«Što tyčycca mižnarodnaha zakanadaŭstva, asnoŭnaje, što treba viedać, — isnuje Kanviencyja ab statusie biežancaŭ. I jość normy ES, jakija całkam joj adpaviadajuć. Zhodna z hetymi normami, Litva pavinna ŭpuskać usich, chto źviartajecca pa mižnarodnuju abaronu, pačynać praceduru pravierki i vyśviatlać u hetych ludziej, ci patrebny im status biežanca. Farmalna ŭ ich jość abaviazak chacia b upuścić ludziej u krainu», — raspaviadaje juryst pravaabarončaj arhanizacyi Human Constanta Nasta Łojka.
Mihrantaŭ, jakich viernuć u Biełaruś, mohuć trymać u izalatarach
Pa słovach ekśpiertki, u praktycy ŭžo byli vypadki, kali Litva nie puskała ŭciekačoŭ u krainu.
«My kansultavali ludziej z Paŭnočnaha Kaŭkaza, jakija tranzitam jechali praź Biełaruś. Było niekalki incydentaŭ, kali ich nie puskała Litva. Tady ŭ 2017 hodzie suprać krainy była padadzienaja skarha ŭ Jeŭrapiejski sud pa pravach čałavieka. Praz hod sud vynies rašeńnie, što Litva parušyła zakanadaŭstva: jaje pamiežniki pavinny byli ŭpuścić ludziej i pačać raźbiralnictva. U vyniku mihrantam vypłacili kampiensacyju. Zaraz Litva ŭpuskaje ludziej, bo heta całkam adpaviadaje mižnarodnaj pracedury. Kali jany pierastanuć heta rabić, to buduć vymušanyja admovicca ad mižnarodnych abaviazkaŭ u hetym kirunku i pryniać svajo ŭnutranaje zakanadaŭstva. Zrabić heta vielmi składana. U hetym sensie nadzvyčajnaje stanovišča, pra jakoje viadziecca havorka, było b mahčymaj padstavaj abmiežavańnia pravoŭ biez parušeńnia zakanadaŭstva.
Pa słovach Łojki, kali Litva vyrašaje viartać mihrantaŭ nazad, ich los budzie zaležyć ad hałoŭnaj akaličnaści — ci majuć jany pry sabie pašparty.
«Kali ŭ ich na rukach buduć dakumienty, biełaruskija ŭłady mohuć vysłać hetych ludziej nazad u tuju krainu, čyimi hramadzianami jany źjaŭlajucca. Kali ž jany buduć biez pašpartoŭ, to pa pracedury ich pavinny zatrymać. Čaściej za ŭsio, mihrantaŭ trymajuć u izalatary (u Minsku jany siadziać na Akreścina — NN), pakul kraina pachodžańnia nie paćvierdzić ich asobu. Tolki potym ludziej vysyłajuć dadomu.
Surazmoŭca dadaje, što kali ludzi pryjazdžajuć u Biełaruś ź biełaruskaj vizaj, to farmalna jany mohuć znachodzicca na terytoryi krainy padčas termina jaje dziejańnia, a potym lehalizavacca tut praz pracu, šlub ci inšyja pryčyny. Jość i druhi varyjant — viarnucca ŭ krainu pachodžańnia ci palacieć u lubuju inšuju krainu, kali heta dazvalaje zrabić ich pašpart.
«Ale isnuje vialikaja ryzyka, što častka pieravozčykaŭ zabirajuć dakumienty hetych ludziej. I tamu kali mihranty viarnucca nazad, u Biełarusi ich buduć vymušanyja trymać u źniavoleńni, navat kali jany buduć prasić pradastavić im status biežanca. Da taho ž, bolšaść z hetych ludziej pradajuć usiu majomaść u krainie svajho pachodžańnia. U ich moža prosta nie być hrošaj navat na kvitok na samalot. Chutčej za ŭsio, jany zastanucca ŭ Biełarusi i buduć čakać paŭhoda, kab atrymać tut prytułak. Hałoŭnaja prablema ŭ tym, što ŭmovy, u jakich mihranty buduć zastavacca ŭ Biełarusi, vielmi kiepskija. I ja nie dumaju, što ich budzie heta zadavalniać», — dadaje pravaabaronca.
