«Farmuloŭka była takaja: «Ciabie chutčej za ŭsio jašče zatrymajuć, tamu davaj paženimsia, kab ja mieła prava daviedacca, dzie ty». Pra aryšt, šlub i žadańnie viarnucca
«Naša Niva»: Jakimi byli vašy 15 sutak?
Mikita Bialevič: Heta biascenny dośvied. Ja ŭ lubym razie vielmi ŭdziačny suśvietu za toje, što jaho atrymaŭ. Moža, byŭ by rady taki dośvied nie mieć. Albo nie ŭ takim chutkim farmacie. Ale pryjšłosia voś tak ekspres-kursam.
Heta žorstka. I dla psichiki, i dla fizičnaha zdaroŭja. Być palityčnym źniavolenym ciapier — katavańnie. Ja heta zrazumieŭ tolki tady, kali viarnuŭsia dadomu.
Raniej dumaŭ, što katavańnie — heta kali vada na łob kapaje try hadziny, kali paznohci vydzirajuć. Akazałasia, što ŭtrymańnie ŭ takich umovach — heta taksama katavańni. Usie zvyklisia, što Akreścina — filijał piekła ŭ Biełarusi. Ale ŭ Mahilovie z palityčnymi pavodziać siabie jašče horš.
Naprykład, choć i na Akreścina ŭ vaśmimiesnaj kamiery było 34 čałavieki, tam dniom možna było siadzieć na narach, lažać, spać. Niejak bavić čas. U Mahilovie dniom možna było stajać, chadzić abo siadzieć na padłozie. Kali kalidorny zaŭvažyć, što niechta śpić, to jon moh zahadać padniacca i chadzić pa kamiery da adboju. Šmon tam try razy na dzień. Jany kažuć raspranacca da majtkoŭ, ruki treba vyciahnuć u karmušku, nadziavajuć kajdanki, zabiraješ svajo adździeńnie, vychodziš na kalidor, ruki na ścienu, nohi šyroka. Potym padychodzić achoŭnik, treba źniać majtki, addać jamu i prysieści try razy. Pry hetym tam vielmi chałodny kalidor. Na Akreścina ja prabyŭ z 17 pa 24 sakavika. A pierad Dniom Voli nas etapavali. Było try aŭtazaki, i dakładna adzin ź ich byŭ z palityčnymi.
«NN»: Achoŭniki mieli niejkija «pretenzii» da vašaj źniešnaści?
MB: Ja nie skazaŭ by, što adčuvaŭ zališniuju ŭvahu ad ich. Kahości zadzieć, pažartavać — heta zvyčajna historyja dla nadziralnikaŭ.
Kazali, što mnie čarniła na hałavu vylili. Heta pra moj koler vałasoŭ. Adzin skazaŭ, što kab da nastupnaha šmonu ŭ mianie «čarniłaŭ» nie było. Potym ja zrazumieŭ, što heta forma napałochać, adčuć uładu.
Jany nie bili. U Mahilovie tolki na šmonie mahli troški dać pa nahach, kali im padavałasia, što ty niedastatkova šyroka staviš nohi.
«NN»: Čamu vas zatrymali?
MB: U pratakole napisana: niepadparadkavańnie zakonnamu rasparadžeńniu abo patrabavańniu słužbovaj asoby. U toj dzień my zdymali tyktok. Videa nie było palityčnaje, nie pramaŭlalisia nijakija łozunhi. Hučała słova «Ukraina» ŭ kantekście taho, što my šmat čym natchnilisia ŭ hetaj krainy.
U hety čas mima prachodziła žančyna, padobnaja da miascovaj varjatki. Jana pačuła, što my razmaŭlajem pa-biełarusku, a tut jašče i pra Ukrainu niešta. Žančyna vyrašyła vyklikać milicyju. U hety momant prajazdžała mašyna z patrulom. Im jana pakazała na nas. Spačatku jany čamuści padumali, što my razdajom niejkija ŭlotki. My raskazali, što zdymali videa. I nas zabrali.
Užo potym ja pačytaŭ u pratakole, što ŭ dziažurnuju častku pazvanili i skazali, što my zachoŭvajem ekstremisckija materyjały. A jašče, što ŭ RUUS my prajści kateharyčna admovilisia, a ŭžo kali tam apynulisia, upiralisia nahami. Kaniečnie, tak atrymałasia, što nijakija kamiery videanazirańnia nie pracavali. Takoje pieryjadyčna zdarajecca, kali chtości pačynaje niepadparadkoŭvacca kala RUUSa. Zatoje pobač zaŭsiody znachodzicca śviedka, jaki ŭsio bačyŭ, ale ničoha skazać nie moža.
