Pavał Libier
Jak chutka hałasujuć biełarusy
— Toje, jak idzie hałasavańnie na platformie «Hołas», vas ździviła, uraziła, rasčaravała? Ci ŭsio idzie ŭ adpaviednaści z čakańniami? Na jakija ličby vy raźličvajecie na vychadzie?
— Nas pryjemna ździviła taja chutkaść, ź jakoj ludzi pačali hałasavać. Pieršy dzień była pikavaja nahruzka, jakoj my nie čakali, čat-bot navat adkazvaŭ z zatrymkaj. U nas było adčuvańnie, što sotni tysiač biełarusaŭ pajšli prahałasavać u adzin momant. Padobna, što tak i akazałasia. U nas vielmi dobraja dynamika hałasavańnia.
Kali «Hołas» naradziŭsia pry kancy lipienia, nam spatrebiłasia amal try tydni, kab sabrać pieršy miljon karystalnikaŭ. Ciapier bačym amal 700 tysiač praz čatyry dni ad pačatku hałasavańnia.
My razumiejem, što hetyja sotni tysiač čałaviek — vializarnaja kolkaść dla sučasnaj Biełarusi, dzie apošnija 6 miesiacaŭ režym usimi sposabami zapałochvaŭ ludziej, pierakonvaŭ, što ich mała, što «zmaharoŭ» 200 čałaviek na ŭvieś Miensk zastałosia. A tut možna pabačyć za niekalki dzion, što sotni tysiač, pa-raniejšamu aktyŭnyja, patrabujuć pieramienaŭ. Hety efekt, mahčyma, samy mocny i samy kaštoŭny z taho, što adbyłosia za karotki pramiežak času.
«Ułady sprabujuć zablakavać sajt «Hołasu», na jakim hałasavańnie nie adbyvajecca»
— Davajcie pahavorym pra toje, jak ułady zreahavali na hałasavańnie za mirnyja pieramieny. Ja maju na ŭvazie prablemy ź internetam u Biełarusi na nastupny dzień, jak pačałosia hałasavańnie. Jak vy ličycie, ci možna supraćpastavić intelektu, kampetencyjam svabodnych ludziej dubinku, prymityŭnaje blakavańnie? Ci jość talenavityja ajcišniki na słužbie ŭ režymu? Ci tam zbolšaha tolki vitryny ŭmiejuć bić i spravy fabrykavać?
— My pierakananyja, što tam jość talenavityja ludzi, ale, najchutčej, ich tam vielmi mała. Praktyka śviedčyć, što IT u Biełarusi — pryvatnyja kampanii. Mienavita tamu my dumajem, što tam nia tak šmat ludziej, zdolnych supraćdziejničać sučasnym IT-technalohijam.
Režym sprabuje razarvacca. Z adnaho boku, jany sprabujuć nas abiascenić i raskazać, što heta ŭsio fejki, što heta ŭsio boty, nie žyvyja ludzi, nie źviartajcie na heta ŭvahi. A z druhoha boku, jany addajuć nam usiu mahčymuju lehitymnaść, sprabujučy nas zablakavać, sprabujučy vyklučyć internet, sprabujučy adklučyć servisy karotkich spasyłak Telehramu, kab ludzi nie pierasyłali adno adnamu paviedamleńni ab hałasavańni.
Jany paćviardžajuć, što sami hetaha bajacca. Nasamreč usie hetyja blakavańni nia vielmi pałochajuć, tamu što ŭłady sprabujuć zablakavać sajt «Hołasu», na jakim, pa sutnaści, hałasavańnie nie adbyvajecca. Hałasavańnie adbyvajecca ŭ čat-botach, i režym sprabuje zrabić, kab ludzi da hetych čat-botaŭ nie dajšli, bo tam ich kantrol całkam zakančvajecca.
Akramia technalahičnych pieraškodaŭ, jany dastatkova aktyŭna vykarystoŭvajuć administracyjny cisk. U našaj zvarotnaj suviazi vielmi šmat paviedamleńniaŭ pra toje, što ludziam na zavodach i pradpryjemstvach naŭprost kažuć, kab nie hałasavali, maŭlaŭ, zabiarom telefony i pravierym. Nadzvyčajna pry tym, što heta hałasavańnie ŭ internecie, pryčym ź vielmi spakojnaj farmuloŭkaj za mirny vychad z kryzisu.
