Kryścina Karčeŭskaja — błohierka z Homiela, jakaja emihravała ŭ Hiermaniju. Jana doŭhi čas była źviazana ź biełaruskimi ŚMI i niedziaržaŭnymi arhanizacyjami, a ciapier žyvie ŭ Miunchienie. Zajmajecca biznes-analitykaj i haduje dzicia.
Kryścina Karčeŭskaja. Fota kryscina.com
Niekali Kryścina była całkam biełaruskamoŭnaj. Ciapier u svaim błohu jana apublikavała tekst, u jakim tłumačyć, jak vyrašaje moŭnaje pytańnie ŭ svajoj siamji.
* * *
Čamu ja nie chaču vučyć dzicia ruskaj movie
Ja nie chaču vučyć dzicia ruskaj movie. My ź im majem znosiny na zamiežnaj dla mianie anhlijskaj, jakuju ja vuču z 5 hadoŭ. Ni ŭ jakim razie nie zaklikaju nikoha pastupać pa svaim prykładzie. Ja dobra ŭśviedamlaju, što idu na ryzyku i nastupstvy razhrabać mnie i tolki mnie. Ale majo žyćcio — adzin vialiki ekśpierymient, ja prosta zaŭsiody rablu tak, jak na hety momant padkazvaje maja intuicyja. Mnie zdajecca, što ŭ hetaj situacyi praz hady plusoŭ dla mianie, majho syna i majoj siamji moža być značna bolš, čym minusaŭ.
Ja nikomu ničoha nie pavinna
Mienavita tamu balučaje dla mianie pytańnie rodnaj movy dla majho budučaha syna paŭstała dla mianie rubam zadoŭha da jaho naradžeńnia. Balučy dla mianie, tamu što maja rodnaja mova — ruskaja, a ruskaj ja siabie nie identyfikuju. Ja — biełaruska, a na biełaruskaj havaryć ź dziciem mnie taksama nie vielmi chočacca pa roznych pryčynach. Naprykład, heta mova nijak nie spatrebicca ŭ budučaj jaho vučobie i karjery. A vyvučyć jak biełaruskuju, tak i ruskuju dla znosin i padarožžaŭ u budučyni pry žadańni moža kožny. Dla hetaha baćkam nie abaviazkova zabirać kavałak jaho dziacinstva chatnim navučańniem azbuki, pachodami ŭ ruskuju, daruj hospadzie, škołu, čytańniem ruskamoŭnych knih, prahladam «Małyšarikov» i pošukami ruskamoŭnych siabroŭ u akruzie.
Mova jak budučynia
Ja pierakananaja, što mova farmiruje śviadomaść i typ myśleńnia. Ludzi, jakija havorać na adnoj i toj ža movie ad naradžeńnia, chutčej znojduć parazumieńnie. Mnie vielmi blizkaja hipoteza Siepira-Uorfa, jana mienavita pra heta. Mnie chočacca, kab moj syn znachodziŭ parazumieńnie z toj častkaj płaniety, jakaja z naradžeńnia čuła anhlijskuju, a nie ruskuju.
I jašče. Papracavaŭšy 8 hadoŭ žurnalistam, u mianie źjaviłasia ŭśviedamleńnie taho, što adbyvajecca ŭ vialikaj palitycy ŭ śviecie. Kali adkinuć nastalhičnaje «jon nie pasłuchaje hurt DDT i nie pračytaje ŭ aryhinale Dastajeŭskaha» i toj fakt, što sotni znajomych mnie vydatnych ludziej mienavita ruskamoŭnyja, suchi astatak mnie zusim nie padabajecca. Ja adčuvaju, što, nie dajučy dziciaci ruskuju movu, ja jaho abierahaju ad čahości niepryjemnaha: ad usiaho taho zmroku, jaki tvorycca na postsaŭku, ad tuhi i biazvychadnaści, ad «ruskaha śvietu», jaki lezie ščupalcami z usich ščylin i z kožnaha pyłasosa. Ščyra skazać, mnie strašna ŭjavić, što ruskaja niejak spatrebicca majmu synu ŭ žyćci.
Anhlijskaja mova jak matyvacyja dla mamy
Ja ŭžo pisała, što ŭ XXI stahodździ ŭ dekrecie realna znajści čas na samaraźvićcio. Uvohule, z momantu naradžeńnia dziciaci ja vyvučyła sotni novych słoŭ i pračytała niekalki mastackich knih na anhlijskaj. Źviarnuła ŭvahu na anhielskuju i amierykanskuju kłasiku. Vyłučyła hadzinu ŭ dzień na udumlivaje čytańnie sa słoŭnikam (o, kolki nieznajomych słovaŭ u Jane Eyre!). Da hetaha mnie prosta nie chapała ŭsiedlivaści i matyvacyi. Štodnia pa mahčymaści ja trenirujusia ŭ pravapisie, hramatycy i vuču leksiku. Pakul dzicia zahavoryć, maja anhlijskaja budzie jašče lepšaja, čym ciapier. A navat hetaha ŭzroŭniu mnie chapiła, kab znajści poŭnaje parazumieńnie z mužam i mieć znosiny ź im biez usiakich niazručnaściaŭ. Na momant našaha z mužam znajomstva maja niamieckaja byŭ na ŭzroŭni niedzie A1. Tamu ja liču, što najaŭnaść rodnaj movy maci ŭ žyćci dziciaci dla emacyjnaj suviazi — heta nie bolš, čym mif.
Chto mianie natchniŭ?
