«Budziem zaklikać ludziej rabić zdymki, tolki kali jany ŭpeŭnienyja ŭ biaśpiecy»
«Naša Niva»: Pra «Hołas» znoŭ zahavaryli napiaredadni refierendumu. Adnak zychodnyja dadzienyja ŭ paraŭnańni z 2020 hodam źmianilisia. Mnohija ličać, što zrabić fota biuletenia budzie niebiaśpiečna. Vy ŭžo zhadvali, što rychtujecie płan z ulikam situacyi. Kali jon budzie abvieščany i ab čym možna kazać ciapier?
Pavieł Libier: Biezumoŭna, «Hołas» budzie prymać fota biuleteniaŭ ad usich achvotnych. Ale my budziem zaklikać ludziej rabić zdymki, tolki ŭ tym vypadku, kali jany ŭpeŭnienyja ŭ ananimnaści i biaśpiecy hetaha pracesu.
Fota: dev.by
U vypadku, kali heta budzie niemahčyma, praduhledzim varyjanty, jak paviedamić čat-botu ab svaim vybary, navat kali hety vybar — uvohule nie chadzić na refierendum.
Sa svajho boku, ja b usio ž taki rekamiendavaŭ prychodzić na ŭčastak i vykreślivać abodva varyjanty. Analityka z vybaraŭ u žniŭni 2020-ha vidavočna pakazała, što čym mienš ludziej pryjdzie, tym praściej sfalsifikavać vynik.
«NN»: Razumiejem, što tema nabiła askominu, ale možacie patłumačyć jašče raz, čamu ŭzłom bazy ŭ pryncypie niemahčymy?
PŁ: Baza dadzienych znachodzicca na abaronienych siervierach za miežami krainy, usia naša kamanda taksama nie ŭ Biełarusi.
A samaje hałoŭnaje, što my nie zachoŭvajem dadzienych, pa jakich možna identyfikavać karystalnikaŭ.
U žniŭni 2020-ha my nie zapytvali piersanalnych źviestak — identyfikataram źjaŭlaŭsia dasłany biuleteń. Adzinaje, što paviedamlaŭ čałaviek — heta numar telefona, kab my mahli deduplikavać vyniki (vyklučyć paŭtory) pamiž Telegram i Viber, ale heta infarmacyja zachoŭvajecca ŭ vyhladzie chešu (typ šyfravańnia) i my sami nie možam ich paznać. Tamu luby źliŭ bazy z adkrytymi numarami telefonaŭ nie adpaviadaje rečaisnaści.
Heta ŭžo piaty ci šosty padobny ŭkid, i «ŭzłomy» isnujuć tolki ŭ prapahandysckaj rytorycy. Pry hetym apošni raz było zajaŭlena, nibyta ŭsie buduć pakaranyja za kamientary. Heta kryŭdna, bo «Hołas» — čat-bot, u jakim niama mahčymaści kamientavańnia, a značyć dziaržaŭnaja prapahanda navat nie razabrałasia ŭ detalach.
«NN»: Mnohija ličać, što vyniki refierendumu, imavierna, buduć sfalsifikavanyja. Tady ŭ čym sens alternatyŭnaha padliku hałasoŭ? Što jon pavinien dakazać i kamu? Jak vy aceńvajecie vyniki minułaha «Hołasu»?
PŁ: U mierkavańni nakont falsifikacyi ja b zamianiŭ słova «imavierna» na «harantavana». U žniŭni 2020-ha ŭ nahladnaj formie ŭdałosia prademanstravać vialikaj kolkaści ludziej, što ŭsie vyniki spuskajucca źvierchu i nichto ničoha nie padličvaje.
Mienavita ŭ hetym i byŭ sens alternatyŭnaha padliku — pakazać toje, što nie robić Centrvybarkam, a dakładniej paraŭnać sapraŭdnyja biuleteni na ŭčastkach i aficyjnyja pratakoły. Usie vyniki byli vykładzienyja ŭ publičny dostup, kab kožny moh pierakanacca.
Mienavita tamu spravazdača «Hołasu», stvoranaja sumiesna z kamandami «Sumlennyja ludzi» i «Zubr», dakazvaje falsifikacyi na vybarach i nieadnarazova zhadvałasia jak u dakumientach ABSIE, tak i kiraŭnictvam jeŭrapiejskich krain pry niepryznańni Łukašenki prezidentam.
U hety raz, biezumoŭna, niemahčyma dasiahnuć toj ža kolkaści hałasoŭ, pakolki hramadstva znachodzicca pad žorstkim ciskam, ale i mety dakazać falsifikacyi ŭžo nie staić — heta ŭžo dakazana, a značyć sam refierendum źjaŭlajecca nielehitymnym i niama sensu rabić heta paŭtorna.
