Fota Depositphotos.com
Mova — taja źjava, jakaja adroźnivaje čałavieka ad inšych žyvych istot na Ziamli. Kali ludziam raptoŭna spatrebicca zrazumieć inšapłanietny sihnał, to ŭ jaho rasšyfroŭcy moža dapamahčy paraŭnańnie čałaviečaj movy z kamunikacyjaj žyvioł.
Inšapłanietniki raźvili svaju movu na płaniecie, dzie, jak i na Ziamli, jość vidy istot, jakija nie vałodajuć movaj. Ale jakaja roźnica pamiž movami i inšymi vidami kamunikacyi?
Čamu ese — heta mova, a śpievy ptušak — nie? Niekatoryja ptuški śpiavajuć składanyja i raznastajnyja miełodyi. Pieraśmiešnik, naprykład, abjadnoŭvaje kala sta vidaŭ piesień u paśladoŭnaści, što amal nikoli nie paŭtarajucca. Dyk ci možam my być upeŭnienyja, što ptuški nie razmaŭlajuć adna z adnoj?
Hetyja pytańni biez adkazu ŭkazvajuć nam na toje, jak rasšyfravać čužuju movu. Mahčyma, kali-niebudź udasca vyznačyć toje, što adroźnivaje movu ad inšych vidaŭ kamunikacyi. Taki moŭny test moh by vyjaŭlać, źjaŭlajecca sihnał z kosmasu prosta šumam ci inšapłanietnym paviedamleńniem, piša The Wall Street Journal.
I tym nie mienš, niahledziačy na składanaść śpievaŭ ptušak i hukaŭ inšych istot, žyvioły niašmat mohuć skazać adna adnoj. Jany mohuć kambinavać huki roznymi sposabami, ale vykarystoŭvajuć tolki maleńkuju častku hetych mahčymaściaŭ, jakaja dazvalaje im pieradavać bazavyja paviedamleńni nakštałt «trymajsia dalej ad majoj terytoryi».
Kamunikacyja, a razam ź joj i movy, pavolna evalucyjanavali ŭ vyniku naturalnaha adboru. Lubaja kamunikacyja pamiž žyvymi istotami pastupova ŭskładniałasia. Isnavańnie mnostva raznastajnych hukaŭ karysna tym, što dazvalaje paźbiehnuć dvuchsensoŭnaści i robić paviedamleńni bolš zrazumiełymi. Žyvioły vałodajuć vialikaj kolkaściu hukaŭ nie tamu, što im heta žyćciova nieabchodna, a tamu, što heta źjaŭlajecca pabočnym efiektam ich patreb u kamunikacyi.
Mahčyma, hramatyka adroźnivaje movu ad inšaj kamunikacyi. Adnak u mnohich žyvioł taksama jość peŭnyja prykmiety hramatyki. Naprykład, małpy, jakija majuć abmiežavany repiertuar hukaŭ, umiejuć kambinavać ich pa-roznamu i tym samym stvarać novyja značeńni. Ale heta ŭsiaho tolki evalucyjny sposab arhanizacyi hukaŭ. Chutčej za ŭsio hramatyka raźvivajecca jak pabočny pradukt, tamu jana nie patrebna žyviołam i jaje moža nie być i ŭ inšapłanietnych movach.
Karybski kalmar stvaraje na svajoj skury ŭzory z dapamohaj admysłovych kletak u svaim arhaniźmie. Z dapamohaj hetych uzoraŭ kalmary kamunikujuć miž saboj. Nielha admaŭlać, što takimi ŭzorami možna pieradać adnosna składanaje paviedamleńnie. Ale ci možna ličyć heta movaj?
Składana znajści supolny kryteryj dla taho, kab nazvać toj ci inšy vidaŭ kamunikacyi movaj. Adnak niezaležna ad taho, nakolki raźvitaja inšapłanietnyja cyvilizacyja, jana raźvivajecca z samych prostych form kamunikacyi. Isnujuć univiersalnyja rysy, jakuju abumoŭlivajuć źjaŭleńnie luboj movy na luboj płaniecie.
Najbolš važnaja rysa zaklučajecca ŭ tym, što mova musić być nastolki składanaj, nakolki heta nieabchodna dla pieradačy infarmacyi. Evalucyja vyznačajecca efiektyŭnaściu, a zvyšskładanaja mova nie moža być pa-sapraŭdnamu efiektyŭnaj, bo mozhu prychodziłasia b rabić zašmat namahańniaŭ dla jaje apracoŭki. Hety pryncyp musić prymianiacca i da movy inšapłanietnikaŭ.
Druhaja rysa — raznastajnaść. Miełodyi ptušak, jakija čaroŭnyja jany b ni byli, paŭtarajucca i źjaŭlajucca zanadta šabłonnymi, kab być movaj.
Ci buduć zachoŭvacca hetyja pryncypy ŭ inšapłanietnaj movie? Nielha być upeŭnienym u hetym. Ale kali my i viedajem štości pra inšapłanietnikaŭ, dyk heta toje, što jany evalucyjanavali na svajoj płaniecie šlacham naturalnaha adboru, jak i my, ziamlanie. Tamu ich movy mohuć mieć tyja ž rysy, što i našy. Heta i dapamoža ludziam rasšyfravać inšapłanietnyja paviedamleńni — kali my ich kali-niebudź atrymajem.