«NN»: U adnym ź intervju vy kazali, što chočacie zastavacca ŭ Biełarusi i stvarać biełaruskuju kulturu. Što źmianiłasia z taho momantu?
MB: U Biełarusi strašna dziejničać u tak zvanym trecim siektary. I da 2020-ha, i paśla tym bolš. Supakojvaŭ siabie tym, što ja ničoha niezakonnaha nie rablu. Nie zakranaju palityku, tamu da mianie nie musiać pryjści. Razvažaŭ, što ja raskazvaŭ pra kulturu, a jana pakul nie pad zabaronaj.
Paśla sutak i tych historyj, jakija ja pačuŭ ad sukamiernikaŭ, zrazumieŭ, što ŭvieś čas znachodziŭsia za milimietr ad 342 artykuła Kryminalnaha kodeksa, jaki vydajecca prosta tak. Nie ŭ takoj biaśpiecy ja byŭ, jak mnie zdavałasia.
Vielmi ŭraziła historyja čarhovaha palityčnaha, jakoha da nas pryviali ŭ kamieru. Jon raskazaŭ, jak jaho žonka na refierendumie sfatahrafavała biuleteń z dvuma kryžykami. I jaje aryštavali za heta. U telefonie znajšli fota z pratestaŭ, dzia jana była razam z mužam na prajeznaj častcy. Muža zaprasili ŭ RUUS i adtul nie vypuścili. Zrazumieŭ, nakolki blizka heta ŭsio dychała mnie ŭ śpinu.
Na piaty dzień sutak vyrašyŭ, što treba źjazdžać. Raniej pradstaŭlałasia, što kali niešta pačniecca ŭ moj bok, to daviedajusia ab hetym zahadzia i budzie prastora dla manioŭra. Ciapier razumieju, što heta nie tak pracuje: mohuć ranicaj «ŭpaści» dźviery ŭ kvateru, i ty akažašsia nievyjaznym nie prosta ź Biełarusi, a navat z pakoja, jaki piać na šeść.
«NN»: Čamu pajechali ŭ Vilniu?
MB: Tut šmat maich siabroŭ. Padałosia, što ŭ Vilni budzie praściej. Jechać niedaloka, kvitki niedarahija. I ja mahu praciahvać tut pracavać anłajn.
«NN»: Jak blizkija adreahavali na vaš adjezd?
MB: Blizkich u mianie niašmat. Siastra, ciocia, baćki majoj žonki. Zrazumieła, što heta ŭsio sumna. Ale jany ŭsie mianie padtrymali. Baćki maje daŭno raźvialisia. Z tatam ja bačyŭsia ŭsio radziej i radziej, a maci pamierła, kali mnie było 15 hadoŭ.
Ja ŭvohule chaču skazać, što blizkija zatrymanaha pieražyvajuć bolš, čym źniavoleny. Rodnyja ŭ absalutnym niaviedańni. Paśla šmatlikich historyj pra katavańni, źbijeńni heta dla ich stresova. A ja ž viedaju, jak ja siabie adčuvaju, što ja žyvy i amal zdarovy.
«NN»: Jak vaša žonka ŭspryniała ideju ź pierajezdam?
MB: Žonka pieražyvała heta nie pieršy raz. Mianie raniej zatrymlivali ŭ 2020-m. Tady ja vyjšaŭ na płošču ŭ Babrujsku, heta było 10 žniŭnia, paśla vybaraŭ. Atrymaŭ adny sutki. I tady jašče taja sistema katavańniaŭ, jakaja jość ciapier, da Babrujska nie dajšła. Ja pieražyŭ heta zusim lohka, a dla žonki majoj było składana.
U hety raz pryniaŭ rašeńnie, što, kali jana budzie nie hatova źjazdžać, ja pasprabuju padabrać niejkija słovy, raskažu joj usie žudasnyja historyi. A žonka padumała, što kali ja viarnusia, to jana budzie mianie pierakonvać, što nam treba źjazdžać.
«NN»: Kali vy ažanilisia?
MB: U žniŭni 2020-ha. Litaralna praz tydzień, kali ja vyjšaŭ ź pieršych sutak. Uvohule heta śmiešnaja historyja. Kali mianie pieršy raz zatrymali, jana nie mahła daviedacca, dzie ja, tamu što była prosta majoj dziaŭčynaj, a nie žonkaj. Taki jurydyčnyi momant. Farmuloŭka była takaja: «Ciabie chutčej za ŭsio jašče kali-niebudź zatrymajuć, tamu davaj paženimsia, kab ja mieła prava daviedacca, dzie ty». Takoje stratehičnaje rašeńnie.
