Rynak u Chiersonie
Ranicaj 24 lutaha rasijskija tanki i bronietechnika prabili ŭkrainskuju abaronu na administracyjnaj miažy z aneksavanym Krymam i rušyli na Chierson. Užo praz tydzień abłasny centr paŭ paśla šturmu i niaroŭnaha boju pamiž niešmatlikaj miascovaj terabaronaj i rasijskimi vajskoŭcami.
Z tych časoŭ horad kantralujuć rasijskija vojski.
Praŭda, taki status nie zadavalniaje mnohich miascovych žycharoŭ, jakija niekalki razoŭ źbirali šmatludnyja mitynhi za Ukrainu. Apošnija akcyi ŭ sakaviku rasijskija vajskoŭcy razahnali siłaj: u pratestoŭcaŭ palacieli śvietłašumavyja hranaty, pačałasia stralba.
Z tych časoŭ Chierson žyvie ŭ nieviadomaści. Da hetaha času na budynku haradskoj administracyi łunaje ŭkrainski ściah, u horadzie pracuje ŭkrainski mer Ihar Kałychajeŭ, ale rasijanie svabodna haspadarać tut i zapałochvajuć miascovych aktyvistaŭ. Častka ź ich chavajecca, bajučysia represij, častka sprabuje prystasavacca da novych realij.
VVS raspytała i tych, i inšych. Imiony hierojaŭ źmienieny dziela ich biaśpieki.
«Strašna cikava»
Uładzimir — žychar Chiersona, jamu kala 30 hadoŭ. Da vajny pracavaŭ u aŭtaramontnaj śfiery, a ciapier «šukaje siabie». Z horada nie vyjechaŭ i pakul nie płanuje. Vyžyvać pry isnujučych umovach jamu dapamahaje «čorny humar», flehmatyčny charaktar i fatalizm — maŭlaŭ, budź, što budzie.
Praŭda, i abačlivaści Uładzimiru nie zajmać. Žyćcio ŭ Chiersonie jon apisvaje karespandentu ŭ telehram-paviedamleńniach, jakija adrazu ž vydalaje.
«Žyćcio ŭ Chiersonie paśla prychodu «vyzvalicielaŭ» pierajšło ŭ režym «strašna cikava / ničoha nie zrazumieła». Pieršyja dni ŭsie siadzieli pa damach, niekatoryja, u tym liku i ja, chadzili i skuplali pradukty i cyharety. Dla čaho? Nichto nie viedaje, asabliva tyja, chto ŭ čarzie stajali. U čerhach časta navat nie viedali, za čym stajać», — iranizuje jon.
Paśla pieryjadu čerhaŭ, pa jaho słovach, u horadzie nastupiŭ pieryjad maradziorstva, a zatym — pieryjad «uzajemaraźliku»: addavali niešta niepatrebnaje zamiest čahości patrebnaha. Paśla taho nastaŭ etap stychijnaha handlu.
Ciapier na rynkach možna biez prablem kupić śviežuju harodninu, jakuju viazuć z paŭdniovych rajonaŭ Chiersonščyny i pradajuć dosyć tanna.
«Piva, harełka taksama jość, ale ažyjatažu na ich niama. Cyharety — heta ŭsio! Dachodziła da bojek u punktach z kantrafaktnym tavaram», — dadaje jon.
Niekatory čas prablemy ŭ Chiersonie byli i ź bienzinam. U horadzie jon skončyŭsia ŭžo ŭ pačatku sakavika, uspaminaje Uładzimir. Paźniej situacyju ŭdałosia vypravić, ale šlacham pastaŭki paliva z terytoryi aneksavanaha Kryma. A voś dyziel zastaŭsia ŭkrainski i jaho chapaje.
Taksama ŭ horadzie paŭstaŭ deficyt lekaŭ. Heta Uładzimir znoŭ tłumačyć ažyjatažam: «U pieršyja dni našy ludzi skuplali ŭsio, navat klizmy!». Inšaja pryčyna — rasijanie błakujuć vałancioram šlachi pastavak lekaŭ u Chierson.
Uvieści ŭ abarot rubli nie sprabujuć
Što tyčycca pavodzinaŭ rasijskich vajskoŭcaŭ, to Uładzimir imkniecca padbirać słovy:
«U asnoŭnym pavodziać siabie adekvatna, ź mirnymi žycharami razmaŭlajuć spakojna, pa horadzie jeździać, vykonvajučy praviły darožnaha ruchu. Ale na demanstracyjach ich ciarpieńnie łopajecca. Byli i zatrymańni i ranieńni, i hranaty».