«Kanflikt moža pierajści ŭ sutyknieńnie pamiežnikaŭ»
Vajenny ekśpiert Jahor Lebiadok miarkuje, što na pravavym uzroŭni viartańnie mihrantaŭ u Biełaruś z terytoryi Litvy ciapier prablematyčnaje, bo pahadnieńnie ab readmisii ź Jeŭrasajuzam zaraz prypyniena.
«Ale Litva, viadoma ž, maje poŭnaje prava na praduchileńnie niezakonnaha pierasiačeńnia jaje miažy. Dla hetaha zakanadaŭstva krainy pradastaŭlaje prava supracoŭnikam Pamiežnaj słužby ŭžyvać psichałahičny i fizičny prymus, a taksama ŭ asobnych vypadkach zbroju i vybuchovyja rečyvy. I chacia sa spaźnieńniem, ale kiraŭnictva Litvy pryjšło da takoha padychodu — nie vyłoŭlivać mihrantaŭ, a spyniać niezakonnaje pierasiačeńnie miažy, — razvažaje Lebiadok. — Naturalna, viartańnie mihrantaŭ u Biełaruś vykliča dadatkovaje napružańnie ŭžo siarod biełarusaŭ. Mnohija mihranty nie majuć srodkaŭ na viartańnie ŭ krainu vyjezdu i vymušanyja buduć zastavacca tut. U častki ź ich niama pašpartoŭ. Chtości ź mihrantaŭ budzie prosta błukać pa krainie z narastajučaj ryzykaj supraćpraŭnych dziejańniaŭ. U nas jość pahadnieńnie ab readmisii z Turcyjaj, praź jakoje častka mihrantaŭ svabodna pryjazdžaje, ale niama pahadnieńnia ź Irakam. I heta ŭskładniaje ich viartańnie ŭ pravavym płanie. To-bok kali mihranty pierastanuć pierachodzić u Litvu ci Polšču, my ź vialikaj vierahodnaściu atrymajem prablemy, jakija Łukašenka chacieŭ by pabačyć u Litvie.
Ekśpiert dapuskaje novyja kanflikty na biełaruska-litoŭskaj miažy i dadaje, što jany mohuć zdarycca, kali pamiežniki Litvy pačnuć aktyŭna pracavać, a ŭ mihrantaŭ źniknie mahčymaść pierajści miažu.
«Tady ŭžo našy pamiežniki buduć vymušanyja prymać miery vypravadžeńnia mihrantaŭ u Litvu. Pamiž pamiežnikami moža ŭźniknuć kanflikt, u jaki bok adpravić mihrantaŭ z umoŭnaj niejtralnaj pałasy. I viadoma, tut mohuć paciarpieć sami mihranty. Kali jany da taho ž buduć paranienymi, to kožny z bakoŭ moža «skinuć» heta na procilehły. Pry peŭnych umovach taki kanflikt moža pierajści i ŭ niepasrednaje sutyknieńnie siłavikoŭ», — ličyć Lebiadok.
Ekśpiert dadaje, što, kali abodva baki admoviacca prymać mihrantaŭ, tyja buduć vymušany zastavacca na terytoryi Biełarusi.
«Viadoma, što častka mihrantaŭ sprabujuć patrapić u ES z-za dobraj finansavaj dapamohi ŭciekačam. Łahična, što praca ŭ Biełarusi ich nie zacikavić, — dapaŭniaje Lebiadok. — U vyniku našy ŭłady mohuć być vymušanyja pradprymać nie vielmi pravavyja zachady pa ich vydvareńni ź Biełarusi albo damaŭlacca z krainami, adkul jany pryjechali, kab jany zmahli viarnucca na radzimu.
