Demanstrant na Stele Horada-hieroja Minska. Fota Nadziei Bužan.
U niadzielu 6 vieraśnia dziasiatki tysiač čałaviek rušyli ŭ bok Muzieja Vialikaj Ajčynnaj vajny ŭ Minsku. Pratesty adbyvalisia na fonie Siomaj simfonii Dźmitryja Šastakoviča, jakaja hučała z dynamikaŭ Pałaca sportu. Šastakovič pryśviaciŭ svaju simfoniju žycharam Leninhrada, jakija vytryvali 871 dzień u nacysckaj błakadzie.
Sam kampazitar hetak apisaŭ svoj tvor u haziecie «Pravda» ŭ sakaviku 1942 hoda: «Našaj baraćbie z fašyzmam, našaj budučaj pieramozie nad voraham, majmu rodnamu horadu — Leninhradu pryśviačaju svaju Siomuju simfoniju». Takoje pasłańnie demanstrantam praz 78 hadoŭ tranślavali i sučasnyja ŭłady stalicy.
Mirnyja pratesty ŭ Biełarusi sprabujuć dyskredytavać praz adsyłku da niamieckaj akupacyi BSSR.
Ułady chočuć davieści, što demanstranty ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami nibyta naŭprost źviazanyja z fašyzmam. Hetak, dyrektar instytutu historyi Nacyjanalnaj akademii navuk Viačasłaŭ Daniłovič u intervju telekanału «Biełaruś 1» paćvierdziŭ aficyjnuju interpretacyju, pryviazaŭšy bieł-čyrvona-bieły ściah da kałabaracyjanizmu, kali biełaruskija nacyjanalisty ŭ časie niamieckaj akupacyi marna sprabavali dabicca ŭtvareńnia ŭłasnaj dziaržavy. Daniłovič parekamiendavaŭ demanstrantam zadumacca, pierad tym jak vychodzić na vulicy ź bieł-čyrvona-biełaj simvolikaj.
Jamu adrazu ž adkazali dziasiatki historykaŭ ź jaho ž ustanovy, jakija nahadali, što ŭ 1991 hodzie akurat Instytut historyi NAN padrychtavaŭ arhumienty na karyść pryniaćcia bieł-čyrvona-biełaha ściaha jak emblemy pieršaj biełaruskaj niezaležnaj dziaržavy, majučy na ŭvazie abviaščeńnie Biełaruskaj Narodnaj Respubliki ŭ 1918-m.
Doktar histaryčnych navuk Alaksandr Smalančuk vystupiŭ z adkrytym zvarotam da Viačasłava Daniłoviča: «Bieła-čyrvona-bieły ściah, pad jakim u žniŭni 2020 hoda prachodzić mirnaja biełaruskaja revalucyja, nie moža być skampramietavany navat tym, što pad im prymaŭ prysiahu pieršy prezident Respubliki Biełaruś — siońniašni dyktatar Alaksandr Łukašenka. U vyrašalny momant historyi krainy kožny hramadzianin vymušany vybirać — na čyim baku jamu stać».
Smalenčuka jašče ŭ 2005 hodzie zvolnili z Haradzienskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta, bo historyk nie raz nahadvaŭ pra doŭhuju pieradhistoryju ekzistencyjnych rašeńniaŭ u biełaruskim minułym i sučasnaści. Siońnia jon zajmajecca histaryčnymi daśledavańniami ŭ Polskaj akademii navuk u Varšavie.
Muziej Vialikaj Ajčynnaj vajny ŭ hetuju niadzielu pa ŭsim pierymietry abnieśli kalučym drotam, za im raźmiaścilisia atrady MUS, napahatovie stajali i bronietransparciory. Udzielniki pratestaŭ suprać milicejskaha hvałtu z dapamohaju «Telehramu» šukali, jak prajści pa vulicach, pierakrytych AMAPam. Heta tyja ž amapaŭcy, jakija zatrymali bolšaść z 7000 aryštavanych u pieršyja dni pratestaŭ. Muziej byŭ całkam ačepleny, tamu demanstranty rušyli da rezidencyi Alaksandra Łukašenki. Jana nazyvajecca Pałac Niezaležnaści, i ŭ hetaj naźvie ŭtrymlivajecca adziny momant, ź jakim pahadžajucca i Administracyja prezidenta, i šyrokaja hramadzianskaja kaalicyja, — pytańnie dziaržaŭnaha suvierenitetu Respubliki Biełaruś.
Łukašenka śćviardžaje, što biełaruskamu suvierenitetu ciapier pahražaje anieksija z boku Polščy. Heta jon źviazvaje z 22-hadovym błohieram Ściapanam Puciłam, jaki vyras u Miensku i na telehram-kanał jakoha padpisanyja bolš za 2 młn čałaviek. Adnak i Ściapan Puciła, i rasiejski prahramist Pavieł Duraŭ, jaki stvaryŭ «Telehram» dla biaśpiečnaj kamunikacyi ŭ Rasiei, usiaho tolki prapanoŭvajuć infrastrukturu, jakaja dazvalaje ludziam u Biełarusi nakiroŭvać svaju niezadavolenaść u palityčnaje rečyšča. Usie videa i fotazdymki ciapierašnich pratestaŭ pachodziać z samoj Biełarusi.