Rasijanie taksama sočać za vykanańniem kamiendanckaj hadziny ŭ horadzie i kanfiskujuć mašyny ŭ parušalnikaŭ. Akramia taho, jany praviarajuć na svaich błokpastach pašparty ŭ miascovych i źviarajuć ich ź niejkimi śpisami. Taksama jany nie sprabujuć uvieści ŭ abarot rubli, a mianiajuć na rynku dalary i zakuplajucca za hryŭny, kaža miascovy žychar.
Zusim inšyja pavodziny ŭ bajcoŭ z «DNR», jakich taksama pierakinuli ŭ Chierson, raspaviadaje Uładzimir. Jany časta pavodziać siabie ahresiŭna, dziorzka i chamiać miascovym.
Praŭda, kaža Uładzimir, i chiersoncy siabie pakryŭdzić nie dajuć.
«Byŭ vypadak na rynku. Naš mužčyna padaryŭ im pachavalny vianok, tamu što jany chacieli, kab ich z kvietkami sustrakali. Jany pakryŭdzilisia. Ledź adbili ŭ ich mužčynu našy babuli», — raspaviadaje jon.
Uładzimir kaža, što mnohija chiersoncy ŭžo vyjechali abo płanujuć heta zrabić u bližejšy čas. Sam jon pakul u horadzie zastajecca, ale situacyja, pa jaho słovach, «składanaja».
U režymie niebiaśpieki
Kaciaryna — maładaja dziaŭčyna, chiersonka. Ciapier joj strašna i tryvožna za svoj horad. Ale joj zusim nie było strašna razam z adnadumcami vychodzić na mitynhi suprać akupacyi.
Takija akcyi dzialilisia na dva typy: štodzionnyja, na jakich prysutničali blizu 100-200 hramadzian, pieravažna žycharoŭ centra horada, i «śviatočnyja», jakija adbyvalisia radziej, ale na jakich było niekalki tysiač mitynhoŭcaŭ.
Adzin ź mitynhaŭ u Chiersonie
«Pieršy raz ja vyjšła na mitynh 13 sakavika — u Dzień vyzvaleńnia Chiersona ad fašysckich zachopnikaŭ. Było dzieści 10 tysiač čałaviek, jabłyku niama dzie było ŭpaści. Ja nikoli nie bačyła stolki ludziej na akcyjach u našym horadzie», — uspaminaje Kacia.
Nastupnaja jaje akcyja była praź niekalki dzion. Heta byŭ štodzionny mitynh, na jakim było mienš ludziej, ale mienavita tady rasijanie ŭžyli suprać ich hranaty i dymavyja šaški. Kaciaryna ŭspaminaje, što razam z mamaj jany hulali ŭ centry horada i vyrašyli dałučycca da mitynhoŭcaŭ.
Kali pačaŭsia razhon akcyi, jany schavalisia ŭ zavułku pobač, za kinateatram «Ukraina». Praz paru chvilin mienavita tudy palacieli ślezaciečnyja hranaty.
«Heta było nie tak strašna, jak zdajecca. Niby piarcovym bałončykam u vočy papyrskali», — uspaminaje jana.
Pavodle jaje słoŭ, adzinaha arhanizatara patryjatyčnych akcyj u Chiersonie niama, hramadzianie sami kaardynujucca praz sacsietki. Źjaviłasia šmat vałancioraŭ, jakija razdajuć ukrainskuju simvoliku abo robiać patryjatyčny mejkap achvotnym.
«U hetyja dni nacyjanalnaja simvolika stała vielmi matyvujučaj dla mianie. Himn naš staŭ malitvaj, a ściah — ščytom», — kaža Kaciaryna.
U dačynieńni da rasijskich vajskoŭcaŭ, jakija prysutničajuć u horadzie chiersonka kaža, što jany ŭ asnoŭnym raźmiaščajucca la zachoplenaj abładministracyi, miascovaj telekampanii i televiežy. Mienavita tam jana sutyknułasia ź imi tvaram da tvaru pieršy raz.
«Jany byli pad televiežaj, vielmi šmat ich tam stajała. My z mamaj, kali tam chadzili, ich pasyłali. Litaralna», — nie biez honaru dadaje dziaŭčyna.
Represii ŭ dačynieńni da chiersoncaŭ rasijanie pravodziać «kropkava», ličyć Kacia. Naprykład, amal nie zatrymlivajuć zvyčajnych udzielnikaŭ mitynhaŭ, ale aktyŭna šukajuć žurnalistaŭ, vałancioraŭ, byłych vajskoŭcaŭ i supracoŭnikaŭ SBU.
