«Raniej u Hrodzienskaj dyjacezii sustrakaŭ teksty malitvaŭ pa-polsku, napisanyja rasijskaj kirylicaj. Vynikaje, što litoŭskaja mova ŭ Hierviatach zachavałasia tolki ŭ niejkim razmoŭnym varyjancie».
U kamientaryjach Dziarnoviču adrazu słušna zapiarečyli, što takoha być nie moža, kab litoŭskaja mova ŭ vakolicach zachavałasia tolki ŭ razmoŭnym varyjancie, pakolki z pačatku 1990-ch i da hetaha hoda ŭ susiednich Rymdziunach pracavała škoła ź litoŭskaj movaj navučańnia (adna ź dźviuch takich u Biełarusi). Tamu tyja, chto ŭ hetuju škołu chadziŭ, musiać umieć čytać pa-litoŭsku narmalna, biez patreby rabić tranślitaracyju.
Ale dla kaho ŭ takim vypadku ŭ kaściole padrychtavanyja hetyja cydułki? Mahčyma, dla starejšaha pakaleńnia parafijan, jakija ŭ savieckija časy nie mahli chadzić u litoŭskamoŭnuju škołu, bo jaje tut nie było, a tamu, choć jany i karystajucca litoŭskaj movaj u štodzionnym žyćci, piśmovaha jaje varyjantu tak i nie zasvoili. Kali heta tak, to heta lišniaje paćviardžeńnie taho, nakolki vialikuju rolu ŭ zachavańni nacyjanalnych movy i kultury ŭ sučasnym śviecie adyhryvaje nacyjanalnaja adukacyja.
Vakolicy Hierviataŭ — adzin z dvuch ankłavaŭ pražyvańnia litoŭskamoŭnaha nasielnictva, jakija da hetaha času zachavalisia ŭ Biełarusi (druhi — vakolicy vioski Pielasa ŭ susiednim Voranaŭskim rajonie). Pavodle sučasnych daśledčykaŭ, žychary hetych dvuch ankłavaŭ mohuć mieć roznaje etničnaje pachodžańnie. Kali ŭ vakolicach Pielasy žyvuć naščadki kolišnich prusaŭ, pierasielenych tudy jašče ŭ časy Vialikaha Kniastva Litoŭskaha dla niasieńnia vajskovaj słužby, to ŭ vakolicach Hierviataŭ — naščadki kolišnich aŭtachtonnych bałckich plamionaŭ, jakija žyli tut spradviek, i ŭ adroźnieńnie ad svaich susiedziaŭ, daŭžej zdoleli nie słavianizavacca i zachavać svaju movu i kulturu.
Praŭda, u budučym heta moža być jašče składaniejšym, bo pad metanakiravanuju začystku hramadzianskaj supolnaści, jakuju pravodzić u apošnija dva hady biełaruskim režym, trapili i kulturnyja ŭstanovy nacyjanalnych mienšaściaŭ. Z novaha navučalnaha hoda litoŭskija nacyjanalnyja škoły, jak i polskija, u Biełarusi buduć, jak raniej paviedamlałasia, pieraviedzienyja na ruskuju ci biełaruskuju movu navučańnia.
Darečy, z kolišnich parafijanaŭ Hierviackaha kaścioła pachodzić prynamsi adna z asobaŭ, jakaja ŭvachodzić u litoŭski zmaharny panteon. Heta ksiondz Bronius Łaŭrynavičus (1913—1981), jaki naradziŭsia i vyras u vioscy Hieluny za 5 kiłamietraŭ ad Hierviataŭ. Jon byŭ adnym z udzielnikaŭ dysidenckaha ruchu ŭ Litvie ŭ saviecki čas, uvachodziŭ u skład miascovaj Chielsinskaj hrupy. A ŭ 1981 hodzie zahinuŭ pad kołami aŭtamabila na skryžavańni ciapierašnich Kalvaryjskaj (Kalvarijų) i Hrunvaldskaj (Žalgirių) vulic u Vilni. Ciapier na hetym skryžavańni znachodzicca skvier imia Broniusa Łaŭrynavičusa, a ŭ im — pomnik jamu.
Pomnik Broniusu Łaŭrynavičusu ŭ adnajmiennym skviery ŭ Vilni. Fota: «Vikipiedyja»