Łukašenka ž paklikaŭ u Minsk rasiejskich žurnalistaŭ — paśla taho jak zabastavali pracaŭniki biełaruskaha dziaržaŭnaha telebačańnia.
Pratestoŭcy ŭspryniali ahulnuju miedyjnuju karcinku, jakaja śviedčyć pra zhurtavanaść Łukašenki z Pucinym jak znak słabaści. Tamu siońnia Łukašenka ŭžo bolš nie padajecca biełarusam harantam niezaležnaści krainy.
Ludziam, jakija vyjšli na pratesty paśla falsifikacyi vynikaŭ prezidenckich vybaraŭ i razharnuli pierad Muziejem Vialikaj Ajčynnaj vajny bieł-čyrvona-biełyja ściahi, udałosia pieraasensavać simvał pieramohi. Jany admovilisia ad užyvańnia siły suprać milicyi i vierbalnych napadak na Rasieju.
Tym nie mienš, u baraćbie za svabodnyja vybary i zakonnaść jany taksama vykarystoŭvajuć simvaličny arsienał Druhoj suśvietnaj vajny. Šok ad chaatyčnaha zatrymańnia minakoŭ na vulicach i ad ideałahična matyvavanych fizičnych i psichičnych katavańniaŭ aryštavanych byŭ nastolki vialiki, što mnohim biełarusam dziejańni AMAPu nahadali złačynstvy hiestapa.
Śviedki žnivieńskich padziej paraŭnoŭvali izalatar na zavułku Akreścina ŭ Minsku z kancłahieram u Aśviencimie (Aŭšvicy).
Biełaruskaja piśmieńnica Dyjana Bałyka pryjechała na Akreścina ŭ siaredzinie žniŭnia, kab na svaje vočy ŭbačyć, što tam tvorycca.
Sprabujučy vyrazić svoj šok ad ubačanaha, jana ŭzhadała vizit u Aśviencim: «Tam da hetaj pary amal nie raście trava… Bo kožny małady viesnavy parastak byŭ vyrvany asłabiełaj rukoj viaźnia. U IČU na Akreścina niama travy. Tam bieton…»
Bieśpierapynnuju chvalu represijaŭ z boku dziaržavy, jakaja ŭžo zabrała žyćci prynamsi čatyroch mirnych demanstrantaŭ, šmat chto apisvaje jak hienacyd ułasnaha narodu.
U krainie, dzie ŭ časie niamieckaj akupacyi zahinuli 1,7 młn čałaviek, u tym liku 600 tys. habrejaŭ byli achviarami Chałakostu, takija paraŭnańni vyhladajuć pierabolšvańniem. Adnak jany demanstrujuć stupień biaśsilla pierad abliččam dziaržaŭnaha aparatu, jaki hatovy nie tolki prymianiać simvaličny hvałt, ale i ŭzmacniać hvałt fizičny.
1 vieraśnia va ŭniviersitetach na mirnyja pratesty vyjšli studenty — i dziasiatki ź ich byli zatrymanyja. Jašče praz tydzień atradam AMAPu dali zahad zatrymlivać z prymianieńniem siły i žančyn.
Pa ŭsioj krainie dziejuć hrupy mužčyn u maskach, džynsach i majkach — hetyja nieviadomyja vyłučajucca asablivaju žorstkaściu i majuć prava nie nazyvać siabie.
Dziaržaŭny aparat štodnia sieje strach praz hvałt z boku milicyi, u toj čas jak demanstranty praciahvajuć mirna pratestavać ź pieśniami i bieł-čyrvona-biełymi ściahami. Ich abjadnoŭvaje pierakanańnie, što ciapier idzie ekzistencyjnaja baraćba pamiž dabrom i złom. Tolki tak možna patłumačyć šyroka raspaŭsiudžanyja zhadki pra pieramohu ŭ Druhoj suśvietnaj vajnie.
Łukašenka, jaki ŭžo daŭno straciŭ svaju lehitymnaść siarod bolšaści nasielnictva, sprabuje pastavić Vialikuju Pieramohu na słužbu prapahandzie ŭ miedyjnaj vajnie pačatku XXI st. A mirnyja pratestoŭcy, paraŭnoŭvajučy dziejańni ŭładaŭ z fašyzmam, sprabujuć pryciahnuć uvahu da asimietryi ŭ baraćbie vakoł budučyni Respubliki Biełaruś.
Leninhradskuju simfoniju Dźmitryja Šastakoviča možna interpretavać dvuma sposabami: pa-pieršaje, jak manumientalnuju padtrymku ŭ zmahańni biezabaronnych ludziej suprać mahutnaha voraha i, pa-druhoje, jak krytyku pampieznaj dziaržaŭnaj ułady, jakaja ŭ časie Vialikaha teroru 1937—1938 hh. (za niekalki hadoŭ da Druhoj suśvietnaj vajny) zapuściła machavik hvałtu suprać ułasnych hramadzianaŭ.
