Fota Nadziei Bužan.
Zosi Małaševič 19 hadoŭ. Dziaŭčynu asudzili na dva hady kałonii za toje, što padčas adnaho z maršaŭ jana malavała farbaj na ščytach śpiecyjalnych srodkaŭ aharodžy.
Čytajcie taksama:
Pamiatajecie dziaŭčynu, jakaja tančyła la «Rubiaža»? Jana raskazała, čamu znoŭ vychodzić na pratesty, choć joj pahražaje 6 hadoŭ
«Mianie aburaje sacyjalnaja niespraviadlivaść». Pačaŭsia sud pa spravie 18-hadovaj Safii, jakaja raśpisała «Rubiažy»
18-hadovy palitviazień uziaŭ vinu na siabie, ale i jaho siabroŭku nie vyzvalili. Zirnicie, jak jon maluje
18-hadovaja Safija Małaševič, što raśpisała «Rubiažy», u apošnim słovie: Klanusia, Cichan nie zasłuhoŭvaje takoha pakarańnia
Dziaŭčynie, što raśpisała ščyty la Pałaca Niezaležnaści, dali dva hady kałonii. Jaje chłopcu — paŭtara
Pravaabaroncy publikujuć manałoh jaje mamy Śviatłany — pra dziacinstva dački, jaje źniavoleńnie, listy i toje, jak padziei, što adbylisia, mohuć paŭpłyvać na los usich palitviaźniaŭ.
Sonia (u čyrvonym) z bratam.
«U try hady čytała na pamiać list Taćciany da Aniehina»
Zosia zaŭsiody była dziaŭčynkaj z charaktaram: viedała, čaho choča, i damahałasia svajho. U dziacinstvie dačka raźvivałasia chutka: u paŭtara hoda my mahli hadzinami prahladać encykłapiedyi, u dva hady ja try razy zapar čytała joj «Buracina», a jana siadzieła i ŭvažliva słuchała, u try hady jana na pamiać čytała list Taćciany da Aniehina.
Kali joj było krychu bolš za try hodziki, jana palubiła malavać. Dziadula daŭ joj ahulny sšytak, u jakim jana kožny dzień malavała niešta novaje i prydumlała roznyja siužety. Heta była kazka pra kocikaŭ biez kanca.
Zosia nie chadziła ŭ dziciačy sadok, da škoły ja rychtavała jaje sama. U jaje była pastajannaja praha da vučoby, vialiki słoŭnikavy zapas i vysokaja chutkaść myśleńnia. Kali ŭ dziaciej takoje zdarajecca, jany pačynajuć zaikacca: u Zosi taksama byŭ taki pieryjad, ź jakoha my ščasna vyjšli.
Tvorčyja zdolnaści Zosi ź dziacinstva byli biaźmiežnyja: dla mianie heta było niečakana. U šeść hadoŭ jana malavała na tkaninie, škle, rabiła paštoŭki. Było dziŭna, što ŭsio heta tak lohka davałasia. Potym jana zajmałasia sałomkaj: choć jana dosyć naravistaja, joj chapała ciarpieńnia siadzieć nad pano, vyrazać i vykładvać sałomku pa kontury i rabić dzivosnyja paštoŭki. Zatym jana zachapiłasia pacierkami: drevy, žyvioły, drot, loska i bisier usiudy… Paśla źjavilisia žyvioły i branzaletki z humačak. Heta byŭ biaskoncy vir zachapleńniaŭ: jak tolki jana niešta asvojvała, heta stanaviłasia joj niecikavym, i jana išła dalej.
