Fota Volhi Šukajła
Paniaćcie, što takoje «ekstremizm», pašyrajecca. Zaraz u ekstremisckich dziejańniach mohuć abvinavacić nie tolki biełarusaŭ, zamiežnikaŭ, asob biez hramadzianstva, palityčnyja partyi, hramadskija abjadnańni, relihijnyja i inšyja arhanizacyi, ale i prafiesijnyja sajuzy, zamiežnyja abo mižnarodnyja hramadskija abjadnańni, relihijnyja i inšyja arhanizacyi abo ich pradstaŭnictvy, farmiravańni i indyvidualnych pradprymalnikaŭ. Pad ekstremizmam majucca na ŭvazie płanavańnie, arhanizacyja, padrychtoŭka i ździajśnieńnie dziejańniaŭ, jakija pasiahajuć na niezaležnaść, terytaryjalnuju cełasnaść, suvierenitet, asnovy kanstytucyjnaha ładu, hramadskuju biaśpieku.
Kali raniej ekstremizmam mahło stać stvareńnie arhanizacyi, hrupy dla ažyćciaŭleńnia ekstremisckaj dziejnaści, to zaraz im budzie źjaŭlacca i ŭdzieł u ekstremisckim farmiravańni. A taksama i sadziejničańnie ažyćciaŭleńniu ekstremisckaj dziejnaści, prachodžańnia navučańnia abo padrychtoŭki dla ŭdziełu ŭ takoj dziejnaści.
Ekstremizmam mohuć paličyć raspaŭsiud zaviedama iłžyvych źviestak ab palityčnym, ekanamičnym, sacyjalnym, vajennym ci mižnarodnym stanoviščy Biełarusi, pravavym stanoviščy hramadzian Biełarusi, źviestki, jakija dyskredytujuć Biełaruś.
Ekstremizmam moža stać i abraza pradstaŭnika ŭłady ŭ suviazi z vykanańniem im słužbovych abaviazkaŭ, dyskredytacyja orhanaŭ dziaržaŭnaj ułady i kiravańnia.
Zakonaprajekt praduhledžvaje, što ekstremizmam mohuć paličyć «arhanizacyju i ažyćciaŭleńnie masavych biesparadkaŭ, aktaŭ vandalizmu, spałučanych z paškodžańniem abo źniščeńniem majomaści, zachopu budynkaŭ i zbudavańniaŭ, inšych dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak, albo aktyŭnaha ŭdziełu ŭ ich pa matyvach rasavaj, nacyjanalnaj, relihijnaj albo inšaj sacyjalnaj varožaści abo varožaści, palityčnaj ci ideałahičnaj varožaści».
Ekstremizmam moža być ździajśnieńnie niezakonnych dziejańniaŭ u dačynieńni da zbroi, bojeprypasaŭ, vybuchovych rečyvaŭ.
Zakonaprajekt praduhledžvaje, što jak ekstremizm mohuć rascanić publičnyja zakliki da arhanizacyi abo praviadzieńnia schodu, mitynhu, vuličnaha šeścia, demanstracyi abo pikietavańnia z parušeńniem ustanoŭlenaha paradku ich arhanizacyi abo praviadzieńnia, albo ŭklučeńnia asob va ŭdzieł u takich masavych mierapryjemstvach šlacham hvałtu, pahrozy prymianieńnia hvałtu, padmanu abo vypłaty ŭznaharodžańnia, albo inšaj arhanizacyi abo praviadzieńnia takich masavych mierapryjemstvaŭ, kali ich praviadzieńnie paciahnuła pa nieaściarožnaści hibiel ludziej, pryčynieńnie ciažkaha cialesnaha paškodžańnia adnamu abo niekalkim asobam abo pryčynieńnie škody ŭ bujnym pamiery.
Ekstremisckim materyjałam moža stać navat partret ekstremista. Pad ekstremisckija materyjały moža trapić simvolika i atrybutyka, a nie tolki infarmacyjnaja pradukcyja. Pad simvolikaj i atrybutykaj majucca na ŭvazie «vykarystoŭvajemyja ŭ metach ažyćciaŭleńnia ekstremisckaj dziejnaści abo jaje prapahandy, u tym liku šlacham publičnaj demanstracyi, i pry zaklikach da ekstremisckaj dziejnaści i dziejańniaŭ ściahi, himny i inšyja muzyčnyja tvory, atrybuty uniformy, svastyki, emblemy, simvały, hrafici, łahatypy, vympieły, znački i inšyja admietnyja znaki abo ich kopii, inšyja padobnyja abjekty, u tym liku abjekty, jakija źjaŭlajucca abo mohuć źjaŭlacca abjektami aŭtarskaha prava, sumiežnych pravoŭ, pravy pramysłovaj ułasnaści, u tym liku nacysckaja simvolika i atrybutyka, a taksama lubyja vyjavy asob, u dačynieńni da jakich majecca jaki ŭstupiŭ u zakonnuju siłu prysud u suviazi z učynieńniem ekstremisckich dziejańniaŭ».
Pad ekstremisckaj arhanizacyjaj u tym liku majecca na ŭvazie arhanizacyja, jakaja «akazvaje inšaje sadziejničańnie ekstremisckaj dziejnaści».
