Praz hod paśla taho, jak Alaksandr Łukašenka siłaj padaviŭ chvalu masavych pratestaŭ, na vulicach bujnych haradoŭ spakojna. Paŭsiul rekłamnyja šyldy, jakija nahadvajuć, što 2021 hod byŭ abvieščany «hodam narodnaha adzinstva», piša The New York Times.
Adnak, niahledziačy na publičnyja zajavy ŭrada pra adzinstva, tysiačy aktyvistaŭ tajemna praciahvajuć zmahańnie z režymam.
«Naša meta — nie dać režymu rassłabicca», — adznačaje Maksim, jaki admoviŭsia nazvać svajo proźvišča, kab nie trapić za kraty.
Pakul u Biełarusi nie słabiejuć represii, tysiačy ludziej ananimna praciahvajuć vykazvać svoj hnieŭ i niazhodu. Hrupa Maksima, pa jaho słovach, naličvaje kala 100 čałaviek, i heta adna z mnohich hrupovak, što ŭźnikli ŭ haradach i pasiołkach pa ŭsioj krainie.
Łukašenku ŭdałosia raspravicca z apazicyjaj paśla letašnich vybaraŭ. Ciapier, kali ŭsia ŭvaha śvietu skancentravanaja na Afhanistanie, moža padacca, što ŭ jaho ŭsie pad kantrolem. Adnak heta tolki na pieršy pohlad. U realnaści aktyvisty apazicyi praciahvajuć rabić usio mahčymaje, kab pratest nie ścich, i jany ćviorda vierać, što sychod dyktatara — usiaho tolki pytańnie času.
Naprykład, 9 žniŭnia bolš za dziesiać aktyvistaŭ u čyrvona-biełym adzieńni zładzili akcyju pratestu ŭ lesie ŭviečary. Nichto nie moh ich bačyć, ale jany dzialilisia fotazdymkami ŭ internecie. Za heta Maksimu i jaho hrupie partyzan pahražajuć hady turmy, bo ŭ sučasnaj Biełarusi za kratami ludzi apynajucca i za mienšaje.
Minčuku dali 12 sutak za malunak syna z vyjavaj sonca i nieba, jaki visieŭ na aknie čatyry hady. Adnaho mužčynu z Bresta pasadzili na miesiac za toje, što napisaŭ radok z malitvy na budynku. A jašče adzin žychar trapiŭ za kraty na 15 sutak za čyrvona-biełuju karobku ad televizara, jakaja lažała na bałkonie.
Mnohija znachodziać inšyja sposaby, kab vykazvać svoj pratest. Prahramisty raspracavali prahramu Krama, jakaja palahčaje ekanamičny bajkot. Prahrama dazvalaje ludziam skanavać štrych-kody, kab daviedacca, ci źviazanyja tavary z Łukašenkam abo jaho paplečnikami. Taksama ŭ Krama paznačanyja restarany i inšyja ŭstanovy, što supracoŭničajuć z režymam.
Niekatoryja raspaŭsiudžvajuć ulotki i haziety, jakija sami i vydajuć. Jość tyja, chto raźviešvaje čyrvona-biełyja stužki na drevach, što ŭskładniaje žyćcio kamunalnikam, jakich prymušajuć hetyja stužki zdymać. Partyzanski chor ładzić fłešmoby, na jakich śpiavaje nacyjanalnyja biełaruskija pieśni.
U Minsku i inšych bujnych haradach takija hrupy, da jakich naležyć Maksim, dziejničajuć na łakalnym uzroŭni. Jany cicha źbirajucca ŭ biaśpiečnych miescach, kab dakazać, što jašče nie ŭsio stračana.
«My chočam pakazać ludziam, što ničoha nie zhublena, nas usio hetak ža bolšaść», — adznačaje Maksim u intervju The New York Times. Vydańnie parazmaŭlała z tryma pradstaŭnikami takich hrup.
Niekatoryja padpolnyja hrupy iduć na bolš ryzykoŭnyja dziejańni. Adna ź ich pasprabavała zapavolić čyhunačny ruch, parušyŭšy sistemu sihnalizacyi na linii, jakaja pieravozić kalij. Heta asnoŭny ekspart, što papaŭniaje kaznu Łukašenki zamiežnaj valutaj. Takija dziejańni nie prynosiać fizičnaj škody inšym ludziam, adnak zapavolvańnie pieravozak upłyvaje na dziaržaŭny biudžet.