Potym jana zachacieła śpiavać: u jaje byŭ hołas, ale nie było słychu — u škole piedahoh jaje «raśpieła». Tak jana stała śpiavać i hrać na hitary. Potym — tancavać. U hety ž pieryjad dačka «zachvareła» na čytańnie: jeździła na hurtki, a aŭtobusie ŭvieś čas dastavała z zaplečnika knihu — i čytała stojačy. Ja svaryłasia ź joj praz heta, bo tak psujecca zrok. Jana čytała ŭsio: spačatku raiłasia sa mnoj, što ŭziać ź dziadulevaj vielizarnaj biblijateki, potym aryjentavałasia tolki na svoj hust. Heta byŭ zapoj čytańniem, jaki, dumaju, mocna paŭpłyvaŭ na jaje stanaŭleńnie.
U starejšych kłasach jaje zachapleńnie malavańniem praciahnułasia: jana zmaloŭvała dyzajnierskuju vopratku z sajtaŭ, malavała ałoŭkam i asadkaj partrety — atrymlivałasia ź vialikaj dakładnaściu.
Potym joj zachaciełasia dobra viedać francuzskuju — jana vučyłasia ŭ francuzskaj himnazii. Za dva miesiacy z repietytaram surjozna padniała ŭzrovień viedaŭ. U hetym jana ŭsia: da vučoby staviłasia dosyć chaładnavata, ale varta było čymści zacikavicca — asvojvała ŭsio; varta było vyvučyć lubuju temu pahłyblena — prachodziŭ strach pierad lubym pradmietam. Niejak pierad ispytam pa zapuščanaj matematycy jana pazajmałasia z repietytaram i skazała: «Ja ŭžo nie bajusia jaho zdavać, ja stała razumieć pradmiet».
«Dźvie vyratavanyja Zosiaj kotki čakajuć jaje»
«U škole joj było dastatkova niaprosta mieć znosiny ź ludźmi: Zosia pa natury adzinočka. Jana zavodziła kantakty, ale nikoha blizka nie padpuskała. Niedaloka ad babuli žyła jejnaja siabroŭka Vika — adna ź niamnohich, z kim jana pasiabravała.
Sonia z bratam i dziedam.
Ź joj ža źviazanyja historyi vyratavańnia dačkoj kotak. Niejak u dziacinstvie babula zabaraniła Vicy trymać kaciania, i dziaŭčynka niesła vykidvać jaho na śmietnik. Zosia ŭziała jaho i ślozna prasiła pakinuć — my tak i zrabili. Praz hod historyja paŭtaryłasia. Kab historyja hučała kranalna, jany zajavili, što ŭ padvale zabili kotku, a dva kacianiaci zastalisia adny. Zosia pryniesła ich u dom, utajku ad babuli i dziaduli pasialiła ich u svaim zaplečniku. U šeść ranicy dačka chadziła hulać ź imi na školny stadyjon, adrazała ŭ dziaduli sała i nalivała im małačko i śmiatanu. Adnaho my paźniej uładkavali ŭ inšuju siamju, druhoha pakinuli. Babula ź dziadulem nastolki lubili Zosiu, što nie parušali jaje svabodu: tamu dastatkova doŭha atrymlivałasia jaho chavać. Ale kali ŭsio raskryłasia, što ŭžo było rabić? Jaje nichto nie ruhaŭ: dzicia ździejśniła vysakarodny ŭčynak, i ŭsio, što my mahli zrabić, — tolki skazać, što ciapier heta jaje adkaznaść, i jana pavinna pra ich kłapacicca. Ciapier dźvie Zosiny kotki, jaje vyratavanyja dušy, čakajuć jaje doma».
«Kazała, što nikudy nie źjedzie»
«Pierad zatrymańniem u jaje byŭ dosyć składany pošuk siabie. Zosia rana pastaleła. Jana źjechała ŭ technikum u Brest praz składanyja adnosiny z baćkam. Kali paśla zatrymańnia jaje adličyli, viarnułasia ŭ Minsk, źniała pakoj i stała pracavać. Zosia dosyć samastojnaja ŭ svaim vybary, i ja ŭpeŭnienaja, što pieraasensavańnie ŭ žyćci pryviadzie jaje da samarealizacyi.
