Słavaj Žyžek. Fota: Mariana Costa/flickr.com
Apošnija tydni zachodniaja hramadskaść była apantanaja pytańniem «što adbyvajecca ŭ hałavie ŭ Pucina?». Najmacniejšyja rozumy razvažajuć: ci raspaviadaje Pucinu jaho atačeńnie ŭsiu praŭdu? Jon chvory ci varjacieje? Ci nie zahaniajem my jaho ŭ kut, kab zachavać tvar i ci nie paskoryć heta pierarastańnie kanfliktu ŭ Treciuju suśvietnuju vajnu?
My pavinny pierastać być apantanymi «čyrvonymi rysami», spynić biaskoncy pošuk pravilnaha bałansu pamiž padtrymkaj Ukrainy i paźbiahańniem suśvietnaj vajny.
«Čyrvonych rysaŭ» nie isnuje: sam Pucin uvieś čas ich pieramaloŭvaje, i my robim svoj uniosak u jahonuju pieramaloŭku, reahujučy na dziejańni Rasii. My pytajemsia: «Ci pierajšoŭ rysu abmien raźviedvalnymi danymi ZŠA z Ukrainaj?»
I ŭ vyniku my zabyvajem hałoŭnaje: heta Rasija pierajšła ŭsie rysy, napaŭšy na Ukrainu.
I zamiest taho, kab usprymać siabie jak tych, chto prosta reahuje na Pucina jak na niespaścihalnaha złoha hienija, my pavinny znoŭ pahladzieć na siabie. Čaho my — «volny Zachad» — chočam u hetaj spravie?
My pavinny analizavać dvuchsensoŭnaść našaj padtrymki Ukrainy z toj ža žorstkaściu, ź jakoj my analizujem pazicyju Rasii.
Va ŭkrainskim kryzisie abodva baki robiać vyhlad, što jany niešta musili. Zachad byccam musiŭ dapamahčy Ukrainie zastavacca svabodnaj i niezaležnaj, a Rasija była vymušanaja napaści, kab abaranić ułasnuju biaśpieku.
Apošni prykład: Ministerstva zamiežnych spravaŭ Rasii zajaviła, što Rasija budzie «vymušanaja raspačać kroki ŭ adkaz», kali Finlandyja ŭstupić u NATA. Nie, jana nie budzie «vymušanaja», dakładna hetak ža, jak
Rasija nie była «vymušanaja» napaści na Ukrainu. Hetaje rašeńnie zdajecca «vymušanym» tolki kali surjezna stavicca da ŭsiaho naboru ideałahičnych i hieapalityčnych vydumak, jakija padtrymlivajuć rasijskuju palityku.
Hetyja vydumki treba pilna praanalizavać. Časta možna pačuć, što my pavinny pravieści strohuju miažu pamiž palitykaj Pucina i vialikaj ruskaj kulturaj, ale hetaja miaža tančejšaja, čym moža zdacca. My pavinny rašuča adkinuć ideju pra toje, što paśla mnohich hadoŭ ciarplivych sprob vyrašyć ukrainski kryzis šlacham pieramoŭ Rasija narešcie była vymušanaja napaści na Ukrainu — nichto nikoli nie zmušany źniščać cełuju krainu. Karani značna hłybiejšyja, ja hatovy nazvać ich navat mietafizičnymi.
Anatol Čubajs, baćka rasijskich aliharchaŭ, jaki arhanizavaŭ chutkuju pryvatyzacyju ŭ Rasii ŭ 1992 hodzie, skazaŭ u 2004-m:
«Za apošnija try miesiacy ja pieračytaŭ usiaho Dastajeŭskaha. I ja nie adčuvaju da hetaha čałavieka ničoha, akramia amal fizičnaj nianaviści. Jon, biezumoŭna, hienij, ale jaho ŭjaŭleńnie pra rasiejcaŭ jak pra asablivych, śviatych ludziej, jaho kult pakut i łžyvy vybar, jaki jon vymaloŭvaje, vyklikajuć u mianie žadańnie razarvać jaho na kavałki»
Ja nie lublu Čubajsa za jahonuju palityku, ale dumaju, što jon maje racyju nakont Dastajeŭskaha, jaki pakazaŭ «hłybinnuju» sutnaść [prapahandysckaha] supraćstajańnia pamiž Jeŭropaj i Rasijaj. Heta indyvidualizm suprać kalektyŭnaha duchu, materyjalistyčny hiedanizm suprać duchu achviarnaści.
