca va ŭmovach prablem sa svabodaj słova?
«NN»: Voś i znoŭ, vy kažacie pra hieapalityčnuju arbitu Maskvy, ale pałochajecie niejkim razvarotam.
DB: Tak. Ale spadar Makiej pravodzić kontrpraduktyŭnuju palityku pa dyskredytacyi biełaruska-rasijskich adnosin. Voś aryštavanyja publicysty, ja liču, što niekatoryja ź ich pisali adkrytyja hłupstvy, ale heta nie nahoda ich aryštoŭvać.
«NN»: Nie Makiej ža ich aryštoŭvaŭ.
DB:
Pa majoj infarmacyi, Makiej braŭ udzieł u łabiravańni aryštu hetych ludziej. Jany pisali ŭ tym liku pra palityku Makieja i razvarot na Zachad. Pračytajcie dakład spadaryni Ananič, jana napisała, što hetyja ludzi ŭnosili razład u rasiejska-biełaruskaje siabroŭstva, a taksama, što jany krytykavali režym. Jany byli aryštavanyja nie za antyrasijskija nastroi, a za krytyku ŭłady. Kali antyrasijskija nastroi, to davajcie aryštujem Arsiena Sivickaha. Jany razam z Carykam zrabili dakład pra toje, što rasijskija tanki pryjeduć u Minsk. Navošta heta robicca? Čamu jany nie aryštavanyja? My ž sajuźniki pa ADKB z Rasijaj.
Vychodzić, u Biełarusi niama nijakaj libieralizacyi. Raniej aryštoŭvali adnych žurnalistaŭ i palitykaŭ, a ciapier inšych.
U rasijska-biełaruskich adnosinach jość kryzis davieru i jaho treba abmiarkoŭvać na ŭzroŭni hramadskich arhanizacyj, a nie tolki čynavienstva. Dla rasijan Biełaruś isnuje niedzie daloka, jana nie staić na pieršasnym miescy. A dla biełarusaŭ Rasija jakraz na hałoŭnych rolach.
Biełaruskaje pasolstva ŭ Maskvie nie zajmajecca prasoŭvańniem biełaruskaj kultury ŭ Rasii. Štohod u Maskvie ŭ parkach pravodziacca sotni nacyjanalnych śviataŭ, i nivodnaha biełaruskaha ja nie bačyŭ. Pasła amal nichto nie viedaje. Jon tvar krainy, jon pavinien być navidavoku.
Cudoŭnaja Kacia Kibalčyč, jakuju hoda paŭtara nazad vy vielmi žorstka pakrytykavali na sajcie «Našaj Nivy», jana zapuskała kursy «Mova ci kava» ŭ Maskvie, i jany da hetaha času tut kožny tydzień prachodziać. Letaś jana zapuściła cudoŭny prajekt pa prasoŭvańni biełaruskaj kuchni ŭ Maskvie. Tolki hetym pasolstva pavinna zajmacca, a nie pryvatnyja asoby. Tolki takimi prajektami pavinna ambasada zajmacca. Heta suśvietnaja praktyka. Zamiest hetaha jany pišuć klaŭzy i paklopy ŭ rasijskija miedyja, kab mnie i inšym ekśpiertam zakryli dostup da efiru. Niekalki razoŭ rasijskija žurnalisty skardzilisia mnie pra heta ŭ efiry. Im nie padabajecca, što ŭ rasijskich ŚMI hučyć inšy punkt hledžańnia.
«NN»: Viartajučysia da Makieja, vam nie zdajecca, što vy demanizujecie hetuju asobu? Pytańnie ž nie tolki ŭ Makieju, a va ŭsioj sistemie, jakaja pastupova mianiajecca.