Pieršy raz jaje zatrymali šostaha vieraśnia. Kali jana źnikła, ja znajšła jaje ŭ śpisach Centralnaha RUUS tolki praz sutki. Telefanavała tudy, tam kazali, što jana na dopycie, śledčyja nie zdymali trubki, usio abiacali pieratelefanavać — i nie zvanili. Kali skončylisia 72 hadziny z momantu zatrymańnia, ja zrazumieła, što paśla suda jaje nie adpuścili. Akazałasia, prama na sudzie administracyjny artykuł pierakvalifikavali ŭ kryminalny. Dačku adpuścili 14 vieraśnia, jana prasiadzieła ŭ izalatary siem dzion, za hety čas ja paśpieła pieradać joj adnu pieradaču.
Jana razumieła, što, kali skončycca rasśledavańnie, jaje ŭ luby momant mohuć vyklikać u Śledčy kamitet. Na prapanovy źjechać jana adkazvała, što nie rabiła ničoha supraćzakonnaha, tamu nikudy nie źjedzie. Da siaredziny listapada — dva miesiacy — usio było adnosna spakojna, dačka praciahvała pracavać. Potym było dva dopyty — z druhoha, jaki prajšoŭ 26 listapada, jana ŭžo nie viarnułasia. Chacia ŭ nas byli dva chadajnictvy, kab jana zastavałasia pad padpiskaj ab niavyjeździe, prakuratura vyrašyła inakš. Sudovyja pasiedžańni prajšli tolki 14 i 21 studzienia, 22 studzienia Zosi vynieśli prysud».
«Pulpit Zosi lačyli biez abiazbolvalnaha»
«Usiaho ŭ mianie było dva spatkańni z dačkoj. Pieršaje — adrazu paśla suda. Jak kaža naš daśviedčany advakat, u hety čas u źniavolenych jašče vysoki ŭzrovień adrenalinu: jany ŭ tonusie, zaradžanyja. U kamierach — kruhavaja paruka i padtrymka, jany źbirajuć adno adnaho na sud. Ale ŭzrovień stresu źnižajecca, a depresija — pavialičvajecca. Tamu paźniej jany vysilvajucca.
Druhoje spatkańnie ja atrymała na jaje dzień narodzinaŭ: 18 lutaha joj spoŭniłasia 19 hadoŭ, i nam abiedźvium było pryjemna ŭbačyć adna adnu. Jaje pavinšavali dziaŭčynki z kamiery, heta było miła. Ja pryniesła sałodkaje, kab jana ich pačastavała: heta takija maleńkija radaści, jak kropla śviatła ŭ brudnaj ciomnaj łužynie. Z dapamohaj ich treba zmahacca za siabie, vyciahvać siabie za vałasy, jak Miunchaŭzien, i kožny dzień šukać žyćcio i sens u hetym dni. Ja dumaju, heta vielmi składana. I ŭ Zosi byŭ momant, kali jana ničoha nie chacieła rabić. Ale potym jana zrazumieła, što, kali nie budzie ničoha rabić, ničoha nie budzie adbyvacca. Tamu prasiła advakata, kab joj bolš pisali: jana kaža, što heta i padtrymka, i adciahnieńnie, i sens kožnaha dnia.
Sonia z bratam.
Jašče ŭ jaje, u biednaj, razbaleŭsia zub: mabyć, u kamiery z-za mocnych marazoŭ było choładna i jaje pradźmuła. My z advakatam vielmi doŭha arhanizoŭvali lačeńnie, Zosia šeść razoŭ pisała zajavu, kab da jaje zaprasili stamatołaha. Kali ŭ nas narešcie atrymałasia hetaha damahčysia, akazałasia, što ŭ jaje pulpit. Jaho Zosi lačyli biez abiazbolvalnaha».