Rasija ciapier padaje svajo ŭvarvańnie jak novy krok suprać zachodniaj hłabalizacyi. Dźmitryj Miadźviedzieŭ niadaŭna napisaŭ, što «śviet čakaje krachu idei amierykaaryjentavanaha śvietu i źjaŭleńnia novych mižnarodnych aljansaŭ, zasnavanych na prahmatyčnych kryteryjach». «Prahmatyčnyja kryteryi», viadoma, najpierš značać hrebavańnie ŭsieahulnymi pravami čałavieka.
Tamu my taksama pavinny pravieści čyrvonyja linii, ale takim čynam, kab była jasnaja naša salidarnaść ź niezachodnimi krainami. Miadźviedzieŭ prahnazuje, što z-za vajny va Ukrainie «ŭ niekatorych dziaržavach moža ŭźniknuć hoład z-za charčovaha kryzisu». Hetaja zajava šakuje svaim cynizmam.
Pa stanie na maj 2022 hoda kala 25 miljonaŭ ton zbožža pavolna hnijuć na padychodach da Adesie, bo port zabłakavany rasijskim fłotam.
«Suśvietnaja charčovaja prahrama AAN papiaredziła, što miljony ludziej «buduć haładać», kali party na poŭdni Ukrainy, jakija byli začynienyja z-za vajny, nie buduć znoŭ adčynienyja», — paviedamlaje Newsweek. Jeŭropa ciapier abiacaje dapamahčy Ukrainie transpartavać zbožža čyhunačnym i aŭtamabilnym transpartam, ale hetaha, vidavočna, niedastatkova. Nieabchodny jašče adzin krok: patrabavańnie adkryć port dla ekspartu zbožža, uklučajučy adpraŭku tudy vajennych karabloŭ dla abarony.
Havorka idzie nie pra Ukrainu, a pra hoład sotniaŭ miljonaŭ ludziej u Afrycy i Azii. Tut treba pravieści čyrvonuju liniju.
Ministr zamiežnych spraŭ Rasii Siarhiej Łaŭroŭ niadaŭna skazaŭ:
«Ujavicie, što [vajna na Ukrainie] adbyvajecca ŭ Afrycy ci na Blizkim Uschodzie. Ujavicie, što Ukraina — heta Paleścina. Ujavicie, što Rasija — heta Złučanyja Štaty».
Jak i čakałasia, paraŭnańnie kanfliktu na Ukrainie ź biadotnym stanoviščam paleścincaŭ «abraziła mnohich izrailcian, jakija ličać, što pamiž imi niama nijakaha padabienstva. Naprykład, mnohija adznačajuć, što Ukraina źjaŭlajecca suvierennaj, demakratyčnaj krainaj, ale nie ličać Paleścinu dziaržavaj».
Viadoma, Paleścina nie dziaržava, bo Izrail admaŭlaje joj u pravie być dziaržavaj. Hetak ža, jak Rasija admaŭlaje prava Ukrainy być suvierennaj dziaržavaj. Ad vykazvańniaŭ Łaŭrova mnie młosna robicca, jak sprytna jon časam manipuluje praŭdaj.
Tak, libieralny Zachad kryvadušny i časta ŭžyvaje vysokija standarty vielmi vybaračna. Ale kali niechta krytykuje libieralny Zachad, to čamuści vykarystoŭvaje mienavita zachodnija standarty.
Toje, što prapanuje Rasija, — heta śviet biez kryvadušnaści, ale heta śviet i biez etyčnych standartaŭ, jakija na praktycy časta aznačajuć «usiaho tolki» pavahu da adroźnieńniaŭ.
My ŭbačyli śviet u varyjancie Rasii, kali paśla taho jak taliby zachapili ŭładu ŭ Afhanistanie, jany amal adrazu damovilisia z Kitajem. Kitaj pryznaje novy Afhanistan, u toj čas jak taliby ŭzamien buduć ihnaravać toje, što Kitaj ździekujecca z ujhuraŭ, adnaviercaŭ talibaŭ, jakija ŭ Kitai pazbaŭlenyja ŭsich pravoŭ. Voś jana, novaja hłabalizacyja, jakoj jaje bačyć Rasija.
Adziny sposab abaranić toje, što varta zachavać u našaj libieralnaj tradycyi — heta biaźlitasna nastojvać na jaje ŭniviersalnaści. U toj momant, kali my prymianiajem padvojnyja standarty, my nie mienš «prahmatyčnyja», čym Rasija.
* * *
Słavaj Žyžek — fiłosaf kultury. Staršy navukovy supracoŭnik Instytuta sacyjałohii i fiłasofii Lublanskaha univiersiteta, zasłužany prafiesar niamieckaj movy Ńju-Jorkskaha univiersiteta i mižnarodny dyrektar Instytuta humanitarnych navuk imia Birkbieka Łondanskaha univiersiteta. Adzin z samych viadomych i cytavanych paśladoŭnikaŭ idej Marksa ŭ śviecie.
