Čamu Rasija prykmietna morščyłasia u časy pieršaha paślasavieckaha prezidenta Ukrainy Kraŭčuka? Tamu što pačało padymać hałavu ŭkrainstva. Zajaviła ab sabie toje, što savieckaja prapahanda z Druhoj suśvietnaj vajny nazyvała banderaŭščynaj. Na słychu byŭ hałoŭny banderaviec Čarnavoł ź jaho ludźmi. Jany šumieli, hrubijanili saŭku ŭ hałovach bolšaści nasielnictva Ukrainy, sprabavali zaćvierdzicca jak hałoŭnaja siła ŭ krainie. Rasija pieražyła b samuju poŭnuju niezaležnaść Ukrainy, kali b taja źbirałasia zastavacca ŭ takoj ža miery ruskamoŭnaj i suržykavaj, jak u SSSR. Bolš za toje, abviaści Ukraina kančatkovaje abrusieńnie svajoj nacyjanalnaj metaj, Rasija pieražyła b samuju panadlivuju jaje demakratyju. Rozumam heta nie da kanca razumiejuć navat pieršyja asoby Rasiei, nie kažučy ab astatnich, ale ŭ padkorcy ŭ ich mienavita takaja Ukraina. Što tranślujuć nasielnictvu Rasii kramloŭskija TB, radyjo, haziety? Kažuć jany: hladzicie, ludzi, što robiać hetyja ŭkraincy pa haspadarčaj častcy, nas nie pytajučysia? Nie, z hodu ŭ hod upor na inšaje: hladzicie, ludzi, jak nastojliva hetyja ŭkraincy ad nas adsoŭvajucca - dajšli da taho, što chočuć, kab usio ŭ ich tam było pa-ŭkrainsku. Nacyjanalisty, adnym słovam, banderaŭcy. Heta značyć zdradniki.
Čamu jelcynskaja Rasieja amal pryjazna staviłasia da Ukrainy ŭ hady prezidenctva Kučmy? Toj ułaviŭ, što treba Rasii dla poŭnaha ščaścia. Dla poŭnaha ščaścia Rasii treba adno: kab va Ukrainie ŭsio bolš zaŭvažna pieravažała ruskaść. Nu, i kazionnaja bałbatnia Kijeva pra viečnaje braterstva. Voś i łady, vyrašyŭ Kučma. Čym by Maskva ni ciešyłasia, aby nie rujnavali nas svaim hazam. Kali vam padabajecca, kab my mieli toje i toje z ruskaj movy na našych abšarach, my nie suprać, atrymlivajcie svaju cacku!
Pry hetym u Kučmy pad rukoj zaŭsiody byŭ banderaviec. Kali jamu, Kučmu, było treba, jon kazaŭ Jelcynu: «Dy ja b, ty ž razumieješ, Barys Mikałajevič, rady byŭ by pajści jašče dalej, dyk ža hetyja haličanie, bajusia, padymuć chaj, a to i za kały schopiacca». Jon raźličvaŭ na čas - na toje, što, pastupova macujučysia ekanamična, Ukraina budzie davać usio bolš voli ŭkrainstvu. Treci prezident, Juščanka, pakłaŭ kaniec hetaj hulni. Ukrainstva zajaviła pra siabie ŭsurjoz. Hetaha palityka voraham Rasii ŭ jaje vačach zrabiła jaho chatniaja ŭkrainskaja mova. Mova i tolki mova - nie achvoci jakaja, ale ŭkrainskaja chatniaja. Usio astatniaje drobiazi. Kali b Juščanka pramaŭlaŭ niepryjemnyja dla Maskvy pramovy na chatniaj ruskaj movie, jana i vucham by nie paviała.
Čamu Rasija ŭkłała vialikija hrošy ŭ vybarčuju kampaniju Janukoviča? Tamu što jaho chatniaj movaj byŭ daniecka-ruski błatniak. Błatniak, ale ruski. Čamu Rasieja pryniała zalacańni Cimašenki paśla parazy Janukoviča? Tamu što jaje chatniaj movaj była chaj dnieprapiatroŭskaja, ale ruskaja. Čamu Maskvu natchniła sproba Julii zładzić tandem ź Janukovičam, kab udvoch vałodać Ukrainaj až da skančeńnia svaich ziamnych terminaŭ ci pakul nie padrastuć spadkajemcy? Tamu što heta byŭ by tandem chatnich ruskich moŭ ź pieravahaj błatnoha.
