Spytali ŭ palitołahaŭ, u čym siońnia ŭvohule prajaŭlajecca biełaruskaja niezaležnaść i nakolki pamienšyŭsia jaje pracent u suviazi z post-kryzisam 2020 hoda i vajnoj va Ukrainie.
Paddobryvańnie pad fantomnyja impierskija boli
Zhadvajučy samyja samastojnyja dla Biełarusi časy, palitołah, daktarantka Virginia Tech Kaciaryna Šmacina nazyvaje «paŭzu» pamiž raspadam SSSR i prychodam da kiravańnia Łukašenki ź jaho žadańniem kansalidavać uładu ŭ svaich intaresach.
«Kali Łukašenka pačaŭ paddobryvacca da Jelcyna i Rasii ź ich fantomnymi impierskimi bolami, to tady my ŭžo pačali pryviazvać svaju źniešniuju palityku i karektavać unutranuju z ahladkaj na Kreml. Heta ŭpłyvała navat na takija rečy, jak biełaruskaja navuka: kali niekatoryja daśledavańni ŭ toj ža Akademii navuk nie dazvalalisia, bo jany krytykavali Rasiju, a heta było niavyhadna, ci abarony dysiertacyj — jany taksama padpadali pad takuju cenzuru».
Kaciaryna Šmacina. Fota: asabisty archiŭ
Palitołah padkreślivaje, što, u adroźnieńni ad krain Bałtyi, jakija skarystalisia momantam (u tym liku słabaściu Rasii) i pajšli demakratyčnym šlacham, u biełaruskaj situacyi amal nie było mahčymaści papraktykavacca ŭ demakratyčnych pracedurach.
«Chutka pačali źniščacca ŭsie demakratyčnyja instytuty, jakija i nie paśpieli paŭnavartasna paŭstać, začyščałasia svaboda słova ŭ miedyja, začynialisia biełaruskamoŭnyja škoły, skaračałasia rola biełaruskaj movy. Ci byŭ u narodu zapyt na toje, kab nie adryvacca ad Rasii, z ulikam častki tych, chto nastalhavaŭ pa SSSR? Nasamreč, my nie možam hetaha viedać, bo ŭsia palityka, jakaja pravodziłasia z prychodam da ŭłady Łukašenki, była pabudavanaja nie na zapycie narodu, a z metaj absłuhoŭvańnia vyklučna jaho intaresaŭ», — robić ekskurs Kaciaryna Šmacina.
Łukašenka staraŭsia budavać imidž abaroncy suvierenitetu, ale, pa sutnaści, z samaha pačatku paddobryvaŭsia da taho boku, jaki i ŭjaŭlaŭ najvialikšuju pahrozu dla biełaruskaj niezaležnaści — da Rasii, padkreślivaje palitołah.
«2014 — 2020 hady — pieryjad kulminacyi biełaruskaj niezaležnaści i suvierennaj palityki»
Palitołah Valer Karbalevič ličyć, što nivodnuju krainu niemahčyma nazvać całkam niezaležnaj — možna kazać tolki pra stupień zaležnaści:
«Tut isnuje zakanamiernaść: čym bolš vialikaja kraina, čym bolš mocnaja, tym bolš u jaje niezaležnaści i naadvarot. Ale tyja ž ZŠA ci Kitaj zaležnyja ad isnujučaj mižnarodnaj sistemy.
Kali ž kazać pra Biełaruś, to maksimalna samastojnymi dla krainy časami byŭ pieryjad z 2014 pa 2020 hady, da apošnich prezidenckich vybaraŭ. Tady Biełaruś pravodziła šmatviektarnuju zamiežnuju palityku, sprabavała raźvivać adnosiny z Zachadam i inšymi rehijonami. Łukašenka tady jašče ŭsialak supraciŭlaŭsia źjaŭleńniu rasijskaj vajskovaj bazy. Pravodziłasia palityka tak zvanaj «miakkaj biełarusizacyi». Byli navat sproby hulacca z apanientami, jakich zaprašali na biełaruskija telekanały: u tym liku mianie, naprykład, na pieradaču da Hihina.
Hety sapraŭdy byŭ pieryjad kulminacyi biełaruskaj niezaležnaści i suvierennaj palityki, na moj pohlad. Bo ŭsio ž u 90-ja ŭsie dziaržaŭnyja instytuty, dypłamatyčnyja adnosiny tolki-tolki ŭstaloŭvalisia, i zaradžałasia biełaruskaja dziaržaŭnaść jak takaja».