Mnie padajecca, heta toje, za što pavinny prahałasavać usioj krainaj poŭnym składam. My bačym, što nam sprabujuć čynić pieraškody, ale pakul što heta nia maje vialikaha efektu. Ličylnik praciahvaje raści, ludzi ŭsio bolš uciahvajucca.
Adzinaje, što ciapier bolš kamunikacyi my budziem pieranosić u mesendžary, tamu što nia ŭsie ŭmiejuć karystacca VPN, mnohim ludziam niazručna, što tam sajta niama. Tamu my tuju aŭdytoryju, što ciapier jość, budziem pryciahvać, kab jany dalej raspaŭsiudžvali infarmacyju pra hałasavańnie i zaklikali ludziej nie bajacca. Šmat ludziej pa-raniejšamu baicca.
«My nie źbirajem persanalnyja źviestki»
— Patłumačcie, čamu heta biaśpiečna i kanfidencyjna?
— Važna razumieć, što za ŭsiu historyju našaj platformy, a heta bolš za 8 miesiacaŭ, nikoli nijakija źviestki ź platformy nikudy nie pajšli, nivodzin čałaviek nia byŭ rassakrečany. Pry hetym my nie źbirajem persanalnyja źviestki, my źbirajem tolki numary telefonaŭ, jakija chešujucca i traplajuć u bazu. I navat kali niechta moža atrymać naŭprostavy dostup da našaj bazy, jon nie pabačyć tam nijakich numaroŭ telefonaŭ.
Ludzi, jakija bajacca, što ŭ ich zapatrabujuć pakazać telefon i pravieryć, ci nie hałasavali jany, mohuć prosta vydalić paviedamleńnie ad čat-bota paśla hałasavańnia i pakazać absalutna pusty telefon. U krajnim vypadku možna vydalić samoha čat-bota, kab zusim ničoha nie było ŭstalavana. Heta možna zrabić paśla hałasavańnia, hołas usio roŭna budzie ŭličany. My zaklikajem nie bajacca, my razumiejem, što 6 miesiacaŭ režym zapałochvaŭ ludziej, sprabavaŭ pierakanać ich, što luboje dziejańnie ŭ internecie moža pieratvarycca ŭ absalutna realny hrukat u dźviery, vyłomvańnie dźviarej i dubinki. Ale jakraz u našym vypadku nie było takich precedentaŭ.
My zaklikajem ludziej nie chvalavacca i vykazvać svaju hramadzianskuju dumku. Vy možacie vykazvać absalutna lubuju svaju dumku, možacie być zhodnyja ci niazhodnyja. My pavažajem lubuju hramadzianskuju pazycyju, dziela hetaha i zadumvałasia ŭsio hetaje hałasavańnie, kab atrymać abjektyŭny zrez, jakaja kolkaść ludziej padtrymlivaje, a jakaja kolkaść ludziej nie padtrymlivaje mirny vychad z kryzisu praź pieramovy.
Kali budzie biełaruskamoŭnaja versija
— Platformie «Hołas» zakidajuć adsutnaść biełaruskamoŭnaj versii. Što b vy adkazali?
— Biełaruskaja mova najbližejšym časam źjavicca. Samo hałasavańnie zapuskałasia ŭ dastatkova ścisłyja terminy. Na našym sajcie jość biełaruskaja mova, i, na žal, my nie paśpieli dadać jaje na staronku z hałasavańniem. Ale da nas pryjšli valantery, jaki prapanavali dapamohu ź pierakładam. Ciapier my ź imi pracujem i, adpaviedna, chutka vypuścim biełaruskamoŭnuju versiju.
— Raniej vy kazali pra toje, što nad «Hołasam» pracavali kala 40 čałaviek. Heta biełarusy, jakija albo žyvuć za miažoj, albo časova vyjechali za miažu, što bolš biaśpiečna dla prajektu. Usie jany — supracoŭniki IT-kampanij: jak superbujnych u ZŠA, tak i biełaruskich startapaŭ. Ci ŭ biaśpiecy kamanda?