DB:
Makiej źjaŭlajecca adnym ź ideołahaŭ hetaj sistemy, ihraje adnu ź pieršych skrypak. Heta nie tolki maje domysły, ale i nabližanych da Makieja čynoŭnikaŭ, ź jakimi ja maju kantakty. Nu chto, Kabiakoŭ chiba hetym budzie zajmacca? Kabiakoŭ — techničny premjer-ministr. Byŭ cudoŭny premjer Siarhiej Sidorski, kali adčuli, chaj jon i bajaźlivy krychu, što ŭ Sidorskaha mohuć być niejkija ambicyi, to jaho adpravili pracavać u Maskvu. Jon tut cudoŭna piać hadoŭ užo žyvie.
«NN»: Nie tak daŭno byŭ cikavy materyjał pra majomaść jaho siamji.
DB: Imavierna, heta tak, i heta jaho prava. Potym była fejkavaja infarmacyja, što Sidorskaha chočuć viarnuć u Minsk. Prykładna jak ciapier «Chartyja» zapuskaje mif ab tym, što Maskva šukaje zamienu Łukašenku. Maskva nie budzie hetaha rabić i dasyłać viasielnaha hienierała, bo jaho nie prymuć palityčnyja elity. Va ŭmovach zakrytaści sistemy, kali na łavie zapasnych ličanyja ludzi, jakija mohuć źmianić Łukašenku, heta vielmi niebiaśpiečna dla Biełarusi. Pry tym vypadku, kali z Łukašenkam niešta zdarycca, to nas čakaje hryźnia ŭ isteblišmiencie.
«NN»: Pry hetym vy pišacie, što Makiej rychtuje antykanstytucyjnuju źmienu ŭłady.
DB: Zachodnija krainy razhladajuć Makieja jak źmienu Łukašenku, jakaja pasuje im. Łukašenka nie moža na siońnia prybrać Makieja. Bo Makiej jość sałominkaj, pravadnikom jaho intaresaŭ na Zachadzie, tamu Łukašenka ŭ patavaj situacyi. Kali Makiej robić sproby dyjałohu z Zachadam, to častkaj elit heta vitajecca. Łukašenka choča vyjści ź izalacyi, tamu imkniecca pravodzić bolš libieralnuju palityku. Dabrom dla jaho stali padziei va Ukrainie, Zachad źmianiŭ paśla hetaha svajo staŭleńnie da Biełarusi, jana pierastała ŭsprymacca apošniaj dyktaturaj Jeŭropy, choć sama Biełaruś nijakich źmienaŭ nie pravodziła. U krainie pa-raniejšamu adsutničajuć vybary, niama lehitymnaha parłamienta, sudovaj sistemy. Čamu ciapier Biełaruś pierastała być dyktaturaj? Biełaruś chočuć vykarystać u hieapalityčnaj hulni Zachadu i Rasii.
«Naša Niva»: Vy šmat kažacie, što vystupajecie za palapšeńnie adnosin Biełarusi i ES, ale nie ŭ škodu Rasii. Jak heta vam bačycca?
DB: Biełaruś i Rasija majuć bolš-mienš skaardynavanuju zamiežnuju palityku. Rasija nie suprać palapšeńnia adnosin, jana nie suprać spraščeńnia vizavaha režymu. Hetyja prablemy Minsk pavinien rašać samastojna. Rasija prymała rašeńnie pra ŭviadzieńnie sankcyi suprać jeŭrapiejskaj pradukcyi i mieła na heta prava. Biełaruś hetym skarystałasia, i faktaŭ kantrabandy było dastatkova šmat. Kali my havorym ab sajuźnickich adnosinach, to nie treba zajmacca razvodkaj adzin adnaho. Damovicca zaŭsiody možna. Uźnikaje niedavier pamiž partniorami.
«NN»: Pastaŭka ŭ Rasiju italjanskich piersikaŭ pad vidam biełaruskich nie źjaŭlajecca faktam palapšeńnia biełaruska-jeŭrapiejskich adnosin.