«NN»: Ci chočacie viarnucca?
MB: Ja maru viarnucca nie prosta ŭ Biełaruś, a ŭ rodny Babrujsk.
Jašče da 2020-ha ŭ hałavie była dumka, što «kab lubić Biełaruś, našu miłuju mamu, treba ŭ roznych krajach pabyvać». U mianie byŭ płan, što ja zmahu dzieści za miažoj atrymać novy dośvied, kab jaho pryvieźci ŭ rodny Babrujsk. Pa sutnaści moj płan ździajśniajecca, tolki nie zusim praz maje žadańni, a praz akaličnaści.
Kali zmahu viarnucca? Ja rabiŭ raniej prahnozy. U 2021-m ja skazaŭ, što da leta, da hadaviny, usio skončycca. Bolš prahnozy nie daju. Chaču vieryć, što da kanca hetaha hoda. Ale dzieści ŭ hałavie jość dumka, jakuju ja nie chaču ŭśviedamlać, što mahu nie viarnucca nikoli.
«Padabajecca, jak biełaruskaja mova adčuvajecca ŭ rocie. Čysta takaja paŭfizičnaja štuka». Pra vučobu, Babrujsk i movu
«NN»: U adnym ź intervju vy kazali, što vam padabajecca toj fakt, što ŭ vas niama vyšejšaj adukacyi, ale pry hetym vy samadastatkovy čałaviek. Čamu z adukacyjaj nie skłałasia?
MB: U apošnija dva hady škoły ja zrazumieŭ, što nie lublu farmalnuju biełaruskuju adukacyju. Mnie paščaściła paznajomicca tady ź niefarmalnym varyjantam. Heta było ŭ habrejskaj tusoŭcy.
Siadzieć i sprabavać vyvučyć kiłahramy tekstu, kab potym ich prosta pierakazać, navat nieabviazkova ich razumieć, navošta? A jašče ja nie viedaju, kudy chaču iści. Moža, ja stalar, a moža, fiłosaf ci kasmanaŭt. Nie vyrašyŭ.
Tady dumaŭ, što kali jašče budu vučycca na biudžecie, to potym treba adpracoŭvać na dziaržavu, a kali płatna, to płacić hrošy, jakich u mianie na toj momant nie było. I nie skažu, što jość ciapier, kab addać ich za adukacyju ŭ Biełarusi. Kali mnie spoŭniłasia 18 hadoŭ, pajšoŭ pracavać administrataram u tajm-kłub u Babrujsku. A ŭ 2021-m pierajechaŭ u Minsk i staŭ vieści tyktok.
«NN»: Kim maryli stać u dziacinstvie?
MB: Archieołaham. Mnie padabalisia dynazaŭry i Indyjana Džons. I ŭ mianie ŭ hałavie heta idealna supała. A potym ja paznajomiŭsia ź biełaruskimi archieołahami, i nivodny ź ich nie byŭ padobny da Indyjany Džonsa. Ciapier ja nie ŭpeŭnieny, što chaču być archieołaham.
«NN»: Kali pačali razmaŭlać pa-biełarusku?
MB: U lipieni 2019-ha, a luboŭ pryjšła ŭ pracesie. Mova mianie vabiła dosyć daŭno.
Padabajecca, jak biełaruskaja mova adčuvajecca ŭ rocie. Čysta takaja paŭfizičnaja štuka. I heta było ź dziacinstva. Pamiataju, jak jašče ŭ piatym kłasie padbivaŭ svaju siastru razmaŭlać pa-biełarusku. Tady viedaŭ niekalki słovaŭ, atrymałasia trasianka. Zhadaŭ hety momant užo ŭ śviadomym uzroście.
Jašče u tajm-kłubie, u jakim ja pracavaŭ ŭ Babrujsku, byli kursy «Mova Nanova». Spačatku jany prachodzili dla mianie fonam, ale potym niejkaja častka pačała adkładvacca ŭ hałavie. Słoŭnikavy zapas staŭ bujnieć sam saboj. Tady razmaŭlaŭ pa-biełarusku tolki ź siabrami, blizkimi, a praz paru miesiacaŭ pačaŭ usiudy. I vieści sacyjalnyja sietki taksama.
«NN»: Ci atrymlivali fidbek na toje, što vy razmaŭlajecie pa-biełarusku?
