U sacsietkach pierad vybarami raspaŭsiudžvali śpis «biełaruskaha razumnaha hałasavańnia» — treba ž być modnymi, jak Navalny! Prahałasujem usie za Dźmitryjeva i Dabratvora — i budzie oho-ho!
U Rasii ideja prakaciła, bo prynamsi ŭ Maskvie i bujnych haradach tam jak-nijak ličać hałasy. Tak, kandydataŭ mohuć nie dapuskać da vybaraŭ. Tak, mohuć być ukidy hałasoŭ. Tak, u Čačni budzie 99%. Ale ŭ hłabalnym płanie padlik jość.
Tyja, chto choć raz byŭ naziralnikam na ŭčastku ŭ Biełarusi, u adzin hołas śćviardžajuć, što nijakaha padliku ŭ nas niama. Falsifikacyi šmatstupienčatyja, vypadzieńnie adnaho z etapaŭ nie mianiaje pryncypovuju karcinu.
Pa-pieršaje, daterminovaje hałasavańnie stvaraje nievierahodnuju jaŭku — hetym razam 36% — i dazvalaje ŭnačy padmianiać hetyja biuleteni. Abo dakidvać nieabchodnuju kolkaść udzień, jak pakazała historyja, vykrytaja naziralnikam Vaščančukom u Breście.
Pa-druhoje, kožny člen kamisii ličyć svaju častku stosu, nie bačačy ahulnaj karciny (ci stvarajučy dla siabie abarončuju iluziju, što jon nie razumieje ahulnaj karciny). Ahulnuju karcinu pry žadańni moža ŭbačyć tolki staršynia kamisii, ale jana jamu nie abaviazkova patrebnaja — u jaho mohuć zahadzia być ličby, jakija treba napisać u pratakoł.
Pa-treciaje, navat kali staršynia kamisii skłaŭ sumlenny pratakoł, dakumient paśla pieradajecca ŭ akruhovuju kamisiju, dzie jaho mohuć prosta pierapisać. Nivodnaj adkrytaj bazy z pratakołami pa ŭčastkach niama.
Staršyni vybarčych kamisij — voś chto piersanalna i niepasredna ŭciahnuty ŭ hety miechanizm i nie moža nie razumieć sutnaści taho, što adbyvajecca.
Nijakaj mahčymaści bačyć biuleteni i padlik u naziralnikaŭ niama. Nijakaj mahčymaści pieraličyć hałasy paśla vybaraŭ taksama niama.
I heta ŭsio biez uliku taho, što ŭ kamisijach tolki svaje ludzi, a padčas kampanii vykidvajucca tyja, chto robić zanadta šmat šumu — umoŭnaja Chalip.
Tamu hałasavać choć za kaho, kab «nas pačuli» — iluzija. Hetyja biuleteni navat nie padličać.
Plon ad razumnaha hałasavańnia, jakoje zaachvočvaje ludziej da pachodu na ŭčastak, tolki adzin — staršyniam kamisij treba budzie nakručvać mienš jaŭki.
Minułyja vybary stvaryli iluziju, što z pryznačeńniem Anisim i Kanapackaj ułady dazvolać hramadskaści kali nie vybirać, to, prynamsi, mieć prava hołasu ŭ parłamiencie.
Niekatoryja spadziavalisia, što hetym razam takich hałasoŭ stanie nie 2, a 4 i tak dalej. Demanstratyŭnaj nierehistracyjaj dźviuch łahodnych deputatak ułady pakazali hramadzianskaj supolnaści svajo bačańnie jaje miesca i roli.
Usio heta razam uziataje nie daje padstavy vieryć u anansavanuju ŭ budučyni kanstytucyjnuju reformu.
Jakaja roźnica, jakaja sistema hałasavańnia budzie — mažarytarnaja ci praparcyjnaja, kali kiraŭnikoŭ vybarkamaŭ buduć pa-raniejšamu «aryjentavać» na «pravilnyja» ličby jaŭki i «pravilnyja» vyniki? Jakaja roźnica, kolki budzie paŭnamoctvaŭ u prezidenta, a kolki — u takim čynam sfarmiravanaha parłamienta, kali studentaŭ i vajskoŭcaŭ pa-raniejšamu buduć zahaniać na daterminovaje hałasavańnie, i jany jasna ŭśviedamlajuć, ź jakimi metami heta robicca? Jakaja roźnica, chto budzie pryznačać premjera, kali sistema nie praduhledžvaje kankurencyi?
Kali b ułady realna byli nastrojenyja na pastupovyja pieramieny, jany b dapuścili svabodnyja ci abmiežavana svabodnyja vybary choć u adnu z pałat Nacyjanalnaha schodu ci, prynamsi, choć u adnym z rehijonaŭ. Ničoha takoha my nie nazirali.
Zachavańnie isnaj sistemy vybaraŭ u jaje čystym vyhladzie havoryć taksama pra toje, što ŭłada pa-raniejšamu abapirajecca na absalutnuju mienšaść hramadstva — inakš nie patrebnyja byli b takija składanyja i šmatstupienčatyja filtry adsievu.
Heta aznačaje taksama, što dla bolšaści adzinym sposabam pakazać, što jana bolšaść, zastajucca tolki vuličnyja akcyi pratestu.
Nijakich instytucyjanalizavanych sposabaŭ zrabić heta niama. Nie ličyć ža takimi mahčymaść padavać skarhi i pisać pietycyi. Heta značyć, što vybuchi kštałtu «maršaŭ niedarmajedaŭ» u 2017 hodzie buduć i nadalej takimi ž niespadziavanymi.
I heta aznačaje taksama, što realnaja palityčnaja apazicyja budzie kancentravacca na vuličnym i publičnym prateście, a hramadzianskaja supolnaść budzie pa-raniejšamu paźbiahać palityki.
Cisk Rasii budzie ŭzmacniacca va ŭmovach, kali hramadstva žyvie ź pierakanańniem «ad nas usio roŭna ničoha nie zaležyć».
