Fota: pixabay.com
Denieł Kiz «Kvietki dla Ełdžernana» (Flowers for Algernon)
Pačniem z surjoznaj, kranalnaj i praniźlivaj historyi ŭ žanry navukovaj fantastyki. U paślavajennym ZŠA žyvie Čarli Hordan, prybiralščyk, jakomu krychu za 30. Čarli maje razumovuju adstałaść, ale vielmi choča raźvivać svoj intelekt i tamu pahadžajecca na ryzykoŭny ekśpierymient, jaki pavinien zrabić jaho razumniejšym. Apieracyja, jak zdajecca, prachodzić paśpiachova, ale jaje nastupstvy mianiajuć u žyćci Čarli ŭsio, bo nie ŭsie zhodnyja pryniać chłopca novym.
«Kvietki dla Ełdžernana» ličać knihaj, jakaja vučyć čałaviečnaści. Vačyma maładoha amierykanca my bačym hramadstva, jakoje nie cierpić krajnaści, i ludziej, jakija choć krychu adroźnivajucca ad inšych. Ale ž vopyt Čarli pakazvaje, što i siarod ich možna znajści blizkuju dušu, i dobraje serca ŭ hetym važniejšaje, čym najaŭnaść navukovych stupieniaŭ.
Trumien Kapote «Śniadanak la Tyfani» (Beakfast at Tiffany's)
Vy mahli viedać hetuju historyju pa znakamitym filmie 1961 hoda z halivudskaj lehiendaj Odry Chiopbiern. Nasamreč sama kniha, pa jakoj byŭ źniaty film, duža ad jaho adroźnivajecca, ale ž źjaŭlajecca nie mienš cikavaj.
Heta historyja taho, jak u pačatku 1940-ch u Ńju-Jorku siabravali dvoje ludziej: 18-hadovaja Choli Hałajtli i starejšy za jaje piśmieńnik, imia jakoha nieviadomaje. Spačatku Choli padajecca jamu fanatkaj viečaryn dy lehkadumnaj dziaŭčynaj, ale paźniej jon pačynaje bačyć, što za jaje ekscentryčnaściu chavajecca duša čałavieka, jaki šmat čaho pieražyŭ, — i hetaje znajomstva pakidaje vialiki śled u jaho žyćci.
Entani Biordžes «Zavadny apielsin» (A Clockwork Orange)
Vielmi niezvyčajnaja kniha, pa jakoj byŭ źniaty film hienijalnaha Stenli Kubryka. Łondanskija pracoŭnyja («kokni») starejšaha pakaleńnia kažuć pra niezvyčajnyja ci dziŭnyja rečy, što jany «kryvyja, jak zavadny apielsin», i mienavita ŭ takuju istotu pieratvaryŭsia hałoŭny hieroj hetaj knihi.
Razmova pra padletka Aleksa, jaki ŭ svaje junackija hady ŭžo staŭ razam ź siabrami hrazoj spakoju mirnych łondancaŭ. Kali chłopiec narešcie traplaje ŭ turmu, jamu prapanujuć volu ŭzamien na ekśpierymient: jon vyjdzie z turmy z «pramytymi mazhami», to-bok niazdolny na luby hvałt i na toje, kab zajmacca seksam i słuchać 9-ju simfoniju Bietchoviena (nie pytajciesia čamu). Dalejšy jaho los — mahčymaść padumać dla nas usich pra toje, ci mahčyma rabić vybar za inšaha čałavieka i čaho vartaje dabro, kali jano robicca tolki praź niemahčymaść rabić zło.
Antuan de Sent-Ekziupiery «Maleńki prync» (Le Petit Prince)
Dobry varyjant dla tych, chto žadaje adkłaści surjoznyja knihi i pačytać (ci pieračytać) niešta prostaje i minimalistyčnaje, ale ad hetaha nie mienš hłybokaje. Viadoma, vy pamiatajecie hetuju historyju: chłopčyk, što kliča siabie Maleńkim pryncam, sustrakajecca na Ziamli ź biezymiennym piłotam i raskazvaje jamu pra svaje padarožžy. Usie vobrazy knihi — hłybokija mietafary, za jakimi lohka znajści niešta svajo: pryhožaja, ale kapryznaja ruža, karol, jakomu zdajecca, što jon kiruje zorkami, prahny da słavy čałaviek, jaki choča, kab im natchnialisia, i inšyja.
Fota: flickr.com
Piarlina hetaj knihi — jaje cytaty. Mahčyma, samaja papularnaja hučyć tak: «Zorkaje tolki serca. Samaha hałoŭnaha vačyma nie ŭbačyš».
Albier Kamiu «Čužy» (L'Étranger)
Hety tvor — pra čałavieka, jaki zastavaŭsia čužym u kožnym epizodzie svajho žyćcia. Francuz Mierso, jaki pracuje čynoŭnikam u Ałžyry, stračvaje svaju maci, i na nastupny dzień paśla hetaha znachodzić sabie kachanku. Praź niejki čas u sutyčcy z arabami Mierso biez pryčyny zabivaje adnaho ź ich i traplaje ŭ turmu.
Raspačynajecca doŭhaje śledstva, i navakolnyja šukajuć adkaz na toje, što ž prymusiła Mierso ździejśnić zabojstva, ale adkazu niama. Abyjakavy złačynca ci čałaviek, jakoha prosta nie razumieje śviet? «Čužy» nie daje lohkich adkazaŭ, a prapanuje šukać ich u tvory i ŭ sabie samastojna.