Letaś mnie paščaściła paznajomicca z paraj, u jakich ruskaja mova — rodnaja, ale jany ŭžo doŭhi čas žyvuć za miažoj, pierajazdžajučy z krainy ŭ krainu. Ciapier jany žyvuć u Japonii. Adno dzicia naradziłasia ŭ ZŠA, druhoje — u Kanadzie, ciapier jany chodziać u dziciačy sadok u Japonii. Doma jany razmaŭlajuć ź dziećmi ŭ asnoŭnym na anhlijskaj. Jany raspaviali dziŭnuju reč: akazvajecca, na praktycy dzieci nie padbirajuć pamyłki baćkoŭ i ich niapravilnaje vymaŭleńnie. Jany ŭsio filtrujuć, znachodziačysia ŭ asiarodździ (u anhłamoŭnym sadku, naprykład). Ciapier ich dzieci z sadu prynosiać, zrazumieła, jašče i japonskuju — jaje taksama vučać mama i tata. Ja tak była ŭražanaja, što ŭsiu noč nie mahła zasnuć i dumała. Na ranicu my abmierkavali ŭsie z mužam i jon mianie padtrymaŭ: ruskaja ŭ domie hučać nie budzie. Ja vielmi doŭha dumała i čytała na temu. Byŭ čas, my abmiarkoŭvali heta praktyčna štodnia, pradumvajučy varyjanty raźvićcia padziej.
Ale ciažarnaść i pieršyja miesiacy paśla naradžeńnia dziciaci navučyli mianie adnamu: u adnosinach da svajho dziciaci NIKOHA nielha słuchać. Chaj jany bjuć siabie piatkaj u hrudzi i kažuć, što tak nielha, što nichto tak nie robić i ja ździekujusia ź dziciaci, pazbaŭlajučy jaho vialikaj i mahutnaj ruskaj movy i hetak dalej. Što ž, chaj budzie tak, a vy rabicie pa-svojmu!
Jak ja maju znosiny ź dziciem
Ja razmaŭlaju ź im na anhlijskaj movie. Muž — na svajoj rodnaj niamieckaj. Kali my majem znosiny pamiž saboj, my časam vybirajem anhlijskuju, časam niamieckuju. Spadziajusia, u budučyni niamieckaja ŭ domie budzie daminavać.
Pry niamieckamoŭnych svajakach časam pierachodziačy na niamieckuju (u ideale treba było b pierastać). Praz bahaćcie niamieckich paciešak-piesieniek i słoŭcaŭ u našym asiarodździ, niekatoryja rečy i dziejańni mianie tak i ciahnie nazvać zaŭsiody na niamieckaj, ale ja z hetym zmahajusia. Naprykład, na kałysku ja ŭ 9 vypadkach z 10 sprabuju skazać «kindiervahien», na jaho dryhajučyja nožki — «štrampieln», a na vopleski dałońkaj — «pač-pač-pač». Kali čchaje, zaŭsiody kažu tolki «Gesundheit!», tak paviałosia.
Samaje ciažkaje było trymacca ŭ pieršy miesiac i naohuł zrazumieć, jakija słovy vykarystoŭvać. Mnie strašna nie chapała leksiki i ja mahła vykarystoŭvać adny i tyja ž słovy pa kole, heta strašna razdražniała. Jašče ja razmaŭlała na «denhlišy» — sumiesi niamieckaj z anhielskaj. Ale saskočyć na ruskuju nie chaciełasia ni razu.
Prajšoŭ nie adzin miesiac, pierš čym syn zarabiŭ svaje łaskavyja mianuški na anhlijskaj (snuggle-bear, sugar bunny, milk monkey), a mama vyvučyła ź dziasiatak dziciačych piesieniek («The Wheels on the Bus», «Row your boat», «Five Little Ducks») i praces pošuku nie spyniajecca. Abmiarkoŭvajem ź im, jak prajšoŭ jaho dzień i kamientuju toje, što adbyvajecca vakoł jaho. Praŭda, dla niemaŭlataŭ časam dosyć prostych hukaŭ, pryčym dastatkova prosta paŭtarać za imi — i ŭžo dyjałoh na ich movie.
My havorym na ruskaj pry babuli
Maja mama, naturalna, havoryć na ruskaj. My nie źbirajemsia pazbaŭlać syna znosin z babulaj i častkaj majoj siamji. Ale ruskaja ŭ našym vypadku budzie chutčej jak zamiežnaja, čym rodnaja, bo babula žyvie daloka i pryjazdžaje niekalki raz na hod, astatni čas — skajp. Sami jeździć časta my taksama pakul nie płanujem, navat pašparta rabić nie budziem. To bok kali ruskaja mova budzie ŭ pasivie, na ŭzroŭni razumieńnia na słych i zdolnaści farmulavać prostyja frazy — nam hetaha chopić i mianie heta zadavolić. Jak pojdzie dalej — heta ŭžo sprava majho dziciaci. Viadoma, krychu škada, bo ruskaj ja vałodaju ŭ daskanałaści, lublu na joj čytać i pisać, ale ž heta nijak dzicia nie tyčycca, jaho žyćcio — nie majo, jano budzie žyć u zusim inšym śviecie i ŭ inšaj krainie.
I tak: chutčej za ŭsio, u žyćci dziciaci buduć prysutničać i knihi-multfilmy na biełaruskaj. I, daj boh, jaho nośbity (akramia mianie). Ciapier hetu movu ja ŭsprymaju, chutčej, jak ekzatyčnuju i jak vydatny most da razumieńnia ukraincaŭ, palakaŭ, słavakaŭ, čechaŭ i hd. A pra toje, što moj syn pa naradžeńni napałovu biełarus, ja zmahu jamu rastłumačyć i na anhlijskaj.