«Napiaredadni karcara Zosi mnie śniŭsia drenny son»
«Paśla druhoha spatkańnia ja bolš nie bačyła dačku. 16 krasavika budzie apielacyja, i dazvoł na spatkańnie pavinien padpisać sudździa, jaki budzie jaje razhladać. Ale jon budzie viadomy tolki za niekalki dzion da pasiadžeńnia. Možna było b paprasić dazvoł na spatkańnie ŭ staršyni suda, ale bližejšy pryjom u jaho tolki 20 krasavika.
Paśla apielacyi ciaham niekalkich dzion možna atrymać spatkańnie pierad etapam u kałoniju — asablivaj nadziei na źmianieńnie prysudu ŭ mianie niama. Zosi nie budzie na pasiadžeńni pa abskardžańni: jana napisała prośbu prysutničać pa skajpie.
Maja ž prysutnaść tam ničoha nie vyrašyć: heta tolki zabiare ŭ mianie lišni hod žyćcia, jaki ŭ našaj situacyi zusim nie lišni. Tamu ja pajedu, atrymaju tam dazvoł na spatkańnie, ale na pasiadžeńnie nie pajdu. Tym bolš na sud Zosia prasiła mianie nie prychodzić, ja słuchała ŭsio ŭ kalidory: jana skazała advakatu, što joj usio roŭna, jak buduć reahavać na jaje słovy ludzi, ale kali ŭ zale budzie siadzieć mama, to jana budzie chvalavacca. Dla jaje heta i tak vielizarny stres, a jana budzie čytać maju mimiku, navat kali tvar budzie zakryty maskaj, tamu što ciapier my asabliva dobra adčuvajem adna adnu. Načami ja pračynajusia. Adkryvaju vočy biez budzilnika ŭ šeść ranicy — ja viedaju, što ich budziać. Kali pračynajusia hłybokaj nočču, razumieju, što niešta adbyvajecca: ci joj niešta balić, ci jana nie śpić. Tak było napiaredadni jaje papadańnia ŭ karcar: mnie pryśniŭsia drenny son. Čamu jana trapiła ŭ karcar — dahetul niezrazumieła. U adzin dzień u mianie nie pryniali pieradaču, viarnułasia pasyłka — advakat daviedaŭsia, što piać sutak jana budzie tam.
Sonia ŭ škole.
U hety ž čas jaje etapavali ŭ Žodzina. I kali, pakul jana znachodziłasia na Vaładarskaha, u nas była narmalnaja zvarotnaja suviaź, to ciapier z čaćviortaha sakavika ja nie atrymała nivodnaha lista. Žodzina i Vaładarka — naohuł dźvie roznyja krainy. U Minsku bolš ciesnaja suviaź u kamierach, tut mohuć siadzieć razam niekalki palitviaźniaŭ, im jość, što abmierkavać. Kali idzieš ź pieradačaj na Vaładarskaha, viedaješ, što ŭ miežach dazvolenaha ŭ ciabie voźmuć usio i nie buduć pakazvać svajo staŭleńnie da ciabie. Ty sam zaviazvaješ pakiety, niešta moža prymiacca — ale heta defiekt dastaŭki. U Žodzinie kožnuju bułačku z šakaładam pradzirajuć nažom, nie prymajuć padručniki pa francuzskaj movie, choć padručniki dazvolenyja da pieradačy. Spadziajusia, u kałonii ŭ Homieli ŭ jaje budzie mahčymaść vučycca: pakul u jaje nastroj davučycca na cyrulnika. Dumaju, luby adukacyjny pramiežak potym chacia b niejak zaličycca».
«Listavańnie — maleńkaje akienca ŭ žyćcio, u jakoje ty vierniešsia»
«Ciapier u ich usich taki pieryjad — niaścierpnaje biazmetnaje čakańnie. Kali nadziei zastajecca na doncy: jana dzieści skrabiecca łapkaj, ale ty ŭsio roŭna razumieješ realnuju pierśpiektyvu.
Tamu tut my možam ich tolki padtrymlivać, raspaviadać ab tym, što jość takija cikavyja ludzi. Možam uspaminać pra ich dobraje, a jašče — rychtavać dla ich hlebu tut, kab, kali jany viarnulisia, im było praściej adaptavacca.