Tamu zaraz naša zadača pierš za ŭsio jašče raz pakazać, jak šmat ludziej nie zhodnyja ź dziejańniami ŭłady. Tamu my razhladajem kambinavanyja varyjanty zboru mierkavańniaŭ ludziej, kab znoŭ ža prademanstravać sapraŭdnuju situacyju.
«Dla dyjaspary rychtujem anłajn-rašeńnie»
«NN»: Što budziecie ličyć pazityŭnym dla siabie vynikam refierendumu? Kali buduć abvieščanyja pieršyja padliki?
PŁ: Šyrokaje ŭciahvańnie hramadstva ŭ prajavu niazhody z refierendumam — najlepšy vynik.
Kankretnych ličbavych metaŭ pakul što nie stavim, pakolki nieviadomyja detali. Na dadzieny momant nie zrazumieła, u jakich umovach budzie prachodzić refierendum.
Naprykład, rašeńnie nie adkryvać učastkaŭ za miežami Biełarusi adsiakaje dosyć vialikuju aŭdytoryju, jakaja mahła b dasłać biuleteni. Adnak dla dyjaspary my rychtujem anłajn-rašeńnie.
Taksama nie vyklučajem inšyja niečakanaści — u pryvatnaści, abmiežavańni dostupu na ŭčastki i inšyja administracyjnyja rečy. Budziem adaptavacca na chadu.
«NN»: Kažuć, technałohiju, jakaja prajšła pravierku 2020-m hodam, acanili ŭ Rasiei. Byŭ niejki fidbek, ab jakim možacie raskazać?
PŁ: Z Rasii cikavilisia inšymi našymi praduktami pa ŭzajemadapamozie. Tam jość svaja płatforma, jakaja dapamahaje kandydatam, tak što kankretna da «Hołasu» vialikaj cikavaści nie było.
Ale našym prajektam cikavilisia z Kazachstana, dzie prablemy, padobnyja da našych, naziralisia na vybarach.
«NN»: Ci vyvučali vy anałahi takich narodnych ekzitpołaŭ u inšych krainach. Čym «Hołas» lepšy ci horšy?
PŁ: U krainach z sumlennym hałasavańniem «Hołas» u pryncypie by nie spatrebiŭsia. Vybarčyja kamisii zabiaśpiečvajuć dastatkovuju prazrystaść i tam pracujuć niezaležnyja ekzitpoły.
U Biełarusi ž praviadzieńnie niezaležnych ekzitpołaŭ niemahčyma. A «Hołas» zapaŭniaje nišu, jakoj nie isnuje.
«Ja lepš zhulaju ŭ ruletku, čym pasprabuju prahnazavać dziejańni ŭłady»
«NN»: Adnak «Hołas» — nie adziny prajekt, jakim vy zajmalisia paśla vybaraŭ. Jany nie tak viadomyja, ale pry hetym aryjentavanyja na tych, chto vymušany byŭ źjechać. Nakolki jany zapatrabavanyja?
PŁ: Siońnia ŭ nas užo vialikaje partfolia praduktaŭ, jakoje skłałasia pry ŭdziele našych vałancioraŭ z kamandy.
U pryvatnaści, dadatak Digital Solidarity padkazvaje, kamu čałaviek moža zaraz dapamahčy, a na telemiedycynskaj płatformie eZdaroŭje za 7 miesiacaŭ zarehistravałasia bolš za 10 000 pacyjentaŭ i 100 daktaroŭ, tamu heta ŭžo sapraŭdny anłajn-miedycynski centr.
U apošni čas fiksujem pavieličeńnie kolkaści pytańniaŭ pra karanavirus.
Taksama my dapamahli stvaryć płatformu biaspłatnych jurydyčnych kansultacyj Legal Hub.
A ŭ partniorstvie z Centram biełaruskaj salidarnaści ŭ Varšavie pierazapuścili prajekt BY_MAPKA, jaki dazvalaje biełaruskim biznesam za miažoj raskazać pra siabie.
Adnačasova pracujem jašče nad tryma vialikimi ličbavymi praduktami, ale pra ich chaciełasia b raskazać paśla pačatku raboty.
«NN»: U 2020 hodzie adbyŭsia źbieh šerahu važnych faktaraŭ. Jak čałaviek, jaki pracuje ź likavymi madelami, vy možacie skazać — takija pracesy paddajucca prahnazavańniu i ź jakoj imaviernaściu? Jakija scenary bačycie vy? Refierendum moža stać klučavym punktam? A što budzie paśla jaho?
PŁ: Dziejańni isnaj sistemy možna było b prahnazavać chacia b častkova dapuskajučy, što jany padparadkoŭvajucca niejkamu zdarovamu sensu abo iduć nie ŭrazrez ź intaresam krainy.
