Fota: «Ukrainskaja praŭda»
Zaparožža — bujny industryjny centr poŭdnia Ukrainy. U hetym horadzie na Dniapry da vajny žyło bolš za 700 tysiač čałaviek. Ciapier siudy kirujucca patoki biežancaŭ z Maryupala. Na vychodnyja Uładzimir Zialenski naviedvaŭsia ŭ Zaparožža, kab sustrecca ź imi i pabyvać na pieradavoj.
Pra toje, što ŭ krainie panuje vajna, žychary abłasnoha centra nie zabyvajuć ni na chvilinu. Chacia b tamu, što akupacyjnyja vojski znachodziacca ŭ paŭsotni kiłamietraŭ ad horada. I, adpaviedna, viaduć adtul abstreły.
Zaparožža paśla abstrełaŭ. Fota: censor.net
«Zaparožžu šancuje, što rasijskaja zbroja z Vasiljeŭki — samaha blizkaha z punktaŭ, jaki zaniaty rasijanami — nie dabivaje da Zaparožža. Adtul pastajanna laciać rakiety ŭ bok Hryhorjeŭki, Kamianskoha dy astatnich viosak, źmieščanych ŭzdoŭž trasy na mielitopalskim kirunku. Ale abłasny centr zaraz u bolš-mienš biaśpiecy», — raspaviadaje Iryna Jurjeŭna, jakaja ŭsio žyćcio praviała ŭ Zaparožžy.
Udakładniajem: ci adčuvajecca blizaść akupacyi? «Chutčej, praz turbotu za blizkich, chto znachodzica na terytoryjach pad rasijskim kantrolem. Abstreły, rakiety — heta ŭžo nie šakuje, bo ludzi žyvuć va ŭmovach vajny bolš za 100 dzion», — kanstatuje žančyna.
Tym nie mienš skazać, što Zaparožža nie paciarpieła ad varožaj ahresii, značyć, schłusić.
Handlova-zabaŭlalny centr «Aŭrora» paśla avijaŭdaru. Fota: zv.zp.ua
«Razbureńniaŭ chapała — adzin «prylot» ŭ handlova-zabaŭlalny centr «Aŭrora» čaho varty. Da taho ž paciarpieli pryvatnyja budynki. Byŭ dzień, kali «orki» imknulisia pacelić u adzin z mastoŭ, ale patrapili ŭ sanatoryj na vostravie Chorcica. Tamu infrastrukturu tut pakramsała. Ale, kaniečnie, nie tak katastrafična ŭ paraŭnańni z Maryŭpalem ci Charkavam», — tłumačyć Iryna Jurjeŭna.
Pa čym praściej za ŭsio adsačyć źmieny ŭ budzionnym žyćci Zaparožža, dyk heta pa transparcie.
«Napiaredadni vajny horad vioŭ davoli bujnuju madernizacyju: zavieźli vialikuju kolkaść novaj techniki — tych ža biełaruskich aŭtobusaŭ, naprykład. Šmat što palepšyłasia ŭ płanie łahistyki. Zaraz ža bujnych adzinak transpartu na vulicach niama ŭvohule: zastalisia tolki maršrutki dy nievialičkija busiki. Da taho ž chodziać jany adčuvalna radziej, čym jašče kolki miesiacaŭ tamu», — dzielicca ŭražańniami Jaŭhien Alaksandravič, jaki bolšuju častku žyćcia nie prosta pražyŭ u horadzie, ale i adpracavaŭ na adnym ź jahonych klučavych pradpryjemstvaŭ.
«Uvohule zvykłaje isnavańnie horada źmianiłasia, ale heta ŭsio adbyłosia jašče ŭ lutym, napačatku ŭvarvańnia. Zaraz transfarmacyja idzie, chutčej, u advarotnym kirunku: zdymajecca bolšaść błakpastoŭ unutry Zaparožža, robiacca zazory ŭ bietonnych kanstrukcyjach, pamienšyłasia kolkaść punktaŭ pa praviercy dakumientaŭ. Navat abmiežavańniaŭ pamienšała, chacia kamiendanckaja hadzina tryvaje z 22.00, a nie z 23.00, jak u Kijevie. Dy i limity na bienzin, zrazumieła, nikudy nie źnikli».
Ceny ŭ Zaparožžy vyraśli. Adnak, jak adznačajuć miascovyja, u paraŭnańni ź pieršymi dniami vajny, kali z dastupnaściu praduktaŭ byli prablemy, zaraz situacyja narmalizavałasia.
«Kaniešnie, možna prydracca, maŭlaŭ, u horadzie niama śviežaj ryby. Ale heta łahična tłumačycca tym, što ŭsie vadaschoviščy ŭ Zaparožžy znachodziacca na akupavanaj terytoryi. Prablemy z sollu vynikajuć z-za razbureńnia Arciomaŭskaha kambinata. Nu a mielitopalskaj čarešni my nie dačakajemsia z-za źniščeńnia tamtejšych ziemlaŭ. Vychodzić, usie niedachopy lohka patłumačyć, kali krychu ŭklučyć hałavu. Tamu nichto tut prablem ź niejkaha deficytu nie robić», — zapeŭnivaje Iryna Jurjeŭna.
Klučavyja zavody Zaparožža pracujuć, kaža Jaŭhien Alaksandravič.