Liču, adna z pasilnych kožnamu dapamoh — heta listavańnie, asnova ich emacyjnaj ustojlivaści. Kali čałaviek źniasileny, hamahiennaje asiarodździe ciśnie na psichiku, u jaho drenny son, jaho nie radujuć pieradačy. I kali ŭ hety momant niechta dasyłaje tabie list, u jakim jon apisvaje byccam by bytavuju rucinu, dla ciabie heta maleńkaje akienca ŭ toje, što kaliści budzie ŭ tvaim žyćci, u jakoje ty vierniešsia. I heta adnačasova i adpačynak, i resurs, i dapamoha. Čałavieku nieskładana napisać list palitviaźniu, a jamu važna ŭśviedamlać: ty nie adzin, TABIE napisali list. Čałaviek nie moža pieradać u liście ničoha pafasnaha, ale moža prostymi słovami vykazać svajo staŭleńnie da ciabie, raskazać pra siabie. Heta jak byccam dźvie kamiety prajšli pobač pa datyčnaj: vy pakidajecie śled u žyćciach adno adnaho. Palitviazień moža apisać svaje dumki, pačućci, i paśla hetaha emacyjnaha vodhuku jamu stanovicca lahčej: jon vyzvalajecca ad častki emocyj.
Sonia Małaševič, vosień 2020 hoda
Tut nam, viadoma, taksama niaprosta. Ludzi padtrymlivajuć, ale nichto nie choča być suzaležnym. Padziei nie źmianiajucca, ty atrymlivaješ list — i na hetym usio. Nikoli nielha pradbačyć, što adbudziecca ŭ nastupny momant, ty da hetaha nie hatovy. Z takimi emacyjnymi arelami składana strymlivać emocyi i ŭklučać mazhi, a treba pastajanna mabilizavacca i niešta rabić.
Mnie dapamahaje viera ŭ toje, što chutka ja budu z Zosiaj — ja vieru ŭ heta skroź ślozy, isteryki, skroź usie hetyja padziei, ź jakimi štodnia sutykajusia, skroź losy paciarpiełych ludziej i ich siemjaŭ. Ja vieru, što majo dzicia chutka budzie na voli, što dla jaje, jak i dla ŭsich palitviaźniaŭ, budzie poŭny vybar mahčymaściaŭ realizavacca ŭ budučyni. Dumaju, što dośvied, atrymany ŭ vyniku hetaha samaha žorstkaha, samaha ciomnaha i zmročnaha, ale navošta nieabchodnaha pieryjadu ŭ žyćci, stanie dla ich adpraŭnoj kropkaj, paśla jakoj raźvićcio ŭ ich losach pojdzie pa novym vitku śpirali. Heta niejki enierhietyčny dazatar: praz čas i ŭśviedamleńnie niešta adbudziecca ŭ losie kožnaha z hetych ludziej. Čamu tak zdaryłasia, čamu mienavita hetyja ludzi — my nie znojdziem adkazu na hetaje pytańnie. «Chto vinavaty i što rabić?» — viečnaje rytaryčnaje pytańnie. Choć dla palitviaźniaŭ, viadoma, jość heta biaskoncaje samakapańnie, im chaciełasia b viedać adkazy. Ale, napeŭna, zahadka losu ŭ tym, što jany buduć spaścihać heta ŭsio astatniaje žyćcio. Hety pieryjad budzie dla ich puciavodnaj zorkaj, adkryćciom dla ich samich siabie. Ciapier hetyja hrani piramidy, jakija jašče nie zazichacieli na soncy, im patrebnaja tonkaja juvielirnaja praca, pakul ža ahranka hrubaja i hvałtoŭnaja. Ale ŭ rukach umiełaha juvielira hetaja šmathrannaść z časam zazichacić, ja ŭpeŭnienaja».