Bolš za toje, hrupa kibierpartyzan, jakaja dziejničaje ŭ asnoŭnym z-za miažy, raspaŭsiudžvaje kanfidencyjnuju infarmacyju pra supracoŭnikaŭ pravaachoŭnych orhanaŭ, jakija brali ŭdzieł u padaŭleńni masavych pratestaŭ letaś.
«My, biez sumnievaŭ, ujaŭlajem značnuju pahrozu dla ŭładaŭ, i jany zrabili b usio mahčymaje, kab znajści nas, i, mahčyma, źniščyć, — adznačaje ananimna adzin z kibierpartyzanaŭ. — Ryzyka vialikaja, ale naša rašučaść bolšaja».
Urad Biełarusi robić usio mahčymaje, kab vyjavić pratesnyja hrupy jak unutry krainy, tak i za jaje miežami. Časta pravaachoŭnyja orhany stvarajuć fejkavyja hrupoŭki, kab zavabić aktyvistaŭ i vyjavić ich asoby.
«My ryzykujem usim, — adznačyŭ u intervju pradstaŭnik adnoj hrupy, jakaja dziejničaje pad Minskam. — Jany šukajuć nas, niby my sapraŭdnyja terarysty».
Śviatłana Cichanoŭskaja, lidarka apazicyi, śćviardžaje, što ludzi nastrojenyja surjozna, niahledziačy na represii. «Pratest i aktyŭnaść ludziej ciapier nie takija zaŭvažnyja, bo vuličnyja pratesty zdušyli hvałtam, — adznačaje Cichanoŭskaja. — Ale ludzi nie spyniajuć baraćbu». Lidarka zajaŭlaje, što dziejańni kibierpartyzan «demaralizujuć siły biaśpieki i skaračajuć ich šerahi».
Ludzi, jakija mienš addanyja spravie, čym aktyvisty, usio jašče vykazvajuć pratest, ale z dapamohaj apalityčnaj dziejnaści. U Horadni aktyvisty ładzili ekskursii na rovary, spartyŭnyja i kulturnyja mierapryjemstvy ŭ jakaści nahody, kab sabracca razam i «prosta pahladzieć adno adnamu ŭ vočy», dzielicca Anastasija, miascovaja arhanizatarka, jakaja nie nazyvaje svajho proźvišča.
Adnak nivodnaja ź pieraličanych stratehij nie źjaŭlajecca biaśpiečnaj. Niadaŭna hrupu tryjatłanistaŭ vyklikali na dopyt praz koler majki adnaho sa spartsmienaŭ, a adnu turystyčnuju hrupu abvinavacili ŭ arhanizacyi mitynhu. A niadaŭna ŭrad zabaraniŭ spartsmienam vystupać na mižnarodnych spabornictvach paśla incydentu z Kryścinaj Cimanoŭskaj.
Advolny charaktar represij uskładniaje dziejnaść dla tych, chto imkniecca dziejničać u miežach zakonu.
«Jak i ŭ luboj tatalitarnaj sistemie, zakony naŭmysna razmytyja, tak što my navat nie viedajem, što zakonna, a što nie, — adznačaje Alaksiej Šota, redaktar Hrodna.Life, jakoha mohuć abvinavacić u publikacyi ekstremisckich materyjałaŭ. — Navat kali b my chacieli padvierhnuć siabie cenzury, my b nie viedali, jak heta zrabić».
Hrodna.Life moža papoŭnić doŭhi śpis biełaruskich niezaležnych ŚMI, jakija zabaranili za apošnija miesiacy. Redakcyi razhramili, i mnohija žurnalisty byli vymušanyja emihravać. Jak minimum 27 pradstaŭnikoŭ miedyja znachodziacca za kratami.
Adnak bolšaść z hetych miedyja praciahvaje pracu i publikuje naviny ŭ sacsietkach i na svaich sajtach, jakija čytačy mohuć prahladać tolki praz VPN.
Pad udar trapili niedziaržaŭnyja arhanizacyi, jakija pracavali ŭ niepalityčnych nakirunkach, takich jak dapamoha invalidam i dzieciam. Bolš za 40 byli razhromlenyja ŭ kancy lipienia pa zahadzie Łukašenki.
Pa słovach Alaksieja Šota, niahledziačy na represii, historyja Biełarusi daje nadzieju na pieramohu. «Biełaruś — partyzanski kraj, a my — naščadki partyzan», — adznačaje Šota.