«Nie ŭsie, ale bolšaść: «Zaparožstal», «Matorsič», vohnietryvały zavod, kaksachim. Praŭda, zahruzka abmiežavanaja 50-55 adsotkami. Bo jość čysta ekanamičnyja ambiežavańni, a taksama prablemy z vyvazam syraviny. Naprykład, «Zaparožstal» ŭvachodziła ŭ adzin chołdynh i supracoŭničała z «Azoŭstallu». Što adbyłosia z apošniaj, viedaje ŭžo ŭvieś śviet…»
Bolšaść klučavych zavodaŭ Zaparožža praciahvaje pracu, kažuć miascovyja. Fota: gmk.center
«Zarpłaty? Hrošy ludziam prychodziać, ale nie ŭsie — zaležyć ad zahruzki pradpryjemstva. Dzieści režucca premii, dzieści pamienšali akłady. Ale takoha, kab siadzieli biez zarobkaŭ, niama.
Na małych pradpryjemstvach situacyja, kaniešnie, bolš prablemnaja. Ale biznes imkniecca vykaraskacca. Vuń zirnicie na centralny praśpiekt: tam adnavili 60-65 adsotkaŭ zakładaŭ. Dzieści pałova kafe i restaranaŭ horada taksama adnavili pracu. Składana ŭsim, ale što rabić…» — uzdychaje surazmoŭca.
Cikavimsia pra prapahandu, bo rasijanie rapartujuć pra kantrol infarmacyjnaj prastory ŭ rehijonie.
«Ukrainskija suviaź, telebačańnie i internet u Zaparožžy pracujuć narmalova, tamu płyni rasijskaj prapahandy horad abminajuć, — davodzić Iryna Jurjeŭna. — Prablemy ŭźnikajuć užo niepasredna ŭ hłybini akupavanych terytoryj — naprykład, u Mielitopalskim rajonie. Chacia jašče tydzień tamu nijakich składanaściaŭ u kamunikacyi nie nazirałasia. Ale paśla ŭkrainskuju suviaź u tych krajach — razam z Chiersonam i rehijonami pobač — adklučyli».
Blizkaść akupantaŭ da rodnych miaścin, padajecca, pavinna pravakavać paniku siarod žycharoŭ Zaparožža. Adnak ludzi na dziva aptymistyčna hladziać na situacyju.
«Ukraina pieramoža i deakupuje Zaparožža, a paśla i ŭsiu krainu. Heta nie tolki majo pryvatnaje mierkavańnie — zapytajcie kaho zaŭhodna. Navat u tych, chto napačatku vajny mieŭ prarasijski nastroj. Paśla padziej, što adbylisia ŭ krainie za apošnija sto dzion, prychilnikaŭ «ruskaha śvietu» ŭ rehijonie niama ŭvohule: asobna radykalna «rusifikavanyja» hramadzianie jašče ŭzimku źjechali ŭ tuju častku vobłaści jakaja pad rasijanami», — kateharyčna pramaŭlaje Jaŭhien Alaksandravič.
Vajna paskoryła praces ukrainizacyi. Fota: 1news.zp.ua
«Cikava, što Zaparožža nielha nazvać ukrainamoŭnym horadam. Na 80 adsotkaŭ tut zaŭsiody razmaŭlali ruskaj. Navat u bytavym vykarystańni jana mieła pryjarytet, niahledziačy na toje, što škoły dy ŭniviersitety ŭžo daŭno pierajšli na ŭkrainskuju, — dadaje Iryna Jurjeŭna. — Adnak siońnia naša rodnaje słova tut stała čutno značna čaściej.. I nie tolki tamu, što jašče da vajny absłuhoŭvańnie ŭ kramach stała abaviazkovym mienavita ŭkrainskaj. Vajna paskoryła praces ukrainizacyi».
Paćvierdžańnie słoŭ — čarhovaja chvala pierajmienavańnia vulic, jakaja płanujecca ŭ bližejšaj budučyni. U 2014-m upieršyniu horad źmianiŭsia takim čynam, kali prybirali savieckija nazvy — praśpiekt Lenina, naprykład, staŭ sabornym praśpiektam. Zaraz ža prasoŭvajecca inicyjatyva mianiać nazvy vulic, źviazanych ź dziejnaściu ruskich ludziej — płošču Puškina, bulvar Majakoŭskaha i hetak dalej.
Cikava, jak pastavilisia žychary Zaparožža da vizitu Uładzimira Zialenskaha na vychodnych. «Dy prostyja ludzi navat nie viedali, što jon jedzie! Usio ž trymałasia ŭ sakrecie z metaj biaśpieki. Tamu nichto nie čakaŭ tut jaho pabačyć», — pryznajecca Iryna Jurjeŭna. I dadaje, što prezident u pieršuju čarhu pryjazdžaŭ pacikavicca spravami pierasialencaŭ z Danbasa. Adnak i pra spravy horada nie zabyŭsia.
«Jaho vizit pavinien byŭ aktyvizavać miascovuju ŭładu. Tak, jana zajmajecca prablemami pierasialencaŭ dy infrastruktury. Ale mahła b dziejničać kudy bolš aktyŭna i rabić bolš», — upeŭnieny Jaŭhien Alaksandravič. — Ale viedajecie, da Zialenskaha ŭvohule nul pytańniaŭ. Jon małajčyna, cudoŭna trymajecca. I ludzi tamu za jaho stajać».