U rešcie rešt Janukovič taki pieramoh Juščanku. Ukraina nie paśpieła azirnucca, jak zrabiłasia čymści kałamutnym amal u składzie Rasii. Hramadzianie Rasii źjavilisia na mnohich klučavych pasadach u Kijevie i abłaściach. Słužba biaśpieki Ukrainy stała zładziejskim padraździaleńniem pucinskaj hebuchi. Kali i zastavalisia niejkija ŭkrainskija sakrety, dyk vyklučna pryvatnyja hrašovyja. Kožny čynoŭnik mieŭ svaju canu, svabodna pradavaŭsia i kuplaŭsia. «Navošta nam Krym? Nam patrebna ŭsia Ukraina», - abvieściŭ kaliści adzin značny dumiec. I sapraŭdy: Rasii pry najaŭnaści Janukoviča nie patrebien byŭ Krym - jana mieła ŭsiu Ukrainu. Moŭny zakon Kivałava - Kaleśničenki, jaki pastaviŭ kryž na ŭkrainstvie, byŭ ruskamu sercu daražejšy za ŭsie miždziaržaŭnyja damovy. Ciapier možna było całkam zasiarodzicca na samaj pryjemnym: na schiemach kradziažoŭ i adkatu. Vialikija ŭkrainskija hrošy i vialikija ruskija nikoli da hetaha tak volna nie havaryli na adnoj movie - na movie ruskaj bratvy.
Majdan-2 źjaviŭsia ŭdaram i dla Pucina, i dla Janukoviča ź ich ludźmi, ale dla Pucina i kampanii - bolš mocnym, niahledziačy na toje, što danieckija mahli stracić svaju sietku, užo nakinutuju na ŭsiu krainu. Danieckija - narod prosty. Jamu što treba? Kab išło babło - bolš, jašče bolš! Kramloŭskim ža, tym, akramia babła, patrabujecca sioje-toje jašče, a mienavita: kab «žyła strana rodnaja», a jakoje moža być u jaje žyćcio, kali Ukraina stanie Ukrainaj nie na papiery, a na spravie?! Niebiaśpieku jany adčuli raniej i vastrej za Janukoviča, tamu što pieramoha Majdana-2 aznačała b pačatak kanca «Ruskaha śvietu», jakim jany jaho bačyli ŭ svaich marach. U baryh taksama mohuć być nie zusim nizkija mety. Voś čamu Pucin adrazu ŭziaŭ hetuju spravu ŭ svaje ruki i staŭ zmahacca z ukrainskim Majdanam jak sa svaim rodnym, ruskim. Byli paklikanyja ludzi, nie tolki abaviazanyja, ale i zdolnyja stralać. I ŭsio ŭdałosia b, kali b Majdan-2 spałochaŭsia i kali b nie žmieńka ludziej, niby stvoranych dla arhraboty ŭ takim stanoviščy.
Zachavańnie i raźvićcio Ukrainy jak najvažniejšaj častki «Ruskaha śvietu» było i budzie zadačaj usich ruskich zadač. Rasija žyvie ź pierakanańniem, što biez rasijskaj Ukrainy jana - nie jana. Rasiei niama biez Kijeva, biez «hetaha praščura ruskich haradoŭ». Što tut jašče tłumačyć? Čamu toj ža Chadarkoŭski vychodzić ź siabie ŭ napadkach na Ukrainu? Paklopničaje na jaje, hrubijanić tak, niby byŭ na zonie zusim nie palityčnym. Jon bačyć siabie na čale Rasii, a navošta jana jamu nie ŭsia? Nie dla taho jon stolki pakutavaŭ, kab atrymać niejki abrubak. A vy ŭsio: naftu, haz. Bieź ich lišku Rasija moža abyścisia. A voś biez ukrainskaha siaržanta… Biez ŭkrainskaha siaržanta niama ruskaha vojska. Biez ukrainskaha čynušy niama ruskaj biurakratyi. Biez ukrainskaha papa niama ruskaha pravasłaŭja. Biez ukrainskaha abrazavanca niama ruskaj abrazavanščyny. Na samaj spravie ŭsio heta moža być i biez ukrainca, ale ruski čałaviek dumaje, što - nie, nie moža być. Hetaha stanu ruskaj dušy nie razumieje, ci nie adčuvaje Zachad, tamu što jon žyvie ŭžo ŭ inšaj eposie.
U Rasii, karaciej, jość tolki adzin vorah, pry dumcy pra jakoha jana sumuje sapraŭdy śmiarotna. Heta nie ZŠA, nie Zachad u cełym, nie Kitaj. Heta - ŭkrainskaja mova.
* * *
Anatol Strelany
piśmieńnik, publicyst, supracoŭnik rasijskaj słužby radyjo «Svaboda».