MB: Pieryjadyčna. Samaje pryjemnaje było, kali čałaviek nie prosta prajaŭlaŭ niejkuju ŭvahu, a taksama adkazvaŭ pa-biełarusku. Niehatyŭnych momantaŭ nie było. Byŭ vypadak, kali mianie nie zrazumieli prosta. Tady adkazaŭ pa-rusku.
«NN»: Jak dumajecie, čamu ŭ Biełarusi mała ludziej razmaŭlaje pa-biełarusku?
MB: Chutčej za ŭsio, heta źviazana sa zručnaściu. Razmaŭlać pa-rusku patrabuje nul siłaŭ, a kab pa-biełarusku, treba zmahacca z saboj, pierajści sacyjalnuju miažu. I nie bajacca, što na ciabie mohuć pahladzieć, jak na durnia.
Ciapier razmaŭlać pa-biełarusku jašče strašna z palityčnaha punktu hledžańnia. Ja z administracyjnaj častkaj svajho piatnaccacisutačnaha chosteła razmaŭlaŭ pa-rusku. Nie chaciełasia atrymać ad ich lišniaj uvahi. Choć mova — maja zbroja, ale jaje ja tam prychavaŭ. Tamu razumieju ludziej, jakija ciapier bajacca razmaŭlać pa-biełarusku ŭ žyćci. Heta vybar, jaki zrabić niaprosta.
«NN»: Kali apošni raz byli ŭ Babrujsku? Jakoje ŭražańnie tady pakinuŭ horad?
MB: Roŭnieńka pierad adjezdam. Heta stary siabra, ź jakim ty zaŭsiody rady ŭbačycca. Ale raniej, kali sustrakaŭsia ź im, jon byŭ taki radasny, ščyry, abdymaŭ ciabie, a tut jon vyhladaje prychvarełym. Jon usio jašče sprabuje ŭśmichnucca tabie, ale bačna, što ŭ jaho niejkija miaški pad vačyma. Ale heta ŭsio jašče moj koryš.
«NN»: A Minsk?
MB: Ź Minskam my tak i nie palubilisia. Ja nie viedaju čamu. Prosta nie moj horad. Ja adčuvaju, što ź im ja ŭžo ničoha nie mahu zrabić. Jon vielmi bujny arhanizm, a Babrujsk adziny. Horad, jaki ja mahu apranuć, pryčasać, navučyć čamuści. I voś jon užo adukavany, pryhožy. Uvohule z Babrujska ŭ Minsk ja źjazdžaŭ pa pracy. Praściej było ŭdzielničać u prajektach, videa.
«Biełaruskamoŭny kantent čaściakom zamykajecca sam na sabie». Pra tyktok, treveł-błoh i lubimyja harady
«NN»: Jak pačali zdymać tyktok?
MB: Pieršy byŭ na «Hodna Mjuzik». Tady prosta zaprasili ŭ prajekt. Błohierski pačatak — na jutubie.
Apošni štrych, jaki pryvioŭ mianie da biełaruskaj movy, — heta čałaviek, jaki zajšoŭ u tajm-kłub, dzie ja pracavaŭ. Jon biełarus, u Babrujsk z Maskvy pryjechaŭ. Ź im pačałasia razmova, što vielmi nie chapaje kantentu na biełaruskaj movie ŭ internecie, što žyviom pad akupacyjaj rasijskaj miedyjaprastory. Pryjšli da vysnovy, što ničoha nie pieraškadžaje pačać taki kantent rabić. Zapisali padkast «Brudnyja słovy». Jon byŭ na trasiancy. Potym zaviali jutub-kanał. I stali zdymać videa pra budynki, jakija namalavany na jašče starych banknotach. Pieršaje było pra teatr opiery i baleta.
Potym ja ŭžo samastojna zdymaŭ videa pra toje, jak ja lažaŭ u psichijatryčnaj balnicy. Padčas miedkamisii ŭ vajenkamacie mianie nakiravali tudy na čatyrnaccać dzion. U vyniku tam vyrašyli, što nieprydatny ŭ armiju. Ja jašče tady vyhladaŭ inakš: u mianie było šmat pirsinhu, dlinnyja paznohci błakitnaha koleru. Zaraz razumieju, nakolki dobra, što nie mahu słužyć u vojsku. Chaj ja i straciŭ mahčymaść kiravać mašynaj.
«NN»: U biełaruskamoŭnych tyktokieraŭ jość svaje admietnaści, adroźnieńni?