— Kamanda, jakaja pracuje nad prajektam, u biaśpiecy. Bolšaść ludziej pa-raniejšamu za miažoj. Kamanda ŭžo nie takaja vialikaja. Samy składany peryjad, pik u žniŭni my prajšli, i ciapier na apytańniach nam patrebnaja mienšaja kolkaść ludziej. Pry hetym vializarnaja kolkaść ludziej zastajecca ŭ kamandzie sa žniŭnia. Usie jany — valantery, robiać heta ŭ svoj volny ad pracy čas. Praktyčna va ŭsich jość asnoŭnaje miesca pracy. Takim čynam prajekt praciahvaje žyć i raźvivacca i ŭsio jašče aktyŭna pryciahvaje sotni tysiač ludziej. Spadziajomsia dajści da miljona.
Kaliści «Hołas» zdoleŭ dajści da miljona za try tydni pierad vybarami. Heta vielmi važna, bo taja dynamika, jakuju my bačym ciapier, pakazvaje, što pratestavy nastroj, žadańnie pieramienaŭ nikudy nie padzielisia. Ludzi pa-raniejšamu majuć vialiki zapyt na toje, kab pabačyć, što ich šmat, i ciapierašniaje hałasavańnie daje im na heta adkaz.
Čym unikalny biełaruski dośvied
— Nakolki ŭnikalny biełaruski dośvied? Ci vykarystoŭvalisia takija rečy niedzie ŭ śviecie raniej?
— U tym ci inšym vyhladzie ličbavyja instrumenty vykarystoŭvalisia ŭ tym ža Hankonhu, kab pakazać pratestoŭcam, što ich šmat, ale nie ŭ takich maštabach. Heta vielmi cikavy dośvied, kali sotni tysiač ludziej uklučajucca ŭ niejkuju inicyjatyvu ŭsiaho za niekalki dzion. Heta ŭražvaje ŭsich — u tym liku i mižnarodnuju supolnaść. Vielmi chutka my atrymali reakcyju mižnarodnaj supolnaści, jakaja była mocna ŭražanaja tym, jak aktyŭna biełarusy praciahvajuć patrabavać pieramienaŭ, raskazvajuć, što ŭ ich jość prablemy. Naš dośvied unikalny, choć sama kancepcyja ŭ tym ci inšym vyhladzie vykarystoŭvałasia i raniej.
— Jaki patencyjał «Hołasu» ŭ budučyni?
— U novaj Biełarusi «Hołas» moh by stać kampanentaj ličbavizacyi dla praviadzieńnia referendumaŭ, dla ličbavych vybaraŭ. Jon, biezumoŭna, nia moža zamianić uvieś praces, bo jość vialikaja kolkaść ludziej, u jakich niama smartfonaŭ, jakija tak aktyŭna nie karystajucca ličbavymi technalohijami. Pry hetym jość i vializarnaja častka hramadztva, jakaja choča siońnia rabić niejkija dziejańni praz telefon, a nie chadzić kudyści. My spraščajem dziejańni, ličbavizujem usie hetyja pracesy, i «Hołas» moh by adyhrać vialikuju rolu ŭ hetym. «Hołas» užo pakazaŭ miljonam biełarusaŭ, što ŭsio možna rabić praz svoj telefon. Mnohija pra heta navat nie zadumvalisia. Najbližejšym časam my budziem pracavać ź biełaruskim hramadztvam. U nas dastatkova vialikaja aŭdytoryja, heta sotni tysiač čałaviek.
«Hołas», jaki pačujuć
— «Hołas» — metafaryčnaja nazva, vielmi istotnaja dla Biełarusi. Hołasu pazbaŭlenyja šmat hadoŭ mnohija biełarusy, i jany chočuć roznymi sposabami vykazać svoj hołas, addać svoj hołas. Jak nazva źjaviłasia?
— Nazva «Hołas» źjaviłasia ŭ vyniku brejnstorminhu ŭsioj kamandy. Užo nia pamiataju, chto prapanavaŭ, ale nazvu padchapili, jana pryžyłasia, i jana, sapraŭdy, vielmi metafaryčnaja. Z adnaho boku, pakazvaje, što adzin hołas — istotnaja reč, z druhoha boku — što ŭ kožnaha čałavieka maje być hołas, jaki jon pavinien mieć mahčymaść vykazać, kab jaho pačuli. I heta toje, što, pa sutnaści, naša platforma daje biełarusam.