Valer Karbalevič. Fota: «Novy čas»
2020 hod jak katalizatar dadatkovaha źlićcia z Rasijaj
U 2020 hodzie Łukašenka vyžyŭ na palityčnaj arenie i zastaŭsia va ŭładzie tolki dziakujučy padtrymcy Kramla. I kali spačatku ŭvieś košt takoj pasłuhi nie byŭ zrazumieły, to paśla pačatku vajny va Ukrainie staŭ vidavočnym.
«Biełaruś vykarystoŭvajecca ŭ rasijskaj vajennaj ahresii — heta adno z nastupstvaŭ raspłaty za padtrymku Kramlom. Pry hetym jašče ŭ 2015 hodzie, kali Rasija chacieła raźmiaščać avijabazu ŭ Biełarusi, Łukašenka rabiŭ usio, što moh, kab adciahnuć hety momant. Kali ŭ 2018-2019 hadach adnaŭlalisia razmovy pra Sajuznuju dziaržavu i pierahlad damoŭlenaściaŭ, i Makiej, i Łukašenka mahli sabie dazvolić davoli vostruju rytoryku — pra toje, što biełarusy nie zdaduć suvierenitet, majučy na ŭvazie Rasiju. Jany mahli dazvolić sabie supraćstajać Kramlu chacia b rytaryčna i zaciahvać sajuznyja pieramovy.
Siońnia my nie možam navat ujavić, što vyšejšaje biełaruskaje kamandavańnie skazała b «nie» Rasii (choć, viadoma, saŭdzieł u ahresii suprać Ukrainy nie adpaviadaje biełaruskim intaresam). My možam ujavić, što Łukašenka paprasiŭ by: «Vałodzia, vyvodź vojski, mnie heta nie padabajecca»? Nie. Pa-pieršaje, takija aŭtarytarnyja chłopcy, jak Pucin, admovy nie daravali b. Pa-druhoje, šlach dla niepasłuchmianaści paśla 2020 hoda zakryty, bo heta, paŭtarusia, košt utrymańnia va ŭładzie (jak i pryznańnie «ŁNR» ci «DNR», jakija zastavalisia zaŭsiody apošnimi kozyrami). A kali biełaruski režym siońnia niazdolny kazać «nie» Rasii, jak možna kazać pra paŭnatu jaho ŭłady na svajoj ža terytoryi?» — zadajecca pytańniem Kaciaryna Šmacina.
Ilustracyjnaje fota
Zhodny z kalehaj i Valer Karbalevič:
«Paśla 2020 hoda naš suvierenitet mocna abmiežavaŭsia na karyść Rasii. Najpierš heta tyčycca śfiery abarony, ale taksama i zamiežnaj palityki, jakaja amal paŭtaraje rasijskuju, i infarmacyjnaj: kali biełaruskija telekanały faktyčna dublujuć toje, što pieradajuć rasijskija.
Ale kali vynieści za dužki vajskovy suvierenitet, źniešniepalityčny i infarmacyjny, to va ŭsim astatnim u Biełarusi samastojnaść zachoŭvajecca. Ułady majuć aŭtanomiju ŭ ekanamičnaj palitycy, va ŭnutranaj (sami vyrašajuć, kaho aryštoŭvać i kolki hod davać apanientam, palitźniavolenym, jakija zakony vydavać), u kulturnaj, u sporcie (chacia ad apošniaha mała što zastałosia)»
Biełaruś pad akupacyjaj ci nie?
U dyskusijach z ukraincami na abvinavačvańni «čamu vy ničoha nie robicie, kab spynić vajnu?», niekatoryja biełarusy vykarystoŭvajuć arhumient: «My akupavanyja. Heta toje ž, što prasić supracivu ad «DNR» ci «ŁNR». Ale ci tak heta na samoj spravie?
«Jak ni kruci, režym Łukašenki zastajecca va ŭładzie i maje dastatkova miechanizmaŭ, kab trymać situacyju pad kantrolem unutry krainy. My praciahvajem achoŭvać svaje miežy, drukavać svaje hrošy — heta rysy samastojnaści krainy. Siońniašniaje panavańnie Rasii možna patłumačyć zabieśpiačeńniem intaresaŭ Sajuznaj dziaržavy.