MB: Biełaruskamoŭny kantent čaściakom zamykajecca sam na sabie. Kali ty robiš jaho pa-biełarusku — značyć heta pra historyju, kulturu, litaraturu. Naprykład, ja padpisany na mužčynu, jaki viadzie akaŭnt na movie, ale jon prosta ramantuje rovary i raskazvaje pra heta. Biez uvahi, biez pryviazki, što jon biełaruskamoŭny. Ja nie kažu, što pra kulturu, historyju ci litaraturu — heta drenna. Vydatna. Prosta kali ty raskazvaješ tolki pra heta, atrymlivajecca zamknionaje koła.
Biełaruskaja mova — heta srodak kamunikacyi. Na joj možna razmaŭlać pra što zaŭhodna. Pakul mova zastajecca niečym niečapalnym, što strašna zabrudzić, u nas buduć prablemy ź jaje ŭžyvańniem.
«NN»: Na jakich biełaruskamoŭnych tyktokieraŭ paraicie padpisacca?
MB: Ciapier tyktok źnik u Rasii. Pryroda ačyściłasia. I biełaruskamoŭnyja videa rehularna źjaŭlajucca ŭ stužcy. Tak u majho siabra, naprykład. Jon kaža, što takim čynam padpisaŭsia na bolš za sto biełaruskamoŭnych akaŭntaŭ. Raju padpisacca na @dziahel, kandydatku histaryčnych navuk, aŭtarku padkasta «Tak skłałasia histaryčna»; @ssstashkevich, jana raskazvaje pra litaraturu; na Alesiu Hurskuju; @vitaju_vital, jaki daśleduje biełaruski charaktar; na tyktok-akaŭnt Lizy Vietravaj; @deadmetaler — heta jon pra rovary raskazvaje. Kaniečnie, na @hodnamusic.
«NN»: Jak abirajecie muzyku dla tyktoku?
MB: Spačatku ŭ mianie byŭ śpis hurtoŭ, jakimi ja asabista cikaviŭsia i chacieŭ padzialicca. I taksama byŭ druhi śpis, pra što varta raskazać. Nie ŭsio ź jaho mnie padabałasia. Niejki čas prasili ludziej pisać nam u kamientarach, jakimi hurtami varta padzialicca. Akazałasia, što ich ŭ Biełarusi tysiačy. Nie ŭsie biełaruskamoŭnyja, ale jany jość. Paśla stali dzialicca trekami.
U nas jość pazicyja, što my nie budziem zdymać asobnyja tyktoki pra Maksa Karža, Lapisa, Volskaha i N.R.M. Heta takija čatyry hihanty, jakich usie viedajuć. Raskazavać ludziam, jakija zacikaŭlenyja ŭ biełaruskaj kultury, pra heta biessensoŭna.
«NN»: Jak stvaraŭsia treveł-błoh «Buś Biełaruś»?
MB: Heta byŭ vielmi kajfovy čas. Ranicaj pračynaješsia, źbiraješsia, niekudy jedzieš, čytaješ infarmacyju pra miesca, kab raskazać jaje na videa. Jość žyćcio, a jość zdymki. Heta taki asabisty mientalny i fizičny stan. Za čas prajekta pabyvaŭ u roznych novych miaścinach, atrymaŭ šmat novych viedaŭ. Zdymajem niekalki dzion, a ŭspaminy byccam by za miesiac. U vyniku zrabili dziesiać videa.
«NN»: Jaki vaš lubimy horad?
MB: Lubimy, kaniečnie, Babrujsk. Akramia jaho — Mazyr i Pinsk. Pryjechaŭ u Mazyr, i mnie pakazali horad ludzi, jakija ŭ im žyvuć i jakija jaho vielmi lubiać. A heta važna. Mianie ździviła, kali apynuŭsia ŭ niekim lesie. Adkryvaju kartu, a ja ŭ horadzie. U Pinsku spadabałasia piešachodnaja vulica i račny vakzał. A jašče było soniečna, ja vypiŭ dobruju kavu. I moža być, heta ŭsio i paŭpłyvała.
«NN»: Ciapier treveł-błoh pra Biełaruś rabić nie atrymajecca. Čym płanujecie zajmacca?
MB: Byli dumki na druhi siezon «Busia» pakatacca pa biełaruskich miaścinach za miežami krainy. Ale jašče nie viedaju, ci atrymajecca. A tak budu praciahvać vieści tyktok «Hodna Mjuzik». Tut ja nie pryviazany da miesca.
«Naša Niva» adnaŭlaje zbor danataŭ — padtrymać prosta
Čytajcie taksama:
TikTok-błohier Mikita Bialevič vyjšaŭ na volu paśla 15 sutak aryštu
Ciktokiery zapuścili treveł-błoh «Buś Biełaruś»: pra krainu, ludziej i miaściny, jakim chočacca dać buśku