Śviedkami dvuch takich zatrymańniaŭ va ŭłasnym domie była i Kaciaryna. U jaje domie kaliści razdavali kvatery rabotnikam SBU, tamu jon staŭ abjektam pilnaj uvahi rasijan.
Adnojčy jana pačuła, jak u kvateru pobač chtości sprabuje patrapić. Tam pražyvaje siamja byłoha ŭdzielnika ATO: muž, žonka i ich 20-hadovaja dačka. Da ich uvarvalisia rasiejskija siłaviki.
Mužčynu zatrymali, a ŭ kvatery praviali pieratrus. Mamu i dačku rasijanie dapytali, paraiŭšy pierad tym «nie bajacca ich».
Nastupnym zatrymanym akazaŭsia mužčyna z susiedniaha padjezda. Da pałonu jon byŭ viasiołym i žyćciaradasnym čałaviekam, uspaminaje Kacia, a paśla staŭ maŭklivym, blednym i šerym.
Pa słovach Kaciaryny, adnojčy rasijanie sprabavali zatrymać jaje znajomuju pažyłuju žančynu, jakaja vyjšła na svoj bałkon u čornaj šapcy, kab nabrać bulby. Vajskoŭcy RF padumali, što heta mužčyna, jaki za imi špijonić, i pačali šturmavać kvateru.
«Spačatku jana nie adčyniała dźviery, ale praź niekalki chvilin pieradumała i adkryła. Vielmi svoječasova — na tym baku dźviery jany ŭžo pryčapili vybuchoŭku, kab padarvać jaje i pačać šturm kvatery», — raspaviadaje Kacia.
Pavodle jaje nazirańniaŭ, rasijskija vajskoŭcy, jakija znachodziacca ŭ Chiersonie, sapraŭdy vierać u toje, što «vyzvalajuć horad» i nibyta pomściać Ukrainie za 8 hadoŭ Danbasa.
Akramia taho, jany ŭvieś čas kažuć, što «Chierson — heta biedny horad, dzie ŭsie narkamany». I nibyta mienavita jany chodziać na mitynhi, choć nasamreč chočuć być z Rasijaj.
«Ale heta zusim nie tak!» — nie strymlivaje emocyj Kaciaryna. Jana baicca, što Kreml nie admoviŭsia ad płanaŭ pa stvareńni «CHNR».
Pa stanie na 9 krasavika viadoma ab vykradańni ŭžo kala 100 miascovych žycharoŭ Chiersona, ich los nieviadomy.
Pryvidnaja ŭłada
U Chiersonie niama adnaznačnaj traktoŭki, chto źjaŭlajecca ŭładaj u horadzie. Z adnaho boku, tut znachodzicca zakonna abrany mer Ihar Kałychajeŭ sa svajoj kamandaj, pracujuć kamunalnyja słužby, municypalnaja varta i inšyja orhany miascovaj ułady.
Ź inšaha boku, rasijskija vajskoŭcy stvaryli tut svaju kamiendaturu, zachapili administracyjnyja budynki i publična zajaŭlajuć, što «padtrymlivajuć pravaparadak i biaśpieku» ŭ horadzie.
«Ja ź imi nie kamunikuju», — kaža Kałychajeŭ na pytańnie ab supracoŭnictvie z rasijanami.
Mer Ihar Kałychajeŭ
Mer zapeŭnivaje, što śviadoma zastaŭsia ŭ horadzie, kab padtrymlivać jaho žyćciadziejnaść i zabiaśpiečvać pracu kamunalnaj infrastruktury. Pavodle jaho słoŭ, ciapier hetaja śfiera funkcyjanuje amal u poŭnym abjomie.
Taksama ŭdałosia zapuścić anłajn-navučańnie ŭ škołach. Mer zapeŭnivaje, što tut niama takoj situacyi, jak u Mielitopali, dzie rasijanie prymušajuć vučyć ukrainskich školnikaŭ pa prahramie RF. Atrymałasia taksama zabiaśpiečyć Chierson praduktami i patrochu vyrašajecca pytańnie z dastaŭkaj lekaŭ.
Publičnuju zajavu daradcy kiraŭnika Ofisa prezidenta Alaksieja Arastoviča, što «rasiejcy ŭžo rychtujuć Chierson da zdačy», mer usprymaje sa skiepsisam.
«Ja pakul takoha nie baču. Bližejšyja bajavyja dziejańni iduć u 30-60 km ad horada, heta značyć nie ŭ jaho pryharadzie. Ludzi pačali bolš aktyŭna vyjazdžać z Chiersona, tamu što bajacca pačatku bajavych dziejańniaŭ u horadzie. A ja sa svajho boku rasparadziŭsia pravieryć i padrychtavać bambaschoviščy», — kaža jon.