Ernest Chieminhuej «Stary i mora» (The Old Man and the Sea)
Stary kubiniec Sanćjaha zarablaje na žyćcio łoŭlaj ryby, tolki voś biada — užo 84 dni jon nie moža ničoha złavić. Narešcie na 85 dzień mužčynie na vudu traplajecca hihanckaja rybina pamieram 5,5 mietra, ale Sanćjaha nie zdolny sam davieźci takuju zdabyču dachaty, i ryba ŭnosić łodku daloka ŭ mora. Tam i raspačynajecca ich schvatka.
Kali ŭ vieraśni 1952 hoda «Stary i mora» vyjšaŭ na staronkach časopisa Life, vydańnie (5 miljonaŭ ekzemplaraŭ!) raskupili za dva dni. Za hetuju knihu Chieminhuej atrymaŭ Pulitcaraŭskuju i Nobieleŭskuju premiju, i, viadoma, jaje dahetul čytajuć va ŭsim śviecie.
Džek Kieruak «U darozie» (On the Road)
Kažuć, što pieršy rukapis hetaj knihi vyhladaŭ prosta dzika. Kieruak prynios u redakcyju rułon papiery daŭžynioj u 147 mietraŭ, zapoŭnieny tekstam, i nidzie ŭ hetym tekście nie było znakaŭ prypynku. Akazałasia, što toje była budučaja kłasika amierykanskaj litaratury.
Heta historyja babnika i pjanicy Dzina Maryjarci, jaki jedzie na svaim starym mustanhu praz usie Štaty, słuchaje džaz, vypivaje ŭ barach i ni ŭ čym siabie nie abmiažoŭvaje. Žyćcio Dzina zbolšaha bieskłapotnaje i jarkaje, jak viečnaje leta, ale ž pahladzicie hłybiej i vy pabačycie bol. Čamu ž Dzin nie moža nie być u darozie, ad čaho biažyć hety amierykaniec?
Ryčard Bach «Čajka pa imieni Džonatan Livinhstan» (Jonathan Livingston Seagull)
U hetym raskazie ŭsiaho niekalki dziasiatkaŭ staronak, tak što vy prahłyniecie jaho vielmi chutka. U dadatak, heta jašče adna kniha pra mora, tamu i ź jaje vy atrymajecie kryšku letniaha nastroju.
Čajka Džonatan Livinhstan, u adroźnieńnie ad svaich surodzičaŭ, nie choča tracić žyćcio na pošuk prakarmleńnia, jamu važna vyvučać palot i ŭdaskanalvacca ŭ im. U niejki momant čajku vyhaniajuć z čarady, ale ž dla Džonatana Livinhstana heta robicca tolki krokam da samaŭdaskanalvańnia.
Frensis Skot Ficdžerald «Vialiki Hetśbi» (The Great Gatsby)
Znakamitaja kniha pra raskošu žyćcia zamožnych amierykancaŭ u viek džaza, tvor, pa jakim pastaŭlena ažno piać filmaŭ. U 1920-ja, kali hramadstva spažyvańnia tolki naradžałasia i ZŠA pieražyvała ekanamičny bum, u «Vialikim Hetśbi» Ficdžerald krytykavaŭ lišnija hrošy, što časam pieraškadžajuć čałavieku bačyć hałoŭnaje ŭ žyćci.
Džej Hetśbi — tajamničy bahaciej ź Ńju-Jorka, jaki arhanizuje samyja hučnyja viečaryny ŭ akruzie. Ale ŭsio, što jon tolki robić, maje pad saboj adnu metu: pryciahnuć uvahu kankretnaj žančyny. Na žal, da luboŭnaj dramy tut prymiešvajecca detektyŭ, i raźviazka budzie nie samaj prostaj — chacia, ź inšaha boku, adzinaj mahčymaj.
Charpier Li «Zabić pieraśmiešnika» (To Kill a Mockingbird)
Skončym padborku pryhožaj historyjaj maleńkaj amierykanki Džyn-Łuizy Finč, jakaja žyvie na poŭdni ZŠA razam z baćkam-advakatam i bratam. Šaścihadovaja dziaŭčynka pravodzić leta ŭ hulniach z bratam i siabram, a paralelna z hetym jaje baćka zajmajecca spravaj čarnaskuraha chłopca, jaki nibyta zhvałciŭ dziaŭčynu. U Amierycy tryccatych hadoŭ hetaja sprava zaviedama projhryšnaja.
Čytačy pa ŭsim śviecie palubili hetuju knihu za humar i ciapło, jak i za toje, ź jakoj luboŭju Charpier Li pakazvaje śviet vačyma dziciaci. «Amal usie ludzi dobryja, kali ich narešcie zrazumieješ», — kaža maleńkaja Džyn-Łuiza. Zdajecca, hetyja słovy blizkija i samoj Charpier Li.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Poŭny bolu vierš Nasty Kudasavaj: Ja prašu ciabie, jedź adsiul, ja prašu, biažy!
«Pahladzicie na naša telebačańnie — jak ź ich nie śmiajacca?» Žurnalist Alaksandr Čarnucha — pra debiutny raman «Śvińni», ruski śviet i «Anłajnier»