Źjaviłasia paniaćcie ekstremisckaha farmiravańnia. Heta hrupa hramadzian «jakaja ažyćciaŭlaje ekstremisckuju dziejnaść, albo jakaja akazvaje inšaje sadziejničańnie ekstremisckaj dziejnaści, albo jakaja pryznaje mahčymaść jaje ažyćciaŭleńnia ŭ svajoj dziejnaści, albo finansuje ekstremisckuju dziejnaść, u dačynieńni da jakoj pryniata rašeńnie Ministerstva ŭnutranych spraŭ abo Kamiteta dziaržaŭnaj biaśpieki ab pryznańni jaje ekstremisckaj».
Zakonaprajekt praduhledžvaje, što akramia inšaha procidziejańnie ekstremizmu budzie ažyćciaŭlacca z dapamohaj hramadzianskaha i patryjatyčnaha vychavańnia dziaciej i moładzi, farmiravańnia ŭ hramadzian duchoŭna-maralnych kaštoŭnaściaŭ, hramadzianskaści i patryjatyzmu.
Minadukacyi stała subjektam procidziejańnia ekstremizmu. Subjektami procidziejańnia ekstremizmu ŭ miežach ich kampietencyi ŭ zakonaprajekcie prapisali respublikanski orhan dziaržaŭnaha kiravańnia ŭ śfiery adukacyi, Respublikanski orhan dziaržaŭnaha ŭpraŭleńnia pa spravach relihij i nacyjanalnaściaŭ, orhany justycyi, orhany finansavych rasśledavańniaŭ, miascovyja vykanaŭčyja i rasparadčyja orhany.
Arhanizacyi, zarehistravanaj na terytoryi Biełarusi, pradstaŭnictvu zamiežnaj abo mižnarodnaj arhanizacyi, indyvidualnamu pradprymalniku, dziejnaść jakich prypynienaja, u tym liku zabaraniajecca pravodzić źjezdy, kanfierencyi, ahulnyja schody, udzielničać u pracy dziaržaŭnych orhanaŭ, vykarystoŭvać ich simvoliku i atrybutyku.
Hrupa hramadzian, jakija ažyćciaŭlajuć ekstremisckija dziejańni, albo prapahandujuć takija dziejańni, pryznajecca ekstremisckim farmiravańniem, jaho dziejnaść zabaraniajecca na padstavie rašeńnia Ministerstva ŭnutranych spraŭ abo Kamiteta dziaržaŭnaj biaśpieki, jakoje moža być abskardžana ŭ nazvanyja orhany albo ŭ sudovym paradku.
Pieraliki arhanizacyj, farmiravańniaŭ, indyvidualnych pradprymalnikaŭ i hramadzian, jakija majuć dačynieńnie da ekstremisckaj dziejnaści, viadzie Ministerstva ŭnutranych spraŭ. Hramadzianie, asudžanyja za złačynstvy, źviazanyja z ekstremizmam, buduć uklučanyja ŭ hety pieralik i pazbaŭlenyja prava na zaniatak asobnymi vidami dziejnaści, naprykład, spałučanaj z abarotam narkatyčnych srodkaŭ, zbroi i bojeprypasaŭ, piedahahičnaj, vydavieckaj. Ich finansavyja apieracyi buduć padlahać asablivamu kantrolu.
Zamiežnym hramadzianam i asobam biez hramadzianstva, jakija trapili ŭ taki pieralik, budzie zabaronieny ŭjezd na terytoryju krainy, a dla hramadzian Biełarusi hetaja akaličnaść stanie padstavaj dla straty nabytaha hramadzianstva.
Dla zasnavalnikaŭ i ŭdzielnikaŭ ekstremisckich arhanizacyj praduhledžana zabarona na praciahu piaci hadoŭ zasnoŭvać novyja arhanizacyi i ŚMI.
Orhany dziaržbiaśpieki i ŭnutranych spraŭ mohuć atrymać prava pry vyjaŭleńni prykmiet ekstremisckich dziejańniaŭ vynosić pradpisańni zasnavalnikam i kiraŭnikam arhanizacyj, indyvidualnym pradprymalnikam pry adsutnaści padstaŭ dla pryciahnieńnia ich da kryminalnaj adkaznaści. Nievykanańnie takich patrabavańniaŭ, a taksama paŭtornaje ciaham hoda vyniasieńnie pradpisańnia — padstava dla likvidacyi arhanizacyi, spynieńnia dziejnaści IP.
Nielha vykarystoŭvać simvały historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ dla prapahandy ekstremizmu. Vykarystańnie dziaržaŭnych simvałaŭ Biełarusi, malunkaŭ i simvoliki, jakija źjaŭlajucca historyka-kulturnymi kaštoŭnaściami, a taksama aficyjnych hieraldyčnych simvałaŭ u metach prapahandy ekstremizmu, zaklikaŭ da ekstremisckaj dziejnaści zabaraniajecca i ciahnie adkaznaść u adpaviednaści z zakanadaŭčymi aktami.
***
2 krasavika zakonaprajekt byŭ pryniaty Pałataj pradstaŭnikoŭ u pieršym čytańni. Zatym, deputaty pavinny razhledzieć jaho ŭ druhim čytańni. Paźniej, u vypadku adabreńnia, dakumient pavinien patrapić u Saviet Respubliki i na podpis da Alaksandra Łukašenki. Paśla aficyjnaj publikacyi papravak abnoŭleny Zakon ustupić u siłu.