Ale siońnia heta nastupstvy vypadkovych kapryzaŭ adnaho čałavieka, jaki moža pamianiać mierkavańnie trojčy na dzień. Tamu ja lepš by zhulaŭ u ruletku — tam imaviernaść adhadvańnia značna vyšej.
«NN»: Ułada kaža pra zavočnyja sudy i kanfiskacyju majomaści. Vas heta pałochaje? Dumajecie, dojdzie da hetaha?
PŁ: Jak ja ŭžo kazaŭ, niama sensu sprabavać znajści niejki zdarovy sens u dačynieńni da rašeńniaŭ ułady.
U vypadku, kali heta začepić pryvatna mianie, budzie dadatkovym stymułam praciahvać svaju pracu.
Jak praviła, padobnyja rašeńni źjaŭlajucca prykmietami taho, što sistema razvalvajecca sama saboj. U historyi heta adbyvałasia dosyć časta.
«NN»: U intervju Juryju Dudziu vy skazali, što dla ŭzłomu kvatery patrebny tolki dźviery. Atrymlivajecca, dna niama? Jak žyć z uśviedamleńniem biezvychodnaści?
PŁ: Dna niama, ale i biezvychodnaści ŭ mianie niama. Jana b była, kali b ja bačyŭ, što hramadstva supakoiłasia, a Jeŭrasajuz prosić Łukašenku vypuścić palitviaźniaŭ, kab źniać sankcyi, i my ŭsie družna pierahortvajem staronku.
Adnak ničoha hetaha nie adbyvajecca. Situacyja, biezumoŭna, zavisła ŭ časie, i moža pachisnucca ŭ luby bok. Pakul što dla mianie pazityŭnaje rašeńnie situacyi bačycca sa značna bolšaj imaviernaściu.
Skrynšot z YouTube-rolika kanała vDud́
«NN»: Miž tym nieprykmietna Biełaruś pieratvarajecca ŭ čornuju dzirku, jakuju ablatajuć pasažyrskija samaloty i ŭžo navat abjazdžajuć hruzavyja ciahniki. Vyjechać z krainy prablematyčna, situacyja z epidemijałahičnym stanoviščam niavažnaja, ekanomika ruchajecca da kryzisu. Budzie kudy viartacca? Ci hetuju čaradu padziej varta ŭsprymać jak abvastreńnie chvaroby pierad vyzdaraŭleńniem?
PŁ: Vyzdaraŭleńnie — mienavita tak ja hladžu na hetuju situacyju.
Tak, siońnia Biełaruś nie samaja śvietłaja plama ŭ Jeŭropie z punktu hledžańnia reputacyi, a toje, što adbyvajecca ŭ krainie, vielmi nahadvaje stalinskija represii.
Ale heta i vyzdaraŭleńnie hramadstva. Vidavočnaja demanstracyja, da čaho mohuć pryvodzić padobnyja režymy, i ŭciahvańnie ludziej u palityčnyja pracesy.
Miarkuju, heta vielmi mocnaja pryščepka ad dyktatury na budučyniu. Hałoŭnaje, kab nie na karotki termin.
«NN»: Apošnija paŭtara hoda havaryli ab adtoku śpiecyjalistaŭ, u pieršuju čarhu ź śfiery IT. Adnak ekanamisty fiksujuć pavieličeńnie kolkaści zakazaŭ u biełaruskich kampanij, rost zaniatych i vyručki. Prakamientujecie, što adbyvajecca?
PŁ: IT-siektar pa ŭsim śviecie dziejničaje va ŭmovach vielmi spryjalnaj suśvietnaj ekanamičnaj kanjunktury. Tym bolš što karanavirus jakraz padšturchnuŭ vielizarnuju kolkaść biznesaŭ i kampanij da bolš aktyŭnaj ličbavizacyi.
Adtok śpiecyjalistaŭ, na žal, praciahvajecca. Navat u spravazdačnaści za 2021 hod šmat IT-kampanij nie stali raskryvać dadzienyja pa bałansie supracoŭnikaŭ.
Adnačasova jašče bolš ludziej imknucca trapić u IT-śfieru, uraŭnavažvajučy bałans u kolkaści ludziej, ale zrušvajučy bałans u kampietencyi, bo prychodziać chutčej pačatkoŭcy, a źjadžajuć bolš daśviedčanyja śpiecyjalisty.
«Nabližanyja adčuvajuć luboŭ nie da kankretnaj asoby, a da pasady». Prafiesar psichałohii Uładzimir Jančuk ab ciapierašnim stanie ŭłady i hramadstva
«Łukašenka pačaŭ apošniuju hulniu ŭ svaim palityčnym žyćci». Vialikaja hutarka z historykam i palityčnym ahladalnikam Alaksandram Frydmanam
Jahor Lebiadok: Da 2026-2028 hadoŭ vierahodnaść vajny ŭ našym rehijonie składzie dva z troch