DB: Hetyja ž tavary pastaŭlajucca pry damoŭlenaści pamiž finansavymi hrupami. Hranica biełaruskaja nie prazrystaja, pad kantrolem śpiecsłužbaŭ. Nielha pryvieźci niešta zakryta. Kali my bačym, što ekspart hruš i jabłyk raście ŭ razy. Pahladzicie śpis samych bahatych ludziej Biełarusi. Mnohija ź ich na čym razbahacieli? Nafta i kantrabanda. Hetaja historyja ciahniecca jašče z 90-ch hadoŭ. U siaredzinie 2000-ch biełaruskija ŭłady zajmalisia adkrytym rejdarstvam na darozie, kanfiskoŭvali cełyja karavany hruzavikoŭ, z-za nadumanych pryčyn. Tak sajuźniki i partniory nie pavodziać siabie. Heta zdrada.
Maskva prapanoŭvała na terytoryi Biełarusi vajskovuju bazu. U rasijskich miedyja paviedamlali pra dasiahnutyja damoŭlenaści. A potym spadar Łukašenka skazaŭ, što ničoha nie čuŭ. Maskva ž nie na pustym miescy raspracavała prajekt dakumientaŭ. Adnoj z umovaŭ źniaćcia sankcyj suprać Minska, było nieraźmiaščeńnie bazy. Čamu Varšava moža raźmiaščać na svajoj terytoryi rakiety ŭ ramkach damoŭlenaści z NATO, a Minsk nie moža ŭ ramkach ADKB źmiaščać?
«NN»: Nie damovilisia, byvaje.
DB: Litva źmiaščaje tanki i rakiety, a Biełaruś čamu nie moža? Značyć, Biełaruś pavinna skazać, što my nie zhodnyja z takimi ŭmovami, davajcie ich mianiać, ci vychodzić z ADKB. Łukašenka ŭsiudy kryčyć, što jon hrudźmi budzie abaraniać Maskvu. A kali zdarycca, jon budzie abaraniać Uładzivastok abo inšyja ziemli jak sajuźnik pa ADKB? A jak jon pavodzić sabie ŭ adnosinach da Nahornaha Karabacha?
«NN»: Zdajecca, Łukašenka nie byŭ suprać raźmiaščeńnia na terytoryi Biełarusi rasijskich samalotaŭ. Jon chacieŭ, kab na ich lotali biełaruskija vajskoŭcy, u jakich chapaje kvalifikacyi, a nie rasijskija.
DB: A kali amierykancy raźmiaščajuć svaje Uzbrojenyja siły na terytoryi Jeŭropy? Chto kamu płacić, toj i sprabuje hulać. Nie Litva ž płocić ZŠA, a ZŠA — Litvie.
Skandały, što źjaŭlajucca ŭ presie nakont anšlusu, całkam nadumanyja. Ja dumaju, što ŭ budučyni Jeŭrasajuz i Jeŭrazijski sajuz znojduć punkty sudakranańnia. Heta było b zdarova i pravilna.
U śniežni ŭ Maskvie prachodziŭ treci Jeŭrazijski ekanamičny kanhres, na jakim była Taćciana Karatkievič z Andrejem Dźmitryjevym, ich krytykavali za toje, što pajechali ŭ stalicu impierskaj Rasii. Tam było 800 udzielnikaŭ, ahramadnaja kolkaść jeŭrapiejskich biznesmienaŭ. Adnym sa sponsaraŭ była Italija. Niekatoryja krainy Jeŭrasajuza asobna damaŭlajucca ab supracoŭnictvie ź JEAES. Nie treba ckavać narody i krainy. Ale dyktatura, jakaja isnuje ŭ Biełarusi, nie dazvalaje raźvivać Biełarusi svaju movu, kulturu i tradycyi.
Šlach Biełarusi — demakratyja i rynkavaja ekanomika, svaboda słova i plurazm mierkavańniaŭ, vydatnyja adnosiny z usimi krainami-susiedziami. Ale nie canoj zdrady partnioram i sajuźnikam. Ja ŭpeŭnieny, što najbližejšyja hady źmieniać krainu.