Ahułam, kali abapiracca na terminy i ich značeńnie, to havorka pra akupacyju na dadzieny momant — pierabolšańnie. Heta bolš taki rytaryčny pryjom z zaklikam da emocyj, da mižnarodnaj supolnaści, kab biełaruski paradak dnia nie byŭ zabyty ŭ śviecie siońniašniaj ahresii», — kamientuje Kaciaryna Šmacina.
«Kali hladzieć na situacyju z hledzišča mižnarodnaha prava, to my nie akupavanyja — praciahvaje Valer Karbalevič. — Kali kraina pad akupacyjaj, to akupanty biaruć usiu ŭładu ŭ svaje ruki, jak heta adbyłosia z Chiersonskaj vobłaści, naprykład. U Biełarusi ŭsie dziaržaŭnyja orhany pracujuć, jak i pracavali, ruskija ich nie padmianiajuć. I pieršapačatkova rasijskija vojski źjavilisia na terytoryi dla vučeńniaŭ sa zhody Łukašenki: čałavieka, jaki trymaje tut uładu i farmalna vykonvaje funkcyi prezidenta.
Va ŭsiakim razie Łukašenka ni razu nie kazaŭ publična: «Oj, mianie nie pytajucca, akupavali». Naadvarot — padčas apošniaj sustrečy z Łaŭrovym jon abviarhaŭ, što nibyta nie kantraluje ničoha.
Tolki kali razvažać z palityčnaha punktu hledžańnia, možna kazać pra častkovuju akupacyju na terytoryi Biełarusi».
Ilustracyjnaje fota
«Aphrejd Sajuznaj dziaržavy z randomnymi kavałkami terytoryj, jakija Rasija zmoža zachapić»
Davać niejkija prahnozy nakont budučyni Biełarusi i jaje niezaležnaści zaraz nichto nie biarecca.
«Vajna va Ukrainie zadała zusim novuju dynamiku histaryčnaha pracesu, usio vielmi paskoryłasia. I ciapier vielmi šmat zaležyć ad vonkavych abstavinaŭ — ad taho, jak budzie iści vajna va Ukrainie, čym jana skončycca i nakolki chutka. A hetyja rečy niepradkazalnyja», — kamientuje Valer Karbalevič.
«Racyjanalnyja dovady ŭ Kramla skončylisia 24 lutaha, zastaŭsia hoły impierski zapał, tak što ad Rasii možna čakać lubyja dzikija rašeńni, budź to sproba zachapić Suvałkski kalidor ci stvareńnie novaŭtvareńnia — aphrejd Sajuznaj dziaržavy z randomnymi kavałkami terytoryj, jakija Rasija zmoža zachapić.
Tut možna tolki zdahadvacca, na jaki krok jany pojduć. Ale i ŭnutry samoj Biełarusi prablem chapaje: niavyrašany biełaruski palityčny kryzis — 2020, jaki padzialaje biełaruskaje hramadstva, zapyt na pieramieny — heta ŭsio nikudy nie źnikła», — razvažaje Kaciaryna Šmacina.
Čytajcie taksama:
Łukašenka vykazaŭsia pra Suvałkaŭski kalidor
U Biełarusi mužčyn i žančyn masava vyklikajuć u vajenkamaty — na vučeńni
Jak za dva hady źmianilisia pradstaŭniki apazicyi i režymu? FOTY
Ci jeść niezaležnaj krainaj Respublika Biełaruś pad kantrolem Łukašienki? Rytaryčnaje pytańnie ź vidavočnym adkazam - NIE. Ad samaha pačatku - NIE. Usie 28 hod z dnia ŭ dzień, hod za hodam my zabivali ułasnuju krainu jakuju atrymali jak śnieh na hałavu. Uvieś hety čas trymajučyja ŭładu na Biełarusi hvałcili hetuju krainu dabivajučy tyja małyja i krochkija parastki biełaruskaści. Kraina dzie 3% havorać na movie, dzie nikoli vyšiej za 15% nie pieravyšała kolkaść prychilnikaŭ volnaha demakratyčnaha, prabiełaruskaha žyćcia, kraina dzie 30 hadoŭ hałoŭnym pytańniem było i zastajecca jaje niezaležnaść i jaje zachavańnie ... Jak takaja kraina moža być samastojnaj i dastatkovaj? Nie moža jana takoj być. Jana idzie da svajej śmierci.