Fast-fud u sistemie admietnych kaštoŭnaściej
Pieršaja natatka vyjšła 23 studzienia na sajcie bento.de — moładzievy prajekt upłyvovaha časopisa «Der Spiegel». Supołka ŭ fejsbuku literabel.de, pryśviečanaja prysutnaści biełaruskaj kultury ŭ niamieckamoŭnaj prastory, aburyłasia ŭžytymi ŭ dopisie kliše i padała adras elektronnaje pošty vydańnia dla skarh.
U natatcy Daniela Šradera ŭsio arhanizavana vakoł taho, jakaja Biełaruś dyktatura i ŭ čym kankretna heta vyražajecca. Pačynajučy z taho, što na sajcie MZS Niamieččyny pra Biełaruś paviedamlena dalikatna: sistema admietnych kaštoŭnaściej.
Užo ŭ aeraporcie naviednikaŭ Biełarusi kanvairuje sałdat. Zamiežniki zapaŭniajuć admysłovuju mihracyjnuju kartku i musiać zaŭsiody nasić jaje z saboj. «Zdajecca, prezidentu Łukašenku duža abychodzić vonkavy vyhlad jahonaje stalicy», — takija vykazvańni častyja ŭ dopisie. Heta nie tolki pra čyściniu.
Druhi mocny tłumačalny srodak — spasyłka na SSSR: «Ja pačuvajusia, jak byccam vandruju ŭ časie ŭ Saviecki Sajuz». HUM, «skamianiełyja miny» na tvarach pradaŭščyc. Paŭsiul saviecki kič, Modern Talking z radyjo — «druhi raz za dzień!».
U takim čynam pabudavanym apaviadańni śviedčańni taho, što Miensk siońnia taksama dałučany da postyndustryjalnaj haradskoj sučasnaści, hublajucca. Draniki ŭ restaranie «Kuchmistr» «tłustyja, ale smačnyja». Ale što heta pryvatny biznes, nie skazana. Paŭsiudnaja prysutnaść restaranaŭ fast-fudu zdajecca Šraderu adznakaj učorašniaha dnia — jany hublajuć prybytak u rešcie śvietu, bo nie traplajuć u zdarovy ład žyćcia. Ale ŭ Biełarusi jany «simvały adkrytaści i madernizacyi».
Kłuby i bary ŭ histaryčnym centry praciahvajuć temu. Asabliva aŭtar upadabaŭ «Haryšča». Piva i maładyja biełarusy, jakija tančać pad elektrapop, nahadali jamu baćkaŭščynu: «Scena, jakaja z roŭnym pośpiecham mahła adbyvacca ŭ Bierlinie ci Hamburhu».
Ale ad svajho hałoŭnaha vyvadu Šrader nie admaŭlajecca. «Nie zvažajučy na fastfud i elektrapop, paŭsiul vidać aŭtarytarnaja palityka», padkreślivajecca raz-poraz. Prysutnaść palicyi i sałdat na vulicach, naprykład. Asobna jon spyniajecca na Muziei vajny. «Saviecki napad na Polšču ŭ 1939-m tłumačycca tut jak uźjadnańnie Biełarusi. Hvałtoŭnaje dałučeńnie bałtyjskich dziaržaŭ apisvajecca całkam niavinna, jak dobraachvotnaje ŭstupleńnie ŭ Saviecki Sajuz». Historyja, napisanaja pad savieckim ściaham.
Biełaruś znachodzicca na pierałomie — ale hety pierałom pilna kantralujecca: «Turysty i firmy dapuskajucca ŭ krainu, ale idei majuć zastacca za pahraničnym šłahbaŭmam». «Nie zvažajučy na ŭsie źmianieńni, Miensk zastajecca stalicaj «apošniaj dyktatury Jeŭropy», — i mienavita heta robić Biełaruś pryvabnym turystyčnym abjektam.
«Hetyja rečy vy pieražyviacie tolki ŭ Biełarusi»
U zusim inšaj intanacyi vytrymany artykuł va ŭpłyvovaj kansiervatyŭnaj haziecie «Die Welt». U vielmi stylovaj natatcy Hanny Luman milhajuć i rasiejskija hrošy, i Kandaliza Rajs z «jejnym zapaminalnym vysłoŭjem «apošniaja dyktatura Jeŭropy», i proźvišča dyktatara. «Ale što my viedajem pra Biełaruś? Žachliva mała», — praciahvaje aŭtarka. Chiba z aśvietnickimi metami ceły abzac pryśviečany bitvie na Niamizie.
Najpierš jana zacikaŭlenaja architekturaj. Ułasna, z hetaj pryčyny aŭtarka naviedała biełaruskuju stalicu. Mienski Instytut imia Hiote ładziŭ sustreču kiraŭnikoŭ takich instytutaŭ z kolišnich krain Uschodniaha błoku. «My tut, bo instytutu imia Hiote rupić vyratavańnie savieckaj architektury».
Luman piša pra heta z dościpam: «Sam instytut nikoli tak nie skazaŭ by, i heta nie zusim praŭda. Instytut maje namier «dać impulsy». Jakija impulsy? «Moža, vystava, naprykład vandroŭnaja. Mo ŭ 2019-m, mo ŭ 2020-m. Ludzi rajacca. Ludzi zasiadajuć».
Heta takaja častka karparacyjnaje identyčnaści niamieckaje kulturnaje raboty ŭ zamiežžy. «Niejk zaŭsiody viadziecca pra ŭrbanistyku ŭ hramadskaj prastory, zaŭsiody ŭźnikaje adčuvańnie, što tabie padmirhvaje Chabiermas ci jakiś inšy sacyjołah abo fiłosaf, čyjo imia ty akurat zabyŭsia, ale čyje dumki byccam by viedaješ».
Los savieckaje spadčyny vyklikaje kłopat ź viedamych pryčyn. Hetaja častka minuŭščyny ŭ bolšaści krain Uschodniaje Jeŭropy mała kamu daspadoby. Joj pahardžajuć, imknučysia takim čynam zbavicca i ad samoje minuŭščyny. Minsk, «kaśmičnyja mohiłki» savieckaha horadabudaŭnictva, «samy šalony z usich savieckich haradoŭ», asabliva prydatny dla takich abmierkavańniaŭ.
Siarod hierojaŭ natatki — postaci kulturnaha łandšaftu stalicy. Voś Dźmitryj Zadoryn raskazvaje, što ź luboŭju raskazvaje pra «dom Čyža»: jon nazyvaje jaho tutejšaj Ejfielevaj viežaj, tamu što abaimi spačatku hrebavali. Artur Klinaŭ raskazvaje, što razbureńnie źjaŭlajecca častkaj Mienska. Da jahonaje knižki — a «Horad SONca» pieršapačatkova vyjšła pa-niamiecku, — vandroŭniki viartajucca ŭdoma. «Takoje adčuvańnie, my ŭlublajemsia ŭ hety horad naŭzdahon».